25 декабрь
(25 dekäber битеннән юнәлтелде)
25 декабрь – Милади тәкъвимендә уникенче айның егерме бишенче көне. Ел ахырына кадәр 6 көн кала.
| ← декабрь → | ||||||
| Дш | Сш | Чш | Пҗ | Җм | Шм | Як |
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | |||||
| 2024 ел | ||||||
Дөнья тарихында бу көн:
Дөньяви бәйрәмнәр һәм истәлекле вакыйгалар
үзгәртү
Бөекбритания һәм Милләтләр Дуслыгы – галиҗәнап Элизабет II, гадәт буенча Раштуа бәйрәме хакына Берләшкән патшалык һәм Инглиз илләренең берлеге халкына мөрәҗагате белән чыга;[1][2]
Кытай Җөмһүрияте – конституция көне (хәзерге көнге Тайвань)[2][3][4]
Мозамбик – Гаилә көне.[1][2][5][6]
Пакистан Ислам Җөмһүрияте – Куайд-и-Азам көне[2][3][7][8]
- Милади тәкъвиме буенча Католик һәм протестант христианнарда Раштуа бәйрәме (Гайсә пәйгамбәр туган көн).[1][3][7][9][10][11][12][13]
- Вайнах мифологиясе буенча (ингушлар һәм чеченнарның мәҗүси ышанулары) – Малх бәйрәме.[3][14]
Перу – Файл:Logo Cusco Region in Peru.png Куско регионына (рус.) кергән Чумбивилкас провинциясендә (рус.) җирле халыкның мәдәни мирасы булган Таканакуй (Кечуа телендә - "Кайнаган кан") бию һәм сугышу бәйрәме билгеләнә.[3][15][16][17]
Төркия – Газиантеп шәһәренең азат ителү көне, (1921).[2][12][18]
- Кельтлар мифологиясе: Аналык бәйрәме – Җир анасы яңа вакытны билгеләүче "Кояш баласы"н тудыра.
- Борынгы Греция (Юнанистан) – Дионисий, шатлык һәм шәраб илаһы туу көне.
- Борынгы Мисыр – Хорус, карчыга башлы кояш илаһы тууы бәйрәме. Шулай ук – Митра, Осирис, Адонис һәм Дионисий.
- Борынгы Индия – Кришна тууы бәйрәме.
- Борынгы Персия – Митра тууы бәйрәме.
- Борынгы Рим – (Рим империясендә):
- Кояш илаһы Митра тууы, Митриасизм, яки Митраизм культының иң әһәмиятле бәйрәме.
- Җиңелмәгән кояш Раштуасы – юлиан тәкъвимына рим императоры Аурелий ягыннан 274 елдан кертелүе, кояш монотеизм таба үзгәрешне билгели.
- Нахларда (чеченнәр һәм ингушлар) Исламдан элек мәҗүси кояш бәйрәме – Мальх.[19]
Христианлык
үзгәртү- Раштуа, Гайсә тууын билгеләүче бәйрәм, көне 354 елда папа Либерус ягыннан билгеләнде – шулай кыш кояш торгынлыгы башка мөмкин булган көннәр арасыннан (6 гыйнвар, 28 март, 19 апрель, һәм 29 май. Шулай да, 25 декабрь көне югары Христиан чиркәве иерархларыннан әле Рим заманында (хәзерге Ватикан) тарафыннан Гайсәнең Палестинаның Вефлеем шәһәрендә тууын билгеләү өчен сайланган иде. Шулай да, бу дата Митра тууы көненә билгеләнә. Раштуа көннен Христианлык дөньясы өчен әһәмияте анын гадәтенчә христиан илләрендә ял көне булуы билгели : Европа илләрендә, Көньяк Америкада, Төньяк Америкада, һәм б..
Христиан изгеләре
үзгәртүБердәм 
Католик һәм 
Православ
үзгәртү
.svg){kind=small}
- Евгения (~257 ел), Рим шәһәреннән Евгения, гыйффәтле кыз хатын римлы, «Изге» Филипп кызы, императорВалэриэн вакытында җәфа чиккән.
- Анастасия (303 ел), Диоклет заманында Сирмиум(хәзерге Сремски Карловцы) шәһәрендә җәфа чигүче гыйффәтле кыз хатын.
Католик изгеләре
үзгәртү- Адальсиндэ (715 ел), Маршиенне аббатлык башлыгы, «Изге» Риктруд һәм «Изге» Адальбод кызы.
- Изге Уильтондан Албурга (810 ел), англо-саксон принцесса, Солсбери да 773 елда Уилтон аббатлыгын оештырган Вульфстан хатыны.
- Фольке (1231 ел), Тулузадан Фольке һәм Марсельдан Фольке кушаматлары белән билгеле, шатлыклы, Җэн яклы менестрель, хәзерге Франциянең Вар департаментындагы Торонэт цистериан аббатлыгы монахы һәм соңрак башлыгы, 1206 елнчы елда Тулуза диоцезыепископы була.
- Жакопонэ (1306 ел), Тодидан Жакопонэ, тумышы белән Италиядагы Тоди шәһәреннән, францискан, auteur du Стабат Матэр.
- Ангелина (1435 ел), Корбарадан Ангелина, Монтэҗовэдан Ангелина, Марчианодан Ангелина һәм Фолиньодан Ангелина кушаматлары белән танылган, шатлыклы, 1397 елнче елда Фолиньо шәһәрендә «Изге» Анна монастырен оештыруга ирешә; бәйрәме шулай ук 15 июль бәрәм ителә.
- Мария Тереза Вулленвебер, (1907 ел), 1888 елда Сальваториан сөңелләре җәмгыятен оештыручысы һәм беренче башлыгы, Папа Павел VI тарафыннан 1968 ел)нче елда изгеләштерелде. Тумышы белән Германияның Гладбах шәһәре атаклы гайләсеннән.
- «Изге» Альберт Чмиеловски, (1916 ел), тумышы буенча Адам исемле, францискан орденынын рухание, фәкыйрләргә ярдәм итүче ир кешеләр һәм хатын кызлар җәмгыятлернең оештыручы, Краков шәһәре Польша
Православ изгеләре
үзгәртү- * «Изге» Яктыртучы Спиридон, (~348 ел) епископ Тримифунтский, могҗиза ясаучы.
- 1991 – Михаил Горбачёв үз
ССРБ президенты постыннан китә.
Шулай ук карагыз: Төркем:25 декабрь көнне туганнар
- 1803 — Роман Кнорриң,
- 1849 — Сафиулла Габдуллин,
- 1855 — Морад Рәмзи, татар мәгърифәтчесе, тәрҗемәче, мәдрәсә мөгаллиме.
- 1858 — Николай Мари, Россия империясе һәм СССР ветеринары, эпизоотолог һәм бактериолог.
- 1859 — Евгений Будде,
- 1873 — Муса Бигиев, татар язучысы, дин галиме.
- 1876 — Мөхәммәт Гали Җиннаһ, бәйсез Пакистан дәүләтен оештыручы.
- 1884 — Александр Серебровский,
- 1888 — Полина Менделееф,
- 1894 — Сосланбәк Тавасиев,
- 1895 — Сара Байкина, артистка.
- 1895 — Ситдыйк Айдаров, артист.
- 1902 — Василий Власов,
- 1902 — Габдрахман Хәбибуллин, БАССРның опера җырчысы.
- 1904 — Билал Йосыпов,
- 1904 — Герхард фон Менде, алман тарихчысы, тюрколог.
- 1904 — Герһард Һерцберг,
- 1905 — Газиз Иделле, язучы.
- 1906 — Эрнст Руска,
- 1910 — Ибраһим Гафуров, драма актеры.
- 1910 — Сохан Бабаев,
- 1910 — Элевтер Андроникашвили,
- 1914 — Анастасия Тишина,
- 1914 — Василий Солонин,
- 1916 — Валентина Бухина,
- 1916 — Солтан Бикәев,
- 1917 — Мансур Әбләев,
- 1918 — Ибраһим Гәрәев,
- 1918 — Федор Савельев,
- 1920 — Татьяна Пиленкова,
- 1921 — Салих Җамалиев,
- 1924 — Мәхмүт Актуганов, Советлар Берлеге каһарманы, майор (пехота).
- 1925 — Гурий Тавлин, татар язучысы, репрессияләр корбаны.
- 1925 — Николай Бурмистров,
- 1925 — Хәниф Габдрахманов, Дан орденының тулы кавалеры.
- 1926 — Миңнеяр Газнанов,
- 1927 — Валентина Дмитриева,
- 1927 — Мөсәгыйть Хәбибуллин, язучы.
- 1928 — Александр Волков,
- 1931 — Мирсал Исмәгыйлев,
- 1932 — Виктор Данилов,
- 1935 — Рәшит Солтангәрәев,
- 1936 — Илдус Сәгъдиев,
- 1939 — Анатолий Бахтин,
- 1946 — Рәисә Мөхәммәтшина,
- 1949 — Дмитрий Карев,
- 1952 — Алексей Данилин,
- 1961 — Рафаил Насибуллов, классик көрәш буенча Европа чемпионы, дөнья чемпионатында икенче урын алучы.
- 1971 — Джастин Трюдо,
- 1979 — Максим Батырев,
- 1980 — Ирек Миңнеәхмәтов,
- 1984 — Руслан Габдерахманов,
- 1985 — Елена Николаева,
Шулай ук карагыз: Төркем:25 декабрь көнне вафатлар
- 1883 — Александр Ломан, архитектор.
- 1919 — Анатолий Кремлёв,
- 1921 — Владимир Короленко, язучы.
- 1925 — Георгий Вульф,
- 1937 — Альберт Пинкевич,
- 1937 — Георгий Егер,
- 1937 — Кадыйр Хәеров, мәдәният эшлеклесе, Мәскәүдәге үзәк татар мәдәнияте йорты директоры.
- 1937 — Роман Бучацкий,
- 1942 — Анатолий Айзенворт,
- 1944 — Владимир Здравосмыслов,
- 1951 — Александр Остряков,
- 1956 — Һерман Клүге,
- 1965 — Хөсни Кәрим, язучы.
- 1972 — Мансур Абдрахманов, татар фәлсәфәчесе һәм җәмәгать эшлеклесе.
- 1973 — Исмәт Инөнү, Төркия президенты.
- 1974 — Всеволод Изосимов,
- 1976 — Мыскал Өмүрканова,
- 1977 — Чарли Чаплин, актёр, режиссёр, сценарийлар язучы.
- 1982 — Вәли Нәбиуллин,
- 1989 — Елена Чаушеску,
- 1995 — Мария Андрякова,
- 2003 — Ирина Хворова,
- 2005 — Биргит Нильссон,
- 2007 — Шамил Шәрифуллин, композитор.
- 2009 — Мидхәт Миншин, язучы һәм журналист.
- 2012 — Евдокия Кулёмина,
- 2016 — Валерий Хәлилов,
- 2016 — Елизавета Глинка,
- 2017 — Сергей Лазарев,
- 2018 — Фәрит Аги (Иделле), күренекле татар журналисты, «Азатлык» радиосы журналисты, мөдире.
- 2019 — Мәхмүт Гәрәев,
- 2020 — Фёдор Кащеев,
Сынамышлар
үзгәртү- Егерме бишенче декабрьдә агачларны бәс тотса, алдагы елда иген уңар.
- Егерме бишенче декабрьгә каршы төнне йолдызлар күп күренсә, чәчәкле ашлыклар бик уңар.
- Таң вакытында тын булып йомшак кына кар яуса, ашлык яхшы булыр.
- Кар көндез яуса, чикләвек яхшы булыр.
- Бу көнне җылы һәм буранлы булса, җәй салкын килер.
Шулай ук карагыз
үзгәртү
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 (порт.) Feriados e eventos cíclicos
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 (рус.) Праздники
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 (ингл.) Holidays and observances
- ↑ (ингл.) mofa.gov.tw: Constitution Day
- ↑ (рус.) www.mozambik.mid.ru: Мозамбик (консульская справка) 2013 елның 25 июль көнендә архивланган.
- ↑ (порт.) www.portaldogoverno.gov.mz: Feriados Nacionais 2012 елның 2 февраль көнендә архивланган.
- ↑ 7,0 7,1 (пол.) Święta
- ↑ (ингл.) Birthday of Muhammad Ali Jinnah 2013 елның 10 июль көнендә архивланган.
- ↑ (исп.) Celebraciones
- ↑ (фр.) Célébrations
- ↑ (италь.) Feste e ricorrenze
- ↑ 12,0 12,1 (төр.) Tatiller ve Özel Günler
- ↑ (укр.) Свята і пам'ятні дні
- ↑ (ингл.) Jaimoukha, Amjad M. (2005-03-01). The Chechens: a handbook (1st ed.). Routledge. pp. 110. . http://books.google.com/books?id=PnjAlei9fe0C&pg=PA110&lpg=PA110&dq=Deela-Malkh&source=bl&ots=cBbztAi8mC&sig=29XfftH681vf6iFbZRGDHzt0UYU&hl=en&ei=BliFSoDDKtOQtgf5tJSwCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2#v=onepage&q=Deela-Malkh&f=false. Retrieved 2009-08-14.
- ↑ (исп.) Peleas rituales: la waylía takanakuy en Santo Tomás. Revista Antropológica. 2012.
- ↑ (ингл.) Takanakuy – The Fighting Festival of Peru. Events. Oddity Central (22 February 2011). October 16, 2012 тикшерелгән.
- ↑ (ингл.) A traditional holiday fist-fight. Reuters (27 December 2007). October 16, 2012 тикшерелгән.
- ↑ (төр.) Gaziantep’in Kurtuluş Bayramı’nı Kutluyoruz 2015 елның 3 июнь көнендә архивланган.
- ↑ en:Malkh-Festival(ингл.)
Чыганаклар
үзгәртү- Без бер тамырдан: Керәшен татарларының этногенезын һәм этнографиясен өйрәнү буенча урта гомуми белем мәктәпләре өчен уку ярдәмлеге/Төзүчесе Н.В. Максимов. – Казан: Мәгариф, 2002. – 223б. ISBN 5-7761-1255-9