Краков

Краков
	Краков
	пол. Kraków
Байрак	Илтамга
Рәсми исем	Kraków
Демоним	krakkói, krakovano, Cracovian, krakowianin, krakowianka, Cracovien һәм Cracovienne
Рәсми тел	поляк теле
Дөнья кисәге	Европа
Дәүләт	Польша
Нәрсәнең башкаласы	Малопольское воеводство[d]
Административ-территориаль берәмлек	Малопольское воеводство[d]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Висла
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	президент Кракова[d]
Хөкүмәт башлыгы	Jacek Majchrowski[d]
Канунбирү органы	Краковский городской совет[d]
Әгъзалык	Креатив шәһәрләр челтәре[d]
Халык саны	800 653 (31 март 2021)
Ир-ат халкы	373 899
Хатын-кыз халкы	426 754
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	219 ± 0 метр
Сәгать поясы	UTC+01:00 һәм UTC+02:00
Кардәш шәһәр	Золотурн[d], Франкфурт, Вилнүс, Бордо, Братислава, Будапешт, Кембриҗ, Куритиба, Куско, Эдинбург, Фәс[d], Флоренция, Гөтеборг[d], Грозный, Гвадалахара (Миксикә), Иннсбрук, Киев, Ла Серена, Лейпциг, Лөвен, Львов, Милан, Ниш, Nürnberg, Орлеан, Печ, Кито, Рочестер, Рим, Санкт-Петербург, Сан-Франциско, Севилья, Сплит, Тбилиси, Велико-Тырново, Загреб, Мәскәү, Вибо-Валентия, Велико-Тырново[d] һәм Льеж
Моның хуҗасы	Стадион Краковии[d]
Нәрсә белән чиктәш	Краковский повет[d]
Бүләкләр	Европаның агачлар шәһәре[d] (2013)
Мәйдан	327 ± 1 км²
Почта индексы	30-001
Рәсми веб-сайт	krakow.pl(пол.)(ингл.)(рус.)(фр.)(алм.)(италь.)(исп.)
Ачык мәгълүматлар порталы	Krakow's city data[d]
Феноменның икътисады	экономика Кракова[d]
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Беренче язма телгә алу	965
Җирле телефон коды	12
Номер тамгасы коды	KR
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	[d]
	Краков Викиҗыентыкта

Краков (пол. Kraków (info) [ˈkrakuf], лат. Cracovia, алман. Krakau) — Польшаның көньяк өлешендәге шәһәр, Кече Польша воеводалыгының үзәге, Висла елгасы буендагы порт.

Польшаның халык саны буенча икенче шәһәре. Краков поляк милли үзаңында аеруча зур рольне уйный, чөнки монда 1038—1596 елларда Польша башкаласы урнашкан булган. Шәһәр тарихи һәйкәлләргә бай, тарихи үзәге ЮНЕСКО Бөтендөнья мирасы исемлегенә кертелгән. 1364 елда нигезләнгән Ягеллон универстеты илдә иң борынгы универститет булып тора.

ТарихҮзгәртү

Беренче тапкыр 966 елда телгә алынган. 1038 елдан Польша башкаласы булып киткән. 1241 елда шәһәргә монголлар бәреп керәләр һәм аны җимерәләр. 1259 елда монголлар шәһәрне кабат җимерәләр. Өченче һөҗүм 1287 елда булган, ләкин бу юлы монголлар шәһәрне ала алмаганнар. 1364 елда Казимир III Бөек тарафыннан Ягеллон университеты нигезләнгән. 15 һәм 16 гасырларны Краковның «алтын гасыры» булып санарга мөмкин — ул бай һәм һәм бөек дәүләтнең пайтәхете булган. 1596 елда, Люблин униясеннән соң, дәүләт башкаласы Варшавага күчерелә, ләкин Краков Польша корольларның таҗ кию урыны булып калган. Швед ябырылулары һәм чума эпидемиясе шәһәр халкын нык киметкән һәм аның мөһимлеген төшергән.

1794 елда Краковта Тадеуш Костюшко җитәкчелеге асытында кузгалыш башлап киткән. Польшаның өченче бүлүе нәтиҗәсендә шәһәр Австрия составына күчкән. 1809 елда Наполеон Варшава һерцоглыгын булдырылган, аның составына Краков да кертелгән. 1815 елда, Вена конгрессы карары буенча, шәһәр формаль рәвештә бәйсезлек алган (Ирекле Краков шәһәре). 1846 елгы кузгалышны бастыруыннан соң шәһәр Австрия составына күчкән.

1918 елда Польша составына күчкән. Бөтендөнья сугышлары арасында Краков аның мәдәни һәм мәгърифи мәркәзе статусын тагы да ныгыткан. Технология һәм сәнгать академияләре барлыкка килгәннәр. Өстәвенә шәһәр яһүди мәдәнтенең һәм сионизм хәрәкәтенең үзәге булган. Польшага Өченче Рейх бәреп керүеннән соң, шәһәр Генерал-губернаторлыкның башкаласы итеп билгеләнгән.

Социалистик Польша дәверендә шәһәрнең сәнәгый әһәмиятлелеге арта, Нова-Хута металлурги комибианты төзелә.

Халык саныҮзгәртү

1890^[51]	1900^[51]	1910^[51]	1921^[51]	1931^[51]	1946^[51]	1950^[51]	1960^[51]	1970^[51]	1978^[51]	1988^[51]	2002^[51]	2011^[51]
69 100	85 300	137 592	183 751	219 300	299 396	343 638	481 296	583 444	693 200	746 440	757 547	759 137

Икътисад һәм мәдәниятҮзгәртү

Дәүләнең мөһим икътисади, гыйльми һәм мәдәни үзәге. Транспорт юллары төене. Аэропорты халыкара әһәмиятенә ия. Кара металлургия һәм машаиналар төзү үзәге (авыр машиналар төзү, электротехника вә радиоэлектроника) сәнәгатьләре үсеш алган. Химия, цемент, мебель, тегүчелек, фармацевтика, парфюмерия, полиграфия, тәмәке, азык-төлек сәнәгате эшлханәләре бар. Универстет (1364) һ.б. югары уку йортлары, музейлар, театрлар бар.

Краков — туризмның эре үзәкләрдән берсе. Краковның тарихи үзәге — Висланың сул ярындагы Вавель калкулыгында. архитектура һәйкәлләрдән Изге Мәрьям Капелласы (10 гасыр), король сарае (13— 17 гасырлар), костёллар, Польша ФА бинасы һ.б. сакланган. Краковта кинофестивальләр вә халыкара күргәзмәләр үткәреләләр.

Кардәш шәһәрләрҮзгәртү

Киев (укр. Київ), Украина
Лөвен (нид. Leuven, фр. Louvain, алман. Löwen), Бельгия
Милан (итал. Milano), Италия
Нүрнберг (алман. Nürnberg), Алмания

Танылган шәхесләрҮзгәртү

ИскәрмәләрҮзгәртү

[_fe95e06cde6f4f00-1] ttps://sjp.pwn.pl/so/krakowianin;4454400.html

[_3283ea89444366a0-2] ttps://sjp.pwn.pl/so/krakowianka;4454403.html

[_d703ba6c013b4af6-3] 3,0 ^3,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf

[_52845b52827f1626-4] rchINFORM — 1994.
https://wikidata.org/wiki/Track:P5383https://wikidata.org/wiki/Track:P5604https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049https://wikidata.org/wiki/Track:P5573https://wikidata.org/wiki/Track:P5508

[_8243565b38b1c7ea-5] ttps://en.unesco.org/creative-cities/krakow

[_f33debf2f647201c-6] ttps://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/011212161011-0950463?var-id=1639616&format=jsonapi

[_8a734f2cfeef9ee0-7] ttps://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/011212161011-0950463?var-id=1639617&format=jsonapi

[_d47a48565cf12134-8] ttps://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/011212161011-0950463?var-id=1639618&format=jsonapi

[_28ca0192735c39dc-9] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,30,0,otwarty_na_swiat.html

[_532c4e25e819b58c-10] ttps://www.stadt-solothurn.ch/partnerstaedte

[_f7e279c57c25a7e8-11] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,20,0,otwarty_na_swiat.html

[_7e1adf4f5e5ce1ae-12] ttps://frankfurt.de/service-und-rathaus/verwaltung/aemter-und-institutionen/hauptamt-und-stadtmarketing/referat-fuer-internationale-angelegenheiten/partnerstaedte/krakau

[_2bf6069d19298e74-13] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,31,0,otwarty_na_swiat.html

[_1b4dfb93378fa8de-14] ttp://www.ivilnius.lt/pazink/apie-vilniu/miestai-partneriai

[_23fba8dab6105778-15] ttp://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,14,0,otwarty_na_swiat.html

[_de5bbe7145bb2618-16] ttp://www.bordeaux.fr/ebx/LinkResolverServlet?classofcontent=presentationStandard&id=5524

[_dbb1343f6b3f6a68-17] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,15,0,otwarty_na_swiat.html

[_374f5d26cd22d6d8-18] ttps://zastupitelstvo.bratislava.sk/data/att/11916.pdf

[_e39be5b455be8726-19] ttp://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,17,0,otwarty_na_swiat.html

[_d0b1c3bc311f2946-20] ttp://www.aatccusco.com/ciudades_hermanas.php

[_0ca99104749cb568-21] ttp://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,18,0,otwarty_na_swiat.html

[_e04481b03a3df3ac-22] ttps://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/edinburghs-ten-sisters-remarkable-cities-18177349

[_5d59d28dd8e59348-23] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,2,0,otwarty_na_swiat.html

[_122cbf685476bad2-24] ttp://fes.ma/index.php/fr/services-en-ligne/telechargement/summary/11-/179-024.html

[_c7c939bbc1eabd80-25] ttps://www.innsbruck.gv.at/page.cfm?vpath=buergerinnen--politik/innsbruck-international/innsbrucks-partnerstaedte#krakau

[_960a888fc6f25194-26] ttps://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1052

[_5d877a5307567104-27] ttp://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,1,0,otwarty_na_swiat.html

[_d91265204653a704-28] ttps://old.kyivcity.gov.ua/files/2018/2/15/Mista-pobratymy.pdf

[_65d6ec84e6438360-29] ttp://www.leipzig.de/buergerservice-und-verwaltung/partnerstaedte/krakau/

[_bf05818abb2bfdbc-30] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,23,0,otwarty_na_swiat.html

[_449df5bd21fe0840-31] ttps://www.leuven.be/subsidie-voor-jumelage-activiteiten

[_6b1e1bdd819e9276-32] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,3,0,otwarty_na_swiat.html

[_76f9593238b97ef6-33] ttps://www.leuven.be/zustersteden

[_0ebb5a313e526b24-34] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,10,0,otwarty_na_swiat.html

[_63b1baa98c9d3d68-35] ttps://www.comune.milano.it/aree-tematiche/relazioni-internazionali/city-to-city-cooperation/gemellaggi/cracovia

[_71ace418527a9be0-36] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,11,0,otwarty_na_swiat.html

[_599a0cccf0d61dd6-37] ttps://www.nuernberg.de/internet/international/krakau_home.html

[_089f40678522d890-38] ttp://www.orleans-metropole.fr/650/cracovie-pologne.htm

[_6df916dfcc45bbf0-39] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,26,0,otwarty_na_swiat.html

[_39197e561e216f22-40] ttps://pecs.hu/testvervarosok-partnervarosok/

[_8b273163b10dfb34-41] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,27,0,otwarty_na_swiat.html

[_f96927e3337e0366-42] ttps://www.cityofrochester.gov/article.aspx?id=8589949396

[_ec4354e7dcd3c494-43] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,35,0,otwarty_na_swiat.html

[_853cb3f7ab4fcdd8-44] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,28,0,otwarty_na_swiat.html

[_e816ca9d97ffbf84-45] ttps://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/

[_76b1246e984f5660-46] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,40,0,otwarty_na_swiat.html

[_a9d8c0bfeaa31d76-47] ttps://oewd.org/san-francisco-sister-cities

[_0b0a5c263a44c3c8-48] ttps://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,37,0,otwarty_na_swiat.html

[_dd832f7ba7a79c6e-49] ttps://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/6/12/tbilisiinfigures.pdf

[_9db55582174b4558-50] ttps://www.liege.be/fr/vie-communale/services-communaux/international/jumelages-et-partenaires/cracovie-krakow-pologne

[лк-51] 51,00 ^51,01 ^51,02 ^51,03 ^51,04 ^51,05 ^51,06 ^51,07 ^51,08 ^51,09 ^51,10 ^51,11 ^51,12 Ludność Krakowa

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]