Wikipedia

Краков

Польша шәһәре

Краков (пол. Kraków (info) [ˈkrakuf], лат. Cracovia, алман. Krakau) — Польшаның көньяк өлешендәге шәһәр, Кече Польша воеводалыгының үзәге, Висла елгасы буендагы порт.

Краков
пол. Kraków
БайракИлтамга
Сурәт
Рәсми исем Kraków
Демоним krakkói, krakovano, Cracovian, krakowianin[1], krakowianka[2], Cracovien[3], Cracovienne[3] һәм cracoviani
Нигезләүче Крак[d]
Рәсми тел поляк теле
Дөнья кисәге Европа
Дәүләт  Польша[4]
Нәрсәнең башкаласы Малопольское воеводство[d]
Административ-территориаль берәмлек Малопольское воеводство[d]
Сәгать поясы UTC+01:00 һәм UTC+02:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Висла
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы президент Кракова[d]
Башкарма хакимият башлыгы Aleksander Miszalski[d]
Канунбирү органы Краковский городской совет[d]
Әгъзалык Креатив шәһәрләр челтәре[d][5], Тарихи шәһәрләр лигасы[d][6], Бөтендөнья мирас шәһәрләре оешмасы[d][7] һәм International Cities of Refuge Network[d][8]
Халык саны 804 237 (30 июнь 2023)[9]
Ир-ат халкы 373 899[10]
Хатын-кыз халкы 426 754[11]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 219 ± 0 метр
Кардәш шәһәр Золотурн[d][12][13][14][…], Франкфурт[15][16][17][…], Вилнүс[18][19][20][…], Бордо[21][22][23][…], Братислава[24][25][26][…], Будапешт[27][28][29][…], Эдинбург[30][31][32][…], Фәс[d][33][34][35][…], Флоренция[36][37][38][…], Гөтеборг[d][39][40][41][…], Иннсбрук[42][43][44][…], Киев[45][46][47][…], Лейпциг[48][49][50][…], Лөвен[51][52][53][…], Львов[54][55][56][…], Милан[57][58][59][…], Nürnberg[60][61][62][…], Печ[63][64][65][…], Рочестер[66][67][68][…] һәм Тбилиси[69][70][71][…]
Моның хуҗасы Стадион Краковии[d]
Нәрсә белән чиктәш Краковский повет[d], Величский повят[d], Прошовицкий повят[d], Зелёнки[d], Михаловице[d], Коцмыжув-Любожица[d], Конюша[d], Иголомя-Вавженьчице[d], Неполомице[d], Величка[d], Свёнтники-Гурне[d], Могиляны[d], Скавина[d], Лишки[d], Забежув[d] һәм Велька-Весь[d]
Бүләкләр
Мәйдан 327 ± 1 км²
Почта индексы 30-001
Рәсми веб-сайт krakow.pl​(пол.)​(ингл.)​(рус.)​(фр.)​(алм.)​(италь.)​(исп.)
Харита сурәте
Подробная карта
Эмблема/тамгасы сурәте
Панорамный вид
Коллаж
Ачык мәгълүматлар порталы Krakow's city data[d]
Феноменның икътисады экономика Кракова[d]
Беренче язма телгә алу 966[72]
Җирле телефон коды 12
Номер тамгасы коды KR
Шәрәфле ватандашлар төркеме [d]
Монда җирләнгәннәр төркеме [d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме [d]
Карта
 Краков Викиҗыентыкта

Польшаның халык саны буенча икенче шәһәре. Краков поляк милли үзаңында аеруча зур рольне уйный, чөнки монда 1038—1596 елларда Польша башкаласы урнашкан булган. Шәһәр тарихи һәйкәлләргә бай, тарихи үзәге ЮНЕСКО Бөтендөнья мирасы исемлегенә кертелгән. 1364 елда нигезләнгән Ягеллон универстеты илдә иң борынгы универститет булып тора.

Тарих

үзгәртү

Беренче тапкыр 966 елда телгә алынган. 1038 елдан Польша башкаласы булып киткән. 1241 елда шәһәргә монголлар бәреп керәләр һәм аны җимерәләр. 1259 елда монголлар шәһәрне кабат җимерәләр. Өченче һөҗүм 1287 елда булган, ләкин бу юлы монголлар шәһәрне ала алмаганнар. 1364 елда Казимир III Бөек тарафыннан Ягеллон университеты нигезләнгән. 15 һәм 16 гасырларны Краковның «алтын гасыры» булып санарга мөмкин — ул бай һәм һәм бөек дәүләтнең пайтәхете булган. 1596 елда, Люблин униясеннән соң, дәүләт башкаласы Варшавага күчерелә, ләкин Краков Польша корольларның таҗ кию урыны булып калган. Швед ябырылулары һәм чума эпидемиясе шәһәр халкын нык киметкән һәм аның мөһимлеген төшергән.

1794 елда Краковта Тадеуш Костюшко җитәкчелеге асытында кузгалыш башлап киткән. Польшаның өченче бүлүе нәтиҗәсендә шәһәр Австрия составына күчкән. 1809 елда Наполеон Варшава һерцоглыгын булдырылган, аның составына Краков да кертелгән. 1815 елда, Вена конгрессы карары буенча, шәһәр формаль рәвештә бәйсезлек алган (Ирекле Краков шәһәре). 1846 елгы кузгалышны бастыруыннан соң шәһәр Австрия составына күчкән.

1918 елда Польша составына күчкән. Бөтендөнья сугышлары арасында Краков аның мәдәни һәм мәгърифи мәркәзе статусын тагы да ныгыткан. Технология һәм сәнгать академияләре барлыкка килгәннәр. Өстәвенә шәһәр яһүди мәдәнтенең һәм сионизм хәрәкәтенең үзәге булган. Польшага Өченче Рейх бәреп керүеннән соң, шәһәр Генерал-губернаторлыкның башкаласы итеп билгеләнгән.

Социалистик Польша дәверендә шәһәрнең сәнәгый әһәмиятлелеге арта, Нова-Хута металлурги комибианты төзелә.

Халык саны

үзгәртү
1890[73] 1900[73] 1910[73] 1921[73] 1931[73] 1946[73] 1950[73] 1960[73] 1970[73] 1978[73] 1988[73] 2002[73] 2011[73]
69 100 85 300 137 592 183 751 219 300 299 396 343 638 481 296 583 444 693 200 746 440 757 547 759 137

Икътисад һәм мәдәният

үзгәртү

Дәүләнең мөһим икътисади, гыйльми һәм мәдәни үзәге. Транспорт юллары төене. Аэропорты халыкара әһәмиятенә ия. Кара металлургия һәм машаиналар төзү үзәге (авыр машиналар төзү, электротехника вә радиоэлектроника) сәнәгатьләре үсеш алган. Химия, цемент, мебель, тегүчелек, фармацевтика, парфюмерия, полиграфия, тәмәке, азык-төлек сәнәгате эшлханәләре бар. Универстет (1364) һ.б. югары уку йортлары, музейлар, театрлар бар.

Краков — туризмның эре үзәкләрдән берсе. Краковның тарихи үзәге — Висланың сул ярындагы Вавель калкулыгында. архитектура һәйкәлләрдән Изге Мәрьям Капелласы (10 гасыр), король сарае (13— 17 гасырлар), костёллар, Польша ФА бинасы һ.б. сакланган. Краковта кинофестивальләр вә халыкара күргәзмәләр үткәреләләр.

Кардәш шәһәрләр

үзгәртү

Танылган шәхесләр

үзгәртү

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ https://sjp.pwn.pl/so/krakowianin;4454400.html
  2. ↑ https://sjp.pwn.pl/so/krakowianka;4454403.html
  3. ↑ 3,0 3,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  4. ↑ archINFORM — 1994.
  5. ↑ https://en.unesco.org/creative-cities/krakow
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20240528114922/https://www.lhc-s.org/member_cities/
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20240528143447/https://www.ovpm.org/members/cities/
  8. ↑ https://perma.cc/63BJ-D92M
  9. ↑ https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-30-czerwca,6,35.html
  10. ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/011212161011-0950463?var-id=1639617&format=jsonapi
  11. ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/011212161011-0950463?var-id=1639618&format=jsonapi
  12. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,30,0,otwarty_na_swiat.html
  13. ↑ https://www.stadt-solothurn.ch/partnerstaedte
  14. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1059
  15. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,20,0,otwarty_na_swiat.html
  16. ↑ https://frankfurt.de/service-und-rathaus/verwaltung/aemter-und-institutionen/hauptamt-und-stadtmarketing/referat-fuer-internationale-angelegenheiten/partnerstaedte/krakau
  17. ↑ https://frankfurt.de/service-und-rathaus/verwaltung/aemter-und-institutionen/referat-fuer-internationale-angelegenheiten/partnerstaedte/krakau
  18. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,31,0,otwarty_na_swiat.html
  19. ↑ http://www.ivilnius.lt/pazink/apie-vilniu/miestai-partneriai
  20. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,kat,0,5,city.html
  21. ↑ http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,14,0,otwarty_na_swiat.html
  22. ↑ http://www.bordeaux.fr/ebx/LinkResolverServlet?classofcontent=presentationStandard&id=5524
  23. ↑ https://www.bordeaux.fr/p125952/les-villes-partenaires
  24. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,15,0,otwarty_na_swiat.html
  25. ↑ https://zastupitelstvo.bratislava.sk/data/att/11916.pdf
  26. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1045
  27. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,16,0,otwarty_na_swiat.html
  28. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=1150
  29. ↑ https://archiv.budapest.hu/Lapok/2020/testvervarosok.aspx
  30. ↑ http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,18,0,otwarty_na_swiat.html
  31. ↑ https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/edinburghs-ten-sisters-remarkable-cities-18177349
  32. ↑ https://democracy.edinburgh.gov.uk/documents/s34650/Item%207.8%20-%20Edinburgh%20International%20Framework.pdf
  33. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,2,0,otwarty_na_swiat.html
  34. ↑ http://fes.ma/index.php/fr/services-en-ligne/telechargement/summary/11-/179-024.html
  35. ↑ https://www.fescity.com/jumelage/
  36. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,19,0,otwarty_na_swiat.html
  37. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1049
  38. ↑ https://www.comune.fi.it/pagina/firenze-internazionale/gemellaggi-e-patti-di-amicizia
  39. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,21,0,otwarty_na_swiat.html
  40. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1051
  41. ↑ https://goteborg.se/wps/portal/start/kommun-och-politik/internationellt-arbete/sa-skapas-goda-relationer-med-omvarlden
  42. ↑ https://www.innsbruck.gv.at/page.cfm?vpath=buergerinnen--politik/innsbruck-international/innsbrucks-partnerstaedte#krakau
  43. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1052
  44. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,22,0,otwarty_na_swiat.html
  45. ↑ http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,1,0,otwarty_na_swiat.html
  46. ↑ https://old.kyivcity.gov.ua/files/2018/2/15/Mista-pobratymy.pdf
  47. ↑ https://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/
  48. ↑ http://www.leipzig.de/buergerservice-und-verwaltung/partnerstaedte/krakau/
  49. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,23,0,otwarty_na_swiat.html
  50. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1053
  51. ↑ https://www.leuven.be/subsidie-voor-jumelage-activiteiten
  52. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,3,0,otwarty_na_swiat.html
  53. ↑ https://www.leuven.be/zustersteden
  54. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,24,0,otwarty_na_swiat.html
  55. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1054
  56. ↑ https://www.lvivrada.gov.ua/component/k2/item/2958-krakiv-respublika-polshcha
  57. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,10,0,otwarty_na_swiat.html
  58. ↑ https://www.comune.milano.it/aree-tematiche/relazioni-internazionali/city-to-city-cooperation/gemellaggi/cracovia
  59. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1027
  60. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,11,0,otwarty_na_swiat.html
  61. ↑ https://www.nuernberg.de/internet/international/krakau_home.html
  62. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1028
  63. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,26,0,otwarty_na_swiat.html
  64. ↑ https://pecs.hu/testvervarosok-partnervarosok/
  65. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1056
  66. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,27,0,otwarty_na_swiat.html
  67. ↑ https://www.cityofrochester.gov/article.aspx?id=8589949396
  68. ↑ https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=1057
  69. ↑ https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,37,0,otwarty_na_swiat.html
  70. ↑ https://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/6/12/tbilisiinfigures.pdf
  71. ↑ http://economicforum.ge/img/original/2024/5/29/%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98_%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A8%E1%83%98-Print-21.09.23.pdf
  72. ↑ Якуб И. и. (unspecified title)
  73. ↑ 73,00 73,01 73,02 73,03 73,04 73,05 73,06 73,07 73,08 73,09 73,10 73,11 73,12 Ludność Krakowa
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Краков&oldid=2976476