Минамата конвенциясе
Минамата конвенциясе (Терекөмеш буенча Минамата конвенциясе, рус. Минаматская конвенция по ртути, ингл. Minamata Convention on Mercury) — көнкүрештә һәм кайбер сәнәгать төрләрендә терекөмеш кулланудан баш тарту турында килешү, дөньядагы күпчелек илләр катнашында төзелгән һәм кабул ителгән халыкара документ.
Максаты үзгәртү
Конвенция нигезендә, аңа кушылган илләр үзләрендә сәнәгатьтә терекөмешне куллануны чикләү, әлеге металл кулланып ясалган көнкүреш коралларын җитештерүне туктату, әйләнә-тирәнең терекөмеш парлары белән пычрануына юл куймау мәсьәләләрен хәл итәргә тиеш. Минамата конвенциясенә кул куйганнан соң, кушылган яклар үзләрендә ратификацияләү процедурасын үткәрергә, табигый мохиттә терекөмеш күләмен чикләү буенча Милли программалар кабул итәргә йөкләмә ала. Конвенция 50 ил ратификацияләгән көннән көченә керә. 2014 елның 16 ноябренә Минамата конвенциясен 128 ил имзалаган. 9 ил ратификацияләгән: АКШ, Джибути, Габон, Гайана, Монако, Уругвай, Лесото, Никарагуа, Гвинея.
Исеме үзгәртү
Конвенция 5 ел әзерләнгән. Исеме Япония шәһәре Минамата исеме белән бәйле. Әлеге шәһәрдә терекөмеш парлары белән пычрану нәтиҗәсендә халыкның сәламәтлегенә зур зыян килгән. Greenpeace мәгълүматлары буенча, ХХ гасырның урталарында шәһәрдә сыек металл парлары белән агулану аркасында 2 000 кеше вафат булган, 10 000 кеше каты авырган.
Россиядә үзгәртү
- Россия 2014 елның 24 сентябрендә Конвенциягә кушыла. РФ табигатьне саклау һәм экология министры урынбасары Ринат Гыйззәтуллин БМО Генераль Ассамблеясенең 69- сессиясендә Россиянең конвенциягә кушылуы турындагы документка кул куя.[1]
- 2014 елның июлендә Россия хөкүмәте рәисе Д.А. Медведев РФнең Минамата конвенциясенә кушылуы турындагы карарны [2] имзалый. Россиядә терекөмеш кулланудан этаплап баш тартырга планлаштырыла. Карар нигезендә, стоматологиядә (амальгама), косметика сәүдәсендә һәм сәнәгатьтә (градусниклар, терекөмешле аккумуляторлар, батарейкалар, басым үлчәү приборлары, барометрлар һәм люминисцент лампалар җитешерү) терекөмеш куллану, эшләп чыгару һәм сату тыела.
- 2018 елга ацетальдегид катализаторы сыйфатында терекөмеш куллану тыелачак, дип фаразлана.
- 2025 елга терекөмеш кулланып хлор селтесе җитештерү туктатылачак.
- Россиянең торак пунктларында халыктан кулланылган зыянлы приборларны махсус җыю системасы булдыру — көн кадагындагы мәсьәлә. Әлегә Санкт-Петербург һәм Новосибирскида гына махсус электромобильләрдә шәһәр буенча терекөмешле коралларны җыю оештырылган.
Терекөмешнең зыяны үзгәртү
- Кеше организмына эләккән терекөмеш аксым алмашуга кире тәэсир итә, нерв системасына зыян сала, бөерләрне эштән чыгара, нәтиҗәдә, кешенең психикасын боза һәм йөрәк-кан тамырлары системасын җимерергә мөмкин.
- Теркөмешле приборларны аерым җыю оештырылмавы аркасында, алар гомуми чүплеккә ташлана. Терекөмеш грунт суларында һәм чүплекләргә якын торак пунктларда коеларда туплана.
Теркөмешле кораллар үзгәртү
- Градусник (терекөмешле термометр). Һәрбер өйдә кулланыла. Градусник ватылса, бердәнбер саклану чарасы — ватылган корал килеп төшкән җирлек өслегеннән аның һәр кисәкчеген җентекләп җыеп алу. Бала уенчыклары, йомшак йорт җиһазы, келәм өслекләренә эләксә, сулыш юлларына эләгү куркынычы зур.
- Энергия саклаучы лампа (люминесцент лампа). Бу лампалар кыздырма (кыллы) лампаларга караганда электр көчен 4-5 мәртәбә кимрәк куллана, ә яктылыкны шулар хәтле үк бирә. Әлеге лампаларны гомуми чүплеккә ташларга ярамый, махсус контейнерлар куелып, шунда җыеп утильләштерү мөһим.
- Батарейкалар. Аларның агулы һәм сәламәтлек өчен куркыныч элементлары арасында терекөмеш, кургаш, кадмий, никел, цинк, селте бар.
- Сабын һәм крем. Аларда терекөмеш тәнне агарту өчен кулланыла. Төп тискәре эффекты — бөерләр эшчәнлегенә куркыныч тудыру. Косметик чаралардагы терекөмеш бетчәләр китереп чыгарырга сәләтле.
- Барометрлар. Һава басымы үлчәү өчен кулланыла торган әлеге приборларда шулай ук терекөмеш бар. Спиртлы барометрга караганда терекөмешле барометр басымны төгәлрәк үлчи.
Илләр исемлеге үзгәртү
Конвенцияне имзалаган һәм ратификацияләгән илләрнең исемлеге. 2014 елның сентябренә[3].
| Катнашучы ил | Имзалау | Ратификация |
|---|---|---|
| Анголa | 11 октябрь 2013 | |
 Аргентина
|
10 октябрь 2013 | |
 Әрмәнстан
|
10 октябрь 2013 | |
 Австралия
|
10 октябрь 2013 | |
| Aвстрия | 10 октябрь 2013 | |
| Бангладеш | 10 октябрь 2013 | |
| Беларус | 23 сентябрь 2014 | |
 Бельгия
|
10 октябрь 2013 | |
 Бенин
|
10 октябрь 2013 | |
 Боливия
|
10 октябрь 2013 | |
 Бразилия
|
10 октябрь 2013 | |
 Болгария
|
10 октябрь 2013 | |
| Буркина Фасо | 10 октябрь 2013 | |
| Бурунди | 14 февраль 2014 | |
| Камбоджа | 10 октябрь 2013 | |
 Канада
|
10 октябрь 2013 | |
| Үзәк Африка Республикасы | 10 октябрь 2013 | |
 Чили
|
10 октябрь 2013 | |
 КХҖ
|
10 октябрь 2013 | |
 Колумбия
|
10 октябряь 2013 | |
| Комор утраулары | 10 октябрь 2013 | |
 Коста-Рика
|
10 октябрь 2013 | |
| Кот д'Ивуар | 10 октябрь 2013 | |
 Чехия
|
10 октябрь 2013 | |
| Дания | 10 октябрь 2013 | |
| Джибути | 10 октябрь 2013 | 23 сентябрь 2014 |
| Доминикан Республикасы | 10 октябрь 2013 | |
 Эквадор
|
10 октябрь 2013 | |
 Хәбәшстан
|
10 октябрь 2013 | |
| Аурупа Берлеге | 10 октябрь 2013 | |
 Финляндия
|
10 октябрь 2013 | |
 Франция
|
10 октябрь 2013 | |
 Габон
|
30 июнь 2014 | 24 сентябрь 2014 |
| Гамбия | 10 октябрь 2013 | |
| Гөрҗистан | 10 октябрь 2013 | |
 Алмания
|
10 октябрь 2013 | |
 Юнанстан
|
10 октябрь 2013 | |
 Гватемала
|
10 октябрь 2013 | |
| Гвинея | 25 ноябрь 2013 | |
| Гайана | 10 октябрь 2013 | 24 сентябрь 2014 |
 Маҗарстан
|
10 октябрь 2013 | |
 Индонезия
|
10 октябрь 2013 | |
 Иран
|
10 октябрь 2013 | |
 Ирак
|
10 октябрь 2013 | |
 Ирландия
|
10 октябрь 2013 | |
| Исраил | 10 октябрь 2013 | |
 Италия
|
10 октябрь 2013 | |
| Ямайка | 10 октябрь 2013 | |
 Япония
|
10 октябрь 2013 | |
| Үрдүн | 10 октябрь 2013 | |
| Кения | 10 октябрь 2013 | |
 Кувейт
|
10 октябрь 2013 | |
| Ливия | 10 октябрь 2013 | |
| Литва | 10 октябрь 2013 | |
 Люксембург
|
10 октябрь 2013 | |
| Македония | 25 июль 2014 | |
| Мадагаскар | 10 октябрь 2013 | |
| Малави | 10 октябрь 2013 | |
| Мали | 10 октябрь 2013 | |
| Мавритания | 11 октябрь 2013 | |
| Маврикий | 10 октябрь 2013 | |
 Мексика
|
10 октябрь 2013 | |
 Молдавия
|
10 октябрь 2013 | |
 Монголия
|
10 октябрь 2013 | |
| Монако | 24 сентябрь 2014 | 24 сентябрь 2014 |
 Марокко
|
6 июнь 2014 | |
| Мозамбик | 10 октябрь 2013 | |
| Непал | 10 октябрь 2013 | |
 Нидерландлар
|
10 октябрь 2013 | |
| Яңа Зеландия | 10 октябрь 2013 | |
 Никарагуа
|
10 октябрь 2013 | |
| Нигер | 10 октябрь 2013 | |
| Нигерия | 10 октябрь 2013 | |
 Норвегия
|
10 октябрь 2013 | |
| Пакъстан | 10 октябряь 2013 | |
 Панама
|
10 октябрь 2013 | |
| Парагвай | 10 февраль 2014 | |
 Перу
|
10 октябрь 2013 | |
 Филипин
|
10 октябрь 2013 | |
 Румыния
|
10 октябрь 2013 | |
 Русия
|
24 сентябрь 2014 | |
| Самоа | 10 октябрь 2013 | |
| Сенегал | 11 октябрь 2013 | |
| Сейшел утраулары | 27 май 2014 | |
| Сьерра-Леоне | 12 август 2014 | |
| Сингапур | 10 октябрь 2013 | |
 Словакия
|
10 октябрь 2013 | |
| Словения | 10 октябрь 2013 | |
| Көньяк Африка | 10 октябрь 2013 | |
 Испания
|
10 октябрь 2013 | |
 Швеция
|
10 октябрь 2013 | |
 Швейцария
|
10 октябрь 2013 | |
| Танзания | 10 октябрь 2013 | |
 Того
|
10 октябрь 2013 | |
| Тунис | 10 октябрь 2013 | |
| Уганда | 10 октябрь 2013 | |
| Берләшкән Гарәп Әмирлекләре | 10 октябрь 2013 | |
| 10 октябрь 2013 | ||
 АКШ
|
6 ноябрь 2013 | 6 ноябрь 2013 |
 Уругвай
|
10 октябрь 2013 | 24 сентябрь 2014 |
 Венесуэла
|
10 октябрь 2013 | |
 Вьетнам
|
11 октябрь 2013 | |
 Йәмән
|
21 марть 2014 | |
| Замбия | 10 октябрь 2013 | |
| Зимбабве | 11 октябрь 2013 |
Сылтамалар үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Татар-информ сайтында(үле сылтама)
- ↑ РФ хөкүмәте карары № 1242-р 07.07.2014
- ↑ Countries. Minamata Convention on Mercury site. UNEP.