Wikipedia

Буркина Фасо

Буркина́ Фасо́ (фр. Burkina Faso [byʁkiˈna faˈso]; 1984 елның августына кадәр — Югары Вольта) — Көнбатыш Африкада урнашкан дәүләт. Төньякта Мали, көнчыгышта Нигер, көньяк-көнчыгышта Бенин, көньякта Того һәм Гана, көньяк-көнбатышта Кот-д'Ивуар белән чиктәш. Диңгезгә чыгышы юк.

Буркина Фасо
ингл. Burkina Faso
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1960
Рәсми исем Burkĩna Faso һәм Burkina Faso[1]
Кыскача исем 🇧🇫
Гомер озынлыгы 60,361 ел[2]
Демоним Burkinabé, Burkinabè, Burkinabe, Burkina Fasó-i, burkiner, Burkinänan, بورتوريكي, بورتوريكية, بورتوريكيون, בורקינאי, בורקינאית, burkinezi, burkinez, burkineză, burkinabè, burcinabe, burkinés, burkinesa, Burkinano, Burkinabè[3], Burkinabè[3], Burkinès[4], burkinabè, burkinezo, burkinezi, burkineza, burkineze, بوركيني, بوركينية, بوركينيين һәм بوركينيات
Рәсми тел мооре теле[d][5], бисса теле[d][5] һәм дьюла теле[5]
Гимн Буркина Фасо гимны[d]
Мәдәният Буркина Фасо мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Unity–Progress–Justice, Единство - прогрес - справедливост, Unité–Progrès–Justice, Unidad–Progreso–Justicia һәм Undod – Cynnydd – Cyfiawnder
Дөнья кисәге Африка[6]
Дәүләт  Буркина Фасо
Башкала Уагадугу[d]
Сәгать поясы UTC±00:00[d] һәм Africa/Ouagadougou[d][7]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Көнбатыш Африка
Иң көнчыгыш ноктасы 11°54′01″ т. к. 2°24′15″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 15°05′ т. к. 0°28′ кб. о.
Иң көньяк ноктасы 9°24′39″ т. к. 2°46′03″ кб. о.
Иң көнбатыш ноктасы 10°25′51″ т. к. 5°30′47″ кб. о.
Геомәгълүматлар Data:Burkina Faso.map
Иң югары ноктасы Тенакуру[d]
Иң түбән ноктасы Кара Вольта[d]
Идарә итү формасы җөмһүрият һәм хәрби хунта[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Буркина Фасо президенты[d] һәм гаскәрбашы[d]
Ил башлыгы Ибраим Траоре[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Буркина Фасо премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Аполлинер Йоахим Кьелем де Тамбела[d]
Башкарма хакимият Саклау һәм кире кайтару өчен патриотик хәрәкать[d][8]
Канунбирү органы Буркина Фасо милли җыелышы[d]
Үзәк банкы Көнбатыш Африка дәүләтләре үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Гана, Канада, Швеция, Дания, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Россия, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[9], Гөрҗистан, Кытай һәм Косово Җөмһүрияте
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[10], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Африка илләре сәүдә хокукын гармонизация оешмасы[d], Conseil de l'Entente[d], Интерпол[11][12], ХКТО[d][13][14], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[15], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[16][17], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][18], Франкофония[d], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[19], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[20], Көнбатыш Африка илләре икътисади җәмгыяте[d] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][21]
Никахка керү яше 20 яшь һәм 17 яшь
Халык саны 23 025 776 (2023)[22]
Ир-ат халкы 10 431 262[23], 10 718 602[23], 11 010 698[23] һәм 11 299 155[23]
Хатын-кыз халкы 10 520 378[23], 10 804 024[23], 11 089 986[23] һәм 11 374 607[23]
Административ бүленеше Югары Бассейннар[d], Үзәк Плато[d], Букле-ду-Мухун[d], Каскадлар[d], Центральная область[d], Үзәк-Көнчыгыш төбәге[d], Төньяк Үзәк төбәге[d], Үзәк-Көнбатыш төбәге[d], Көньяк Үзәк төбәге[d], Көнчыгыш төбәге[d], Төньяк төбәге[d], Сахель[d] һәм Көньяк-Көнбатыш төбәге[d]
Акча берәмлеге КФА франкы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 19 737 616 003 $[24] һәм 18 884 619 613 $[24]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,449[25]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,315[26]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 7,7[27]
Эшсезлек дәрәҗәсе 3 ± 1 процент[28]
Кардәш шәһәр Алье[d], Бакыу һәм Конан
Нәрсә белән чиктәш Бенин, Кот-д’Ивуар, Гана, Мали, Нигер, Того һәм Bawku West District[d]
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][29]
Челтәр көчәнеше 220 вольт[30]
Электр аергычы төре Europlug[d][30] һәм CEE 7/5[d][30]
Алыштырган Югары Вольта республикасы (1960-1984)[d], Француз Көнбатыш Африкасы[d] һәм Emirate of Liptako[d]
Кулланылган тел Moba[d], Pana[d], Paleni[d], Winye[d], Jamsai Dogon[d], Doghose[d], Болон[d], Samwe[d], Kalamsé[d], Khe[d], Tyefo[d], Sininkere[d], кви-бваму теле[d], Lyélé[d], Khisa[d], Laalaa Bwamu[d], тамашек теле[d], Kpee[d], Bomu[d], Cerma[d], Senara[d], Bwamu[d], фарефаре теле[d], Dogoso[d], Dyan[d], гурманчема теле[d], Касем[d], Humburi Senni[d], Kaansa[d], кар теле[d], коромфе теле[d], кусаал теле[d], лоби теле[d], Nanerigé[d], Marka[d], мооре теле[d], Sucite[d], Sembla[d], Siamou[d], Natioro[d], пугули теле[d], Lorhon[d], Syer-Tenyer[d], Turka[d], Vyemo[d], зарма теле[d], дьюла теле, бисса теле[d], Dzùùngoo[d], Northern Dagara[d], Kisamo-Matya[d], Southern Bobo Madaré[d], Kisamo-Maya[d], Malba Birifor[d], Dagaari Dioula[d], Sissala[d], Northern Nuni[d], Jalkunan[d], Tomo Kan Dogon[d], Southern Nuni[d], Northern Toussian[d], Southern Toussian[d], Western Niger Fulfulde[d], Southern Samo[d], Northern Bobo Madaré[d], Berba[d] һәм инглиз теле
Кайда өйрәнелә Burkina Faso studies[d]
Мәйдан 274 200 км²
Рәсми веб-сайт gouvernement.gov.bf/accueil
Һәштәге BurkinaFaso
Югары дәрәҗәле Интернет домены .bf
Харита сурәте
Позиционная карта
Тематик география Буркина Фасо географиясе[d]
Ачык мәгълүматлар порталы Open Data Burkina Faso[d]
Феноменның икътисады Буркина Фасо икътисады[d]
Феноменның демографиясе Буркина Фасо халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 2 493 607[31]
Джини коэффициенты 47,3[32]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 18 процент
Тулаем туулар коэффициенты 5,521[33]
Шәһәр халкы 6 281 301[23], 6 587 430[23], 6 904 253[23] һәм 7 227 715[23]
Авыл халкы 14 670 338[23], 14 935 196[23], 15 196 430[23] һәм 15 446 047[23]
Уку-язу нисбәте 41,2 процент[34]
Демократия индексы 3,73[35]
BTI Governance Index 4,43[36], 4,56[36], 4,88[36], 4,74[36], 5,01[36], 4,92[36], 5,2[36], 5,23[36] һәм 5,24[37]
BTI Status Index 4,92[36], 5,39[36], 4,74[36], 4,78[36], 4,96[36], 4,71[36], 5,45[36], 5,35[36] һәм 5,1[37]
Туым күрсәткече 36,689[23], 36,085[23], 35,541[23] һәм 34,952[23]
Үлем күрсәткече 8,75[23], 8,813[23], 8,958[23] һәм 8,662[23]
Happy Planet Index score 41,5[38]
Илнең мобиль коды 613
Илнең телефон коды +226
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 112[d][39], 17[d][39] һәм 18[d][39]
Номер тамгасы коды BF
Диңгездәге идентификацияләү номеры 633
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Буркина Фасода төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Буркина Фасо Викиҗыентыкта

Ил исеме «намуслы кешеләр ватаны» дип тәрҗемә ителә. Башка тәрҗемә версиясе — «лаеклы кешеләр иле».

Дәүләт мәйданы — 274,2 мең км², халык саны — 15,75 млн кеше (2009). Башкаласы — Уагадугу шәһәре.

Административ-территориаль бүленеш

үзгәртү
 
Буркина Фасо өлкәләре

Буркина Фасо 13 өлкәгә, 45 провинциягә, 301 департаментка бүленә.

Өлкә Французча Үзәк Провинцияләр саны Мәйдан (км²) Халык саны (2002), кеше
Букле-ду-Мухун Boucle du Mouhoun Дедугу 6 34 153 1 353 607
Каскадлар Cascades Банфора 2 18 406 386 192
Үзәк өлкә Centre Уагадугу 1 2 805 1 211 380
Көнчыгыш-Үзәк өлкә Centre-Est Тенкодого 3 11 811 1 099 515
Төньяк-Үзәк өлкә Centre-Nord Кая 3 19 829 1 058 305
Көнбатыш-Үзәк өлкә Centre-Ouest Кудугу 4 21 537 1 046 088
Көньяк-Үзәк өлкә Centre-Sud Манга 3 11 321 619 489
Көнчыгыш өлкә Est Фада-Нгурма 5 46 256 1 072 793
Югары Бассейннар Hauts-Bassins Бобо-Диуласо 3 25 344 1 232 891
Төньяк өлкә Nord Уахигуя 4 16 207 1 002 526
Үзәк Плато Plateau-Central Зиниаре 3 8 544 656 779
Сахәл Sahel Дори 4 35 350 837 420
Көньяк-көнбатыш өлкә Sud-Ouest Гава 4 16 202 509 994

Дин

үзгәртү

Буркина Фасо Конституциясе дин иреген күздә тота. Дәүләт сәясәте, гомумән алганда, дини йолаларның ирекле рәвештә үтәлүенә ярдәм итә[40]. Ислам ― өстенлек итүче дин. Ил халкының (21 млн кеше, 2020 елга) 61,5 % ы[41] ― мөселманнар (күпчелеге Мәлики мәзһәбе сөнниләре, азчылыгы шигыйлар, әхмәдияләр)[42], шулай ук Тиҗания(ингл.)татар. суфичылык тәрикате тарафдарлары, сәләфиләр(ингл.)татар. бар[43][44]. 2006 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча, ил халкының 23 % ы ― христианнар (19 % ы католиклар, 4 % ы протестантлар). Халыкның 15 % ы җирле традицион диннәргә ышана.

 
Ил башкаласы Уагадугу(ингл.)татар. Бөек мәчете

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ Official Names of the United Nations Membership — UN, 2016. — 5 p.
  2. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  3. ↑ 3,0 3,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  4. ↑ https://esadir.cat/Toponims/Toponims_del_mon/Africa/Burkina_Faso
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Конституция Буркина-Фасо
  6. ↑ https://www.workwithdata.com/place/burkina-faso
  7. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa
  8. ↑ https://www.aljazeera.com/news/2022/1/25/burkina-faso-military-coup-how-the-world-reacted
  9. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  10. ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
  11. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  12. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/BURKINA-FASO
  13. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  14. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/burkina-faso
  15. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  16. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  17. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=57
  18. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  19. ↑ https://public.wmo.int/en/members/burkina-faso
  20. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  21. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  22. ↑ https://data.who.int/countries/854
  23. ↑ 23,00 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 23,10 23,11 23,12 23,13 23,14 23,15 23,16 23,17 23,18 23,19 23,20 23,21 23,22 23,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  24. ↑ 24,0 24,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  25. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  26. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  27. ↑ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  28. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  29. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  31. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  32. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  33. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  34. ↑ Burkina Faso - Adult (15+) literacy rate — 2011.
  35. ↑ 2020 Democracy Index
  36. ↑ 36,00 36,01 36,02 36,03 36,04 36,05 36,06 36,07 36,08 36,09 36,10 36,11 36,12 36,13 36,14 36,15 https://www.bti-project.org
  37. ↑ 37,0 37,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/BFA
  38. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=BFA
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  40. ↑ Freedom of Religion Report.
  41. ↑ The World Factbook — Central Intelligence Agency (en).
  42. ↑ Breach of Faith. Human Rights Watch. June 2005. p. 8. https://books.google.com/books?id=yi8ONIe1fv4C&pg=PA8. Retrieved May 31, 2014. "Estimates of around 20 million would be appropriate" 
  43. ↑ Comité national du recensement (July 2008). Recensement général de la population et de l'habitation de 2006. Conseil national de la statistique. әлеге чыганактан 2011-05-11 архивланды. 2021-11-15 тикшерелгән.
  44. ↑ International Religious Freedom Report 2010: Burkina Faso. United States Bureau of Democracy, Human Rights and Labor (November 17, 2010). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.

Сылтамалар

үзгәртү

Моны да карагыз

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Буркина_Фасо&oldid=4248462