Непал

Непа́л, Непал Федератив Демократик Җөмһүрияте (непал. नेपाल [neˈpaːl]) — Көньяк Азиядә, Һималайларда урнашкан дәүләт. Һиндстан һәм Кытай белән чиктәш.

Непал

Байрак Илтамга
Шигарь	Mother and Motherland are Greater than Heaven
Башкала	Катманду
Халык саны	29 164 578 (2021, Җанисәп)
Нигезләнгән	28 май 2008
Сәгать кушагы	Непал вакыты
Кардәш шәһәрләр	Тойота
Рәсми тел	непал теле
География
Мәйдан	147,181.254346 км²
Координатлар	28°N 84°E
Сәясәт
Башкарма орган	Непал хөкүмәте
Канун чыгару органы	Непал парламенты
Дәүләт башлыгы исеме	Непал президенты
Башлык исеме	Непал премьер-министры
Хөкүмәт башлыгы	Кхадга Прасад Шарма Оли, Кхадга Прасад Шарма Оли
Диннәр	Һинд дине, Буддачылык, Ислам, Kirat Mundhum, Христианлык, пракрити, Бон
Икътисад
ТЭП	36 925 миллион US$ (2021), 40 828 миллион US$ (2022)
Акча берәмлеге	Непал рупиясе
Эшсезлек дәрәҗәсе	3% (2014)
Туу күрсәткече	1.93 (2021)
КПҮИ	0.602 (2021)
Яшәү озынлыгы	72.12 ел (2021)
Пенсия яше	58 яшь
Джини коэффициенты	32.8 (2010)
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары
Электр аергычы төре	D төре
Автомобил хәрәкәте ягы	сул
Челтәр көчәнеше	230 вольт
Телефон коды	+977
ISO 3166-1 коды	NP
ХОК коды	NEP
Интернет домены	.np

2008 елның 28 маенда Непал «федератив демократик республика» дип игълан ителә (рәсми исеме ― Непал Федератив Демократик Республикасы, непал. संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल). Башкарма хакимиятне премьер-министр җитәкли. Элеккеге король сараенда хәзер музей урнашкан.

География

Мәйданы 147 181 квадрат километр һәм халык саны якынча 27 миллион булган, Непал мәйданы буенча дөньяда 93-енче дәүләт һәм халык саны буенча 41-енче ил. Непал Бангладештан тар Силигури коридоры белән аерылган һәм Бутаннан Һиндстан штаты Сикким белән аерылган. Катманду дәүләтнең башкаласы һәм иң зур мегаполисы.

Непалның таулы төньягы дөньядагы ун иң биек тауларның сигезенә ия, шулар арасында дөньядагы иң югары нокта Эверест Тавы. 20000 футтан артык булган 250 дән артык пиклар Непалда урнашкан. Көньяк Тераи регионы мул һәм дымлы.

Мәдәният

Дин

Һинд диненә якынча 81,3% непаллылар ышаналар, бу барлык илләрдән иң югары процент. Буддизм тарихи рәвештә Непал белән бәйләнгән һәм аңа халыкның 9%ы ышана, аннан соң Исламга 4,4%, Киратизмга 3,1%, Христианлыкка 1,4% һәм анимизмга 0,4% халык ышана. Халыкның зур өлеше, бигрәк тә таулы регионда, үзләрен бер үк вакытта Һинд дине һәм Буддизм тарафдарлары итеп игълан итәләр. Кератларның бабалары бу территориягә безнең эрага кадәр килгән. Непалда Һинд дине һәм Буддизм таралган. Мондагы брахманнар Буддизм белән компромисска барып Будданы Вишну Ходаеның сигезенче Аватары дип карый. Непаллыларның тере Кумари Алиһәсе чагылышы бар - ул брахманнар кастасыннан кыз, айлыгына җитмәгән. Бу кыз кайвакыт халыкка яшәгән сараеның балконыннан күренә. Бу илнең президенты бу кыз белән икътисад сораулары буенча киңәшләшә. Непалда Кайлас тавына менәргә ярамый. Кайласны әйләнеп чыкканда тукталалар да җиргә тиеп баш ияләр. Будда гыйбадәтханәләрендә өстенә мантралар язылган махсус барабаннар бар. Аларны сәгать угы борылышына кире әйләндерәләр. Непалда хатын-кызларның бәйрәме бар, хатын-кызлар ул бәйрәмгә кызыл киемнәр кияләр. Ир-кешеләр кайвакыт бер кулында тәсбих тартып, ә икенче кулында барабан әйләндереп йөриләр.

• Непалда Һинд дине
• Непалда ислам

Телләр

Непалда бик күп телләр бар, алар Һинд-Европа һәм Тибет-Бирма гаиләләренә карый. Иң таралганы - Непали теле. Шерплар кангпо (яки шерпа^[d]) телендә сөйләшә.

Непалда светофорлар юк. Урамнарда тук-тук дигән такси йөри, аларга кешеләр барышлый сикереп менәләр һәм төшәләр.

Балаларга күзләрен кара сөрмә белән буйыйлар, усал рухлар кермәсен өчен.

Кытайга квадрат түбәле йортлар гадәте Непалдан үтеп кергән.

Непалның административ бүленеше

• 1 нче номерлы Вилаять
• 2 нче номерлы Вилаять
• 3 нче номерлы Вилаять
• Гандаки Прадеш
• 5 нче номерлы Вилаять
• Карнали Прадеш
• Судурпашчим Прадеш

Дәүләт һимны

Непал телендәге текст	Латинча транскрипциясе	Татар теленә тәрҗемә
सयौं थुँगा फूलका हामी सयौं थुँगा फूलका हामी, एउटै माला नेपाली सार्वभौम भई फैलिएका, मेची-महाकाली। सयौं थुँगा फूलका हामी, एउटै माला नेपाली सार्वभौम भई फैलिएका, मेची-महाकाली। प्रकृतिका कोटी-कोटी सम्पदाको आंचल वीरहरूका रगतले, स्वतन्त्र र अटल। ज्ञानभूमि, शान्तिभूमि तराई, पहाड, हिमाल अखण्ड यो प्यारो हाम्रो मातृभूमि नेपाल। बहुल जाति, भाषा, धर्म, संस्कृति छन् विशाल अग्रगामी राष्ट्र हाम्रो, जय जय नेपाल।	Sayaű thűgā phūlkā hāmī Sayaű thűgā phūlkā hāmī, euṭai mālā nepālī Sārwabhaum bhai phailiekā, Mechi-Mahākālī Sayaű thűgā phūlkā hāmī, euṭai mālā nepālī Sārwabhaum bhai phailiekā, Mechi-Mahākālī Prakritikā kotī-kotī sampadāko ā̃chal, Vīrharūkā ragata le, swatantra ra aṭal Gyānabhūmi, śhāntibhūmi Tarāī, pahād, himāl Akhaṇḍa yo pyāro hāmro mātṛibhūmi Nepāl Bahul jāti, bhāṣhā, dharma, sãnskṛti chan biśhāl Agragāmī rāṣhṭra hāmro, jaya jaya Nepāl	Без — меңләгән гөл-чәчәк Без — меңләгән гөл-чәчәк бу Непал дигән бәйләмдә, Мечидән Маһакалигә сузылган гүзәл илдә. Без — меңләгән гөл-чәчәк бу Непал дигән бәйләмдә, Мечидән Маһакалигә сузылган гүзәл илдә. Мул табигать байлыклары — бәйсез илебез даны, Кан түгеп, батырларыбыз какшамас итте аны. Гыйлем, тынлык хөкем сөрә Тераида, тауларда, Уртак, бүленмәс, сөекле Ватаныбыз Непалда. Төрле раса, телләр, диннәр мирасын саклап калдың, Алгарышлы ил-дәүләтем, мәңге яшә, Непалым!

Галерея

• Непал
• 
  Kathmandu
• 
  Swayambhunath
• 
  Patan
• 
  Bhaktapur
• 
  Himalaya
• 
  Himalaya
• 
  Kaski District
• 
  Mustang
• 
  Mustang

Шулай ук карагыз

• Ло Мантанг
• Джигме Палбар Биста
• Биндабасини гыйбадәтханәсе
• Магарлар
• Непа Патшалыгы
• Непалда король гаиләсен үтерү