Азнакай районы

Азнакай районы (рус. Азнакаевский район) — Татарстан Республикасындагы муниципаль район. Мәркәзе — Азнакай шәһәре.

Азнакай райуны

Байрак Илтамга
Башкала	Азнакай
Халык исәбе	62 024 (1 гыйнвар 2018)
Нигезләнгән	30 октябрь 1931
География
АТБ	Татарстан
Мәйдан	2,143.3 дүрткел киламитер
ДДӨБ	301 митер
Координатлар	54.8628°N 53.0753°E

Республиканың көньяк-көнчыгышында урнаша. Төньякта Мөслим районы, төньяк-көнбатышта Сарман районы, көнбатышта Әлмәт районы, көньякта Бөгелмә һәм Ютазы районнары, көнчыгышта Башкортстанның Бакалы һәм Шаран районнары белән чикләшә.

Тарих

Район 1931 елның 30 октябрендә төзелә.

1963 елның 1 апрелендә юкка чыгарылган, территориясе Әлмәт районы составына кертелгән. 1965 елның 12 гыйнварында төзәтелгән.

Идарә-җир төзелеше

• Азнакай шәһәре
• Актүбә шәһәр тибындагы поселогы
• Әгерҗе авыл җирлеге
• Әлкәй авыл җирлеге
• Әсәй авыл җирлеге
• Балтач авыл җирлеге
• Бирючевка авыл җирлеге
• Вахитов авыл җирлеге
• Югары Стәрле авыл җирлеге
• Илбәк авыл җирлеге
• Кәкре Елга авыл җирлеге
• Карамалы авыл җирлеге
• Мәлбагыш авыл җирлеге
• Мәсгут авыл җирлеге
• Микулино авыл җирлеге
• Сәпәй авыл җирлеге
• Сарлы авыл җирлеге
• Сукаеш авыл җирлеге
• Татар Шуганы авыл җирлеге
• Туйкә авыл җирлеге
• Тымытык авыл җирлеге
• Уразай авыл җирлеге
• Урманай авыл җирлеге
• Урсай авыл җирлеге
• Үчәлле авыл җирлеге
• Чалпы авыл җирлеге
• Чемодурово авыл җирлеге
• Чубар Абдул авыл җирлеге

Халык

1959	1970	1979	1989	2002	2010
44 673	61 730	59 081	27 747	31 273	29 693

Милли состав

Милләт	1970	1979	1989	2002	2010
татарлар	82,0 %	82,7 %	81,2 %	80,9 %	86,1 %
руслар	15,0 %	14,2 %	15,3 %	14,9 %	11,2 %

Мәдәният

32 китапханә, 56 клуб бар.

Медицина

Районда 760 урынлы 6 шифаханә бар.

Мәгариф

Районда 58 мәктәп бар. 2014/15 уку елында шәһәр һәм район мәктәпләрендә барлыгы 6489 укучы бар. Шуларның 5359 ы (82,6 %) — татар милләтеннән. Татар балаларының 3749 ы шәһәр мәктәпләрендә, 1610 ы авыл мәктәпләрендә укый. Ни үкенеч, аларның 30,0 % гына туган телдә белем ала. Бу шәһәр мәктәпләрендә татар балаларының рус классларында укуы белән аңлатыла. Әлеге проблеманы хәл итү максатында, быелгы уку елында шәһәрнең 4 мәктәбендә татар сыйныфлары ачылды.

Районда татар мәктәпләре саны сакланып калды, дисәк була. Бүген туган телдә белем бирүче бары тик 1 гимназия, 8 гомуми урта, 8 төп, 8 башлангыч татар мәктәпләре филиал булып эшләп килә. Татар-рус телендә белем һәм тәрбия бирүче 6 мәктәп эшли. Рус мәктәпләренең исәбе — 7.

Матбугат

Татар һәм рус телләрендә «Маяк» гәҗите басылып чыга.

Күренекле шәхесләр

Азнакай җирлегеннән зур хөрмәткә лаек булган игенчеләр һәм нефтьчеләр, укытучы һәм табиблар, инженерлар һәм төзүчеләр үсеп чыкты. Танылган язучылар Илдус Гыйләҗев, Габдулла Тукай премиясе лауреатлары Мәхмүт Хәсәнов, Марсель Галиев, Русия һәм Татарстанның халык артистлары Нәҗибә Ихсанова, Әзһәр Шакиров, күренекле җырчылар Миргаяз Шәрәфиев, Зәйнәп Фәрхетдинова, Равил Галиев кебек күп шәхесләр районның данын еракларга танытты.

Азнакайдан Бөек Ватан сугышына 16 241 кеше китә. Шуларның 8192 се сугышта һәлак була. Азнакай үзенең 4 Советлар Союзы, 1 Русия Каһарманы, 8 Социалистик Хезмәт Геройлары белән хаклы рәвештә горурлана.

• Илдус Гыйләҗев — язучы, шагыйрь (Чалпы авылы)
• Айрат Шаммазов (1947; атасы Азнакай районыннан) — галим, профессор, Уфа нефть институты ректоры.
• Фәрит Галимов (08.01.1962) — галим-радиофизик (Мачаклыбаш авылы).
• Мирсәй Гариф (01.05.1946), язучы, тарихчы (Зур Сукаеш авылыннан).
• Әнвәр Шәрәфиев (13.05.1935), композитор (Урсай авылы).
• Ифрат Хисамов — татар композиторы (Сарлы авылы).
• Рәмзия Закирҗанова (1961), Кариев театры актрисасы, ТР атказанган артисты.
• Рөстәм Зәкуан (1957–2018), язучы, Тукай премиясе (2018).
• Гафифә Гаффарова (1948), шагыйрә.

Сылтамалар

• 2010 елның 22 маендагы 28-ТРЗ № Татарстан Республикасы Законы