2020 ел
(2020 битеннән юнәлтелде)
 |
Бу мәкаләдә хәзерге вакыйгалар сурәтләнә. |
2020 (ике мең егерменче) ел — кәбисә ел, милади тәкъвим буенча чәршәмбе көнне башлана. Бу безнең эраның 2020 елы, III меңьеллыкның 20 елы, XXI гасырның 20 елы, XXI гасырның 2 унъеллыгының 10 елы, 2020 елларның 1 елы. 2020 елдан бирле 4 ел үтте. 2020 елга производство календаре эш графикларын төзү өчен нигез булып хезмәт итә, шулай ук аның ярдәмендә эш сәгатьләренең саны билгеләнә.[1]
Литвада татарлар елы
| Еллар |
|---|
| 2016 · 2017 · 2018 · 2019 — 2020 — 2021 · 2022 · 2023 · 2024 |
| Унъеллык |
| 2000-еллар · 2010-еллар — 2020-еллар — 2030-еллар · 2040-еллар |
| Гасырлар |
| XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр |
Вакыйгалар
үзгәртү- Җәйге Олимпия уеннары 2020 узачак.
Татарстанда ТАССР игълан ителүнең 100 еллыгы.
Гыйнвар
үзгәртү- 15 гыйнвар — РФ президенты В.В.Путин Федераль Җыелышка еллык юлламасында РФ Конституциясен үзгәртү турында боерык бирә.
- 16 гыйнвар — РФнең Д.Медведев хөкүмәте ялга җибәрелә.
- 20 гыйнвар — Навальный штабы Казан мэры Метшинның 700 млн сумлык күчемсез милеген ачыклаган.[2]
- 29 гыйнвар — РФ президенты В.В.Путин Чуашстан Республикасының сайланган җитәкчесе Михаил Игнатьевны эшеннән алган.
- 31 гыйнвар — Бөекбритания Европа Берлегеннән чыга.
- Дөнья буенча коронавирус кизүе тарала.
Февраль
үзгәртү- 5 февраль — АКШ Конгрессы утырышында президент Дональд Трамп хакимият белән канунсыз файдалануда гаепсез дип таныла.
- 8 февраль —
Казакъстанның Җамбыл өлкәсе, Кордай районында дөңгән милләте авылларында оештырылган чуалышлар нәтиҗәсендә 10 кеше һәлак була, 30 йорт яндырыла. - 27 февраль — В.В. Путин үзенең вазифаларын башкаручы дублёрлар булу хәбәрләрен инкарь итте.[3]
Март
үзгәртү- 9 март — Һааг халыкара мәхкәмәсендә 2014 елда Донецки өлкәсендә Малайзиянең Boeing 777 ракета белән бәреп төшерүнең оештыручыларына мәхкәмә процессы башлана.
- 11 март — БСО ел башында чыккан коронавирус кизүен пандемия дип таный.
- 18 март — Казанның Милләт йортында мөһаҗирлектәге татар журналисты, шагыйрь һәм җәмәгать эшлеклесе Шиһабетдин Нигъмәтинең "Әй, татарым, әй, син — җаным!" исемле шигырьләр китабын тәкъдим итү кичәсе үтте.[4]
- 17 март — Татарстанда короновирус кизүенә чаралар күрелә башлый: югары һәм урта уку йортлары дистанцион укытуга күчә, мәдәният, спорт, күңел ачу чараларына тыюлар салына.
- 18 март — Urals төре нефтьнең бәясе 20$-ан түбән төшкән.
- 24 март — Меркурий һәм Венераның уртак элонгациясе.
Июнь
үзгәртүИюль
үзгәртү- 24 июль — 9 август — Токиода (Япуния) XXXII җәйге Олимпия уеннары узачак[5]. Бөтен дөньяда COVID-19 коронавирус авыруы таралуы сәбәпле, бер елга кичектерелде.
Август
үзгәртү- 5 август — Татарстан Республикасының Милли китапханәсе җитәкчесе итеп Мәдинә Тимерҗанова билгеләнде, урынбасары — Тәбрис Яруллин[6].
- 26 август — Актаныш районы Әнәк авылында «Бабайда кунакта» паркында Россия Хезмәт Каһарманы Минтимер Шәймиевның бюсты ачылды[7].
- 27 август — Казанда шагыйрь, драматург, башкорт әдәбияты классигы Мостай Кәримгә һәйкәл ачылды[8].
Сентябрь
үзгәртү- 13 сентябрь — Россиядә бердәм сайлау көне. Татарстанда президент сайлау.
- 14 сентябрь — Татарстан Президентын сайлауларда сайлаучыларның 83,28 % тавышын җыеп (1 939 316 сайлаучы аңа тавышын биргән), Рөстәм Миңнеханов өченче срокка Татарстан президенты итеп сайлана[9].
Октябрь
үзгәртүНоябрь
үзгәртүДекабрь
үзгәртү- 16 декабрь — Илһам Шакиров исемендәге Республика премиясенең беренче лауреатлары билгеләнде.
Вафатлар
үзгәртү- Төп мәкалә: 2020 елда вафатлар исемлеге
Гыйнвар
үзгәртүФевраль
үзгәртү- 7 февраль — Айрат Хәйруллин (49), Татарстан дәүләт эшлеклесе, сәнәгатьче, иң бай татарстанлының берсе.
- 23 февраль — Кәфил Әмиров (70), Татарстан прокуроры (2000—2013)[10].
Март
үзгәртү- 2 март — Госман Гомәр (87), журналист һәм язучы-прозаик[11].
- 13 март — Ренат Еникиев (82), композитор, Татарстанның һәм Россиянең атказанган сәнгать эшлеклесе, Тукай премиясе лауреаты[12].
- 13 март — Ирек Миннәхмәтов (39), хуҗалык эшлеклесе (Татмедиа (2012), Татспиртпром (2015—2020) җитәкчесе)[13]
- 21 март — Резеда Ганиева (87), әдәбият галиме, фән докторы, профессор, ТР атказанган фән эшлеклесе[14][15].
- 27 март — Роберт Миңнуллин, (71), Татарстанның халык шагыйре, җәмәгать эшлеклесе[16].
- 31 март — Равил Вәлиев (Равил Вәли), (77), язучы, журналист, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре[17][18].
Апрель
үзгәртүМай
үзгәртү- 15 май — Җәмил Зәйнуллин (73), гарәп теле белгече, филология фәннәре докторы[19][20].
- 25 май — Стелла Писарева (95), КФУ тарихы музееның шәрәфле директоры, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1975)[21].
Июнь
үзгәртү- 3 июнь — Ильяс Галимов (43), спортчы (билбаулы көрәш)[22].
- 6 июнь — Шаһинур Мостафин (72), язучы[23].
- 15 июнь — Абрек Әюпов (84), техник фәннәр докторы, генерал-полковник[24].
- 16 июнь — Әхмәтҗан Хәмәдишин (Әхмәт Дусайлы, 70), язучы[25] .
Июль
үзгәртү- 7 июль — Фәрит Гыйбатдинов (61), Чуашстан татар милли-мәдәни мохтарияте рәисе[26]
- 11 июль — Альберт Әсәдуллин (70), виолончелист, Казан консерваториясе профессоры, Тукай премиясе иясе (2002)[27].
- 17 июль — Рафаиль Закиров (71), РФ атказанган хәрби очучысы (1992)[28].
- 19 июль — Рөстәм Фәйзуллин (Рөстәм Акъегет) (69), шагыйрь[29].
- 19 июль — Фәрит Хатыйпов (90), әдәбият галиме[30].
Август
үзгәртү- 4 август — Мәхмүт Нигъмәтҗанов (90), музыка өлкәсендә беренче татар профессоры[31].
- 26 август — Гомәр Саттаров (88), тел галиме, Казан ономастика мәктәбенә нигез салучы, шагыйрь, публицист, филология фәннәре докторы[32].
- 27 август — Мөдәррис Вәлиев (67), әдәбият тәнкыйтьчесе, шагыйрь, филология фәннәре кандидаты, доцент[33].
Сентябрь
үзгәртү- 14 сентябрь — Хәмдүнә Тимергалиева (71), җырчы, ТАССР халык артисты[34].
- 14 сентябрь — Ринат Харисов (71), 2006—2017 елларда «ТНГ-Групп» генераль директоры[35].
- 17 сентябрь — Александр Карпов (67), Яшел Үзән суднолар төзү заводы ААҖ генераль директоры (2018–2020)[36].
- 24 сентябрь — Әхмәт Рәшит (84), шагыйрь, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе[37].
- 28 сентябрь — Расих Ханнанов (89), шагыйрь, язучы, журналист, «Кызыл таң»ның баш мөхәррире[38].
Октябрь
үзгәртү- 20 октябрь — Ирек Сабиров (70), шагыйрь, журналист, ТР атказанган мәдәният хезмәткәре[39].
Ноябрь
үзгәртү- 2 ноябрь — Ранис Газизов (61), «Юлдаш» газетасының баш мөхәррире, танылган журналист һәм нашир.
- 8 ноябрь — Альберт Хәсәнов (82), язучы, ТР атказанган мәдәният хезмәткәре[40].
- 25 ноябрь — Диего Марадона (60), футболчы, дөнья чемпионы[41].
- 27 ноябрь — Хәнәфи Бәдигый (79), шагыйрь, прозаик, М. Җәлил премиясе лауреаты[42].
Декабрь
үзгәртү- 2 декабрь — Фәрит Шиһапов (69), Татарстанның халык артисты, педагог, музыкант[43].
- 9 декабрь — Рафаэль Ильясов (81), җырчы, Татарстанның халык артисты[44].
- 13 декабрь — Айдар Хафиз (77), актер, Татарстанның халык артисты[45]
- 18 декабрь — Илүсә Бәдриева (79), драма актрисасы (Минзәлә театры), ТАССР халык артисты (1989)[46].
Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары
үзгәртүНобель премиясе лауреатлары
үзгәртү- Тынычлык өчен Нобель премиясе — БМО Бөтендөнья азык-төлек программасы (ингл. World Food Programme) — ачлыкка каршы көрәш һәм конфликтлы төбәкләрдә тынычлыкка ирешү шартларын яхшыртуга өлеш керткән өчен[47].
- химия буенча — Эммануэль Шарпантье (Франция) һәм Дженнифер Дудне (АКШ) — геномны үзгәртү методларын эшләгән өчен.
- физика буенча:
- премиянең яртысы — Роджер Пенроуз (Оксфорд университеты) — «кара тишек»нең ясалуы гомуми чагыштырмалылык теориясен алдан әйтүче ышанычлы дәлил булуын ачкан өчен.
- премиянең яртысы — Райнхард Генцель (Алмания) һәм Андреа Гез (АКШ) — Галактика үзәгендә гадәттән тыш массив компактлы объектны ачкан өчен.
- медицина буенча: Харви Дж. Альтер, Майкл Хоутон, Чарльз Райс — С гепатиты вирусын ачкан өчен.
- Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе — Луиза Глюк, шагыйрә (АКШ) — «кырыс матурлык белән шәхси яшәешне универсаль итүче хатасыз шигъри тавыш өчен»[48]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 2020 елга производство календаре.
- ↑ Навальный штабы: Илсур Метшин гаиләсе 700 млн сумлык күчемсез милеккә ия
- ↑ lenta.ru: Путин ответил на вопрос о двойнике
- ↑ "Шиһабетдин Нигъмәти шигырьләре "Моабит дәфтәре" була язган"
- ↑ Сборная России завершила выступления на Олимпиаде в Рио, выиграв 56 медалей.
- ↑ Татарстан Милли китапханәсендә мөдир алмашынды. Азатлык радиосы, 5.08.2020
- ↑ Гөлнар Гарифуллина. Минтимер Шәймиев бюст ачылышында: Бу — гомуми хезмәт һәм горурлык. Татар-информ, 26.08.2020
- ↑ Татарстан Президенты: Мостай Кәримгә Казанда монумент татар-башкорт дуслыгын алга таба ныгытуга хезмәт итәчәк. 2021 елның 22 июнь көнендә архивланган. ТР Президенты Матбугат хезмәте, Булат Низамиев. 27.08.2020
- ↑ Регина Хисамова. Минниханов в третий раз стал президентом Татарстана(үле сылтама). Азатлык радиосы, 14.09.2020
- ↑ Татарстанның элекке прокуроры Кафил Әмиров вафат. Азатлык радиосы, 23.02.2020
- ↑ Язучы Госман Гомәр вафат. ТР язучылар берлеге сайты, 3.03.2020
- ↑ Танылган татар композиторы Ренат Еникеев вафат. Азатлык радиосы, 13.03.2020
- ↑ Артем Кузнецов, Анастасия Гусева. «Ходил и радовался жизни, ни намека на болезнь…»: не стало Ирека Миннахметова. БИЗНЕС Online, 13.03.2020(рус.)
- ↑ Әдәбият галиме Резеда Ганиева вафат. Азатлык радиосы, 21.03.2020
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Әдәбият галиме Резеда Ганиева вафат. Татар-информ МА, 21.03.2020
- ↑ Халык шагыйре Роберт Миңнуллин вафат. Азатлык радиосы, 27.03.2020
- ↑ Равил Вәлиев вафат. ТР Язучылар берлеге сайты, 1.04.2020
- ↑ Умер поэт, прозаик и публицист Равиль Валиев. ИА Татар-информ, 1.04.2020(тат.)(рус.)
- ↑ Из жизни ушел известный арабист Джамиль Зайнуллин. ТНВ. 2020-05-15 тикшерелгән.
- ↑ Күренекле гарәп теле белгече Җәмил Зәйнуллин вафат. Шәһри Казан (15 май 2020). 2020-05-15 тикшерелгән.
- ↑ В Казани на 96-м году жизни скончалась легендарный деятель культуры Стелла Писарева. 2021 елның 10 апрель көнендә архивланган. «Вечерняя Казань», 25.05.2020
- ↑ Ушел из жизни один из самых титулованных борцов корэш последних лет Ильяс Галимов. 2020 елның 8 июнь көнендә архивланган. Международная Федерация Корэш (рус.)
- ↑ Күренекле татар язучысы Шаһинур Мостафин вафат. Татар-информ, 06.06.2020
- ↑ Мәскәүдә татар генералы Абрек Әюпов вафат булган. Татар-информ, 15.06.2020
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Язучы Әхмәт Дусайлы вафат. Татар-информ, 16.06.2020
- ↑ Фәрит Гыйбатдинов авылын, табигатен, милләтен яраткан милләтпәрвәр иде. Азатлык радиосы, 7.07.2020
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Казан консерваториясе профессоры, виолончелист Альберт Әсәдуллин вафат. Татар-информ, 11.07.2020
- ↑ В Москве ушел из жизни создатель и руководитель авиации МЧС России Рафаиль Закиров. БТК сайты, 19.07.2020
- ↑ Шагыйрь, журналист Рөстәм Акъегет вафат булды. ТР язучылар берлеге сайты, 19.07.2020
- ↑ Әдәбият галиме Фәрит Хатипов вафат. ТР язучылар берлеге сайты, 19.07.2020
- ↑ Татарның музыка өлкәсендә беренче профессоры Мәхмүт Нигъмәтҗанов вафат. Азатлык радиосы, 4.08.2020
- ↑ Тел галиме, шагыйрь Гомәр Саттаров вафат. Татар-информ, 26.08.2020
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Мөдәррис Вәлиев иртәгә соңгы юлга озатыла. Татар-информ, 27.08.2020
- ↑ Скончалась народная артистка Татарстана Хамдуна Тимергалиева. Азатлык радиосы, 14.09.2020
- ↑ Татарстан һәм Россия геофизикасы зур югалту кичерде. tng.ru, 15.09.2020(рус.)
- ↑ Ушел из жизни генеральный директор АО «Зеленодольский завод имени А.М.Горького» Александр Николаевич Карпов. 2022 елның 25 апрель көнендә архивланган. Сайт АО «Зеленодольский завод имени А.М.Горького», 17.09.2020(рус.)
- ↑ Шагыйрь, журналист Әхмәт Рәшит вафат. Азатлык радиосы, 24.09.2020
- ↑ Ушел из жизни известный поэт, публицист и журналист Расих Ханнанов.(үле сылтама) Официальный портал Республики Башкортостан, 28.09.2020(рус.)
- ↑ Язучы Ирек Сабиров вафат. ТР Язучылар берлеге сайты, 20.10.2020
- ↑ Язучы Альберт Хәсәнов вафат. Татар-информ, 8.11.2020
- ↑ Умер Диего Марадона. msn.com, 25.11.2020(рус.)
- ↑ Шагыйрь, прозаик Хәнәфи Бәдигый вафат. Азатлык радиосы, 27.11.2020
- ↑ Татарстанның халык артисты Фәрит Шиһапов вафат. Азатлык радиосы, 2.12.2020
- ↑ Татарстанның халык артисты Рафаэль Ильясов вафат. Азатлык радиосы, 9.12.2020
- ↑ Татарстанның халык артисты Айдар Хафиз вафат. Азатлык радиосы, 13.12.2020
- ↑ Татарстанның халык артисты Илүсә Бәдриева вафат. Татар-информ, 19.12.2020
- ↑ Нобелевскую премию мира получила Всемирная продовольственная программа ООН. 2020 елның 10 октябрь көнендә архивланган. news.mail.ru(рус.)
- ↑ Нобелевская премия-2020: лауреаты и главные достижения года. joy-pup.com, 9.10.2020(рус.)
