Wikipedia

Википедия:Proyekt:Baş bit/Tanılğan şäxes

Bu baş bittäge "tanılğan şäxeslär" turındağı bülegendä urnaştırır öçen avtomatik yañartu qalıpların buldıru proyektı.
Qalıplarda kürsätü öçen namzätlär turında mäğlümat könneñ waqiğalar, tuular yäki wafatlar büleklärennän saylap alına.

Bu kön belän bäyle tanılğan şäxes

İvan Palantay (24.04.1886, Çabaksar öyäze'neñ Kokşamar awılı, Qazan gubernası, / Rusiä İmperiäse - 11.06.1926, Mäskäw şähäre, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — mari sovet kompozitorı.
Qazan muzıka uquxanäse qaramağındağı dirijor kurslarında uqığanda, 1906 yılda revolütsion demonstratsiädä qatnaşuı arqasında sörgengä sörelä, tik andağı säyäsi totqınnardan häm cirle xalıqtan xor oyıştıra.
1919 yıldan Krasnokokşayskida uqıtuçılar seminariäsendä muzıka häm cır uqıtuçısı bularaq eşli, xor öçen küp äsärlärne yazğan.
Yoşkar-Olada bügen Palantay isemen uram häm muzıka uquxanäse yörtä, häykäl quyılğan.

Bu qalıplarğa mäğlümat kertü kriteriyları үзгәртү

Monda urnaştırılğan mäğlümat Википедия:Проект:Ел көннәре proyektı çiklärendä buldırılğan bitlärdän igezäklärennän saylana.

Quyılğannar үзгәртү

  Төп мәкаләләр: WP:Tanılğan şäxes/Text, WP:Tanılğan şäxes/Arxiv
Ay Baş bit'tä avtomatik yañartıluçı Tanılğan şäxes proyektı qalıpları isemlege
Ğinwar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Fevral 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Mart 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Aprel 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
May 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
İyün 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
İyül 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Avgust 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Sentäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Oktäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Noyäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Dekäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31


Ağımdağı ay үзгәртү

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30

1 үзгәртү

 

Syuzan Boyl (1.04.1961, West Lotian graflığınıñ Blekbörn qalası,   Şotlandiä,   Böyekbritaniä) — şotland cırçısı.
Debütın 2009 yılda Britain's got talent teleproyektında yasıy.
Tiz arada dönyaküläm tanıluına YouTube, Facebook häm Twitter yärdäm itä. Berençe cırlawınıñ videoyazması 72 säğät eçendä – 2,5 million, bar yazmaları 9 könendä – 100 million tapqır qarala.
Üzgärtü

2 үзгәртү

 

Yelizaveta Golovanova (2.04.1993, Safonovo rayonınıñ administrativ üzäge   Safonovo qalası,   Smolensk ölkäse,   Rusiä Federatsiäse) — rus model'.
2012 yılğı «Miss Rusiä» maturlıq bäygese ciñüçese.
Üzgärtü

3 үзгәртү

 

Kärimä Niğmätullina (3.04.1984, Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) — matematika ğälime.
Prinston universitetında yuğarı belemen ala, MIT'da aspiranturanı beterä häm uqıta.
Microsoft şirkätendä eşli,   AQŞ sälämätlek saqlaw ministrlığı öçen yoğışlı awırular taralu modelen citeşterüçe taqımda qatnaşa.
2013 yıldan Mäskäw general' plan institutınıñ mödire wazifaların üti.
Üzgärtü

4 үзгәртү

 

Akilina Vekşina (4.04.1898, Graxovo voloste'neñ Kuzebayevo awılı, Alabuğa öyäze,   Noqrat gubernası,  /  Rusiä İmperiäse - 31.10.1973, Alnaş rayonı'nıñ administrativ üzaege Alnaş awılı,   Udmurt ASSR,   RSFSR,  /  SSRB) — udmurt şağiräse, tabib.
QDU'nıñ meditsina fakultetında belem ala. 1928 yıldan başlap küz tabibı bularaq xezmät itä.
1933 yılda millätçelär belän mönäsäbäte buluda ğäyeplänä, şunnan soñ icat eşennän çitläşä. Böyek Watan suğışı yıllarında fronttağı xärbi xirurg.
Üzgärtü

5 үзгәртү

 

Tomas Hobbs (5.04.1588, Westport awılı, Wiltşir graflığı - 4.12.1679, Derbişir graflığı,   Angliä) — ingliz fälsäfäçese.
Ruxani ğailäsendae tua. Oksford universitetın tämamlıy.
Könbatış illärneñ säyäsi fälsäfäsenä häm liberal fiker töşençälärenä nigez saluçılarnıñ berse.
Üzgärtü

6 үзгәртү

 

İrkä (6.04.1984, Aqsubay rayonınıñ Yaña İbray awılı,   TASSR,   RSFSR,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäseneñ tatar estrada cırçısı.
2006 yılda Tatar cırı bäygesendä laureat statusın ala, 2007'dä berençe cırlar albomı çığa.
3 abıysı häm 3 qız balası bar.
Üzgärtü

7 үзгәртү

8 үзгәртү

 

Barıy Noğmanov (8.04.1936, Qırmısqalı rayonınıñ İske Babiç awılı,   Başqort ASSR,   RSFSR,  /  SSRB) — sovet häm   Rusiä Federatsiäse çorı başqort yazuçısı.
Xezmät yulın taşçı bularaq başlıy. Başqort däwlät universitetın tämamlağaç jurnalist, mäktäp uqıtuçısı bularaq eşli.
13 proza häm şiğriät cıyıntığı basılıp çıqqan.
SSRB yazuçılar berlege äğzası, törle ädäbi büläklär iäse.
Üzgärtü

9 үзгәртү

 

Aqsaq Timer (9.04.1336, Xodja-İlgar, Keş,   Çağatay olısı - 18.02.1405, Otrar,   Timeridlär däwläte) — Urta Aziä mongol däwläte ämire.
Çıñğızxan ğäskäre belän Mavaraennäher'ğä kilep urnaşqan, törkiläşkän (Çağatay telendä söyläşüçe) häm İslamnı qabul itkän barlas mongolları ğailäsendä tua.
Üz däwlätendä qanunnar östenlegen urnaştıra, fännär, sänğätlärne üsterä.
 /  SSRB çorı Sämärqand'ta anıñ mäyete cirlängän qabere açılğan könne Böyek Watan suğışı başlana.
Üzgärtü

10 үзгәртү

 

İvan Strod (10.04.1894, Lütsin öyäze administrativ üzäge   Lütsin qalası,   Vitebsk gubernası,  /  Rusiä İmperiäse - 4.02.1938, Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) — sovet ğäskär başlığı.
Poläk näselle xärbi feldşer ğailäsendä tua, anası – latış.
Berençe bötendönya suğışı, soñraq Qızıl Ğäskär saflarında Rusiä watandaşlar suğışında qatnaşa.
Säyäsi zolım qorbanı.
Üzgärtü

11 үзгәртү

 

Djeyms Parkinson (11.04.1755 - 21.12.1824,   London,   Angliä /   Böyekbritaniä) — ingliz tabib, ximik, geolog.
Berençe frantsuz inqıylabı arqasında säyäsät belän qızıqsınıp kitä, Böyekbritaniä parlamentınıñ tübän pulatına ğadi xalıq wäkillären cıyu, bar il xalqına (şul isäptän xatın-qızlarğa da) saylaw xoquqı birelü kiräklege turında pamfletlar yaza.
Bügen anıñ isemen taşuçı üzäk nerv sisteması awıruın 1817 yılda taswirlıy.
Üzgärtü

12 үзгәртү

 

Nailä Fatexova (12.04.1962, Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäseneñ atqazanğan cırçısı.
1986-2005 yıllarda Mäskäw ölkäse filarmoniäsendä vokalçı-solist.
"Mädinä" möselman ansamblen oyıştıra, "Rux" prodüserlıq üzäge direktorı.
Kompozitor häm tekstlar avtorı bularaq ta bilgele, mişär-tatarı.
Üzgärtü

13 үзгәртү

 

Näzifä Qadıyrova (13.04.1954,   Başqort ASSRnıñ Uçalı rayonı Axun awılı,   RSFSR,  /  SSRB) — estrada cırçısı.
Ufa sänğät uquxanäsen tämamlağaç, cirle filarmoniädä solist bulıp eşli başlıy.
SSRB /   Rusiä Federatsiäse buylap häm çit illärdä çığışlar yasıy – törle xalıqlar cırların, romanslar başqara, xättä rok-operada cırlıy.
Üzgärtü

14 үзгәртү

 

Pötr Stolıpin (14.04.1862,  /  Saksoniä patşalığı başqalası   Drezden şähäre,  /  Alman berlege - 18.09.1911,   Kiev gubernası administrativ üzäge   Kiev qalası,  /  Rusiä İmperiäse) — rus däwlät eşleklese.
Grodno häm Sarıtaw gubernaları gubernatorı, Rusiä imperiäseneñ eçke eşlär ministrı häm xökümät başlığı.
Pitırbur universitetınıñ fizika-matematika fakultetına kergändä, ximiä imtixanın Dmitriy Mendeleyev'qa tapşıra (bişle), çığarılış eşen Rusiä iqtisadı buyınça äzerli.
Xalıq arasında populär bulmağan Sergey Vitte başlağan agrar islaxnı ütkärüe arqasında üterelä.
Üzgärtü

15 үзгәртү

 

Leonard Eyler (15.04.1707,   Bazel,   Şweytsariä - 18.09.1783,   Sankt-Peterburg,  /  Rusiä İmperiäse) — alman matematik, mexanik, fizik, astronom.
Pastor ğailäsendä tua, balaçağınnan uq matematika belän qızıqsına başlıy.
Matematik analiz, optika, mexanika, astronomiä, häm xättä muzıka teoriäse kebek küp sanlı belem tarmaqlarına kerteme belän tanılğan.
Üzgärtü

16 үзгәртү

 

Anatol' Frans (16.04.1844,   Parij - 12.10.1924,   Sen-Sir-sür-Luar,   Frantsiä) — frantsuz yazuçısı.
Xezmät yulın bibliograf bularaq başlıy. 1870-71 yılğı Frantsuz-Pruss suğışınnan soñ "Le Temps" gazetası jurnalistı.
Frantsuz akademiäse äğzäse, Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse laureatı.
Üzgärtü

17 үзгәртү

 

Äkram Väliev (17.04.1924, Bögelmä kantonı'nıñ Aznaqay voloste İlbäk awılı - 10.08.1975, Aznaqay rayonı'nıñ İlbäk awılı,   TASSR,   RSFSR,  /  SSRB) —   Sovetlar Berlege qaharmanı.
  SBKF äğzäse,   Qızıl Ğäskäre'neñ uqçılar bülekçäse citäkçese. Qaharman yıldızı belän  /  Latviä SSR'nıñ Madona şähären azat itkändä kürsätkän batırlığı arqasında büläklänä.
Böyek Watan suğışına qadär   Burät ASSR'ında ğömer itä – Bagdarin posölığında qaharmanğa keçe häykäl bar.
Üzgärtü

18 үзгәртү

 

Aleksey Jigalkoviç (18.04.1996,   Minsk,   Belorusiä) — belarus cırlar avtorı häm başqaruçısı.
Berniçä xalıqara cır bäygese laureatı, 2007 yılğı Balalar öçen Yevrovidenie cır bäygesen üze yazğan cırın cırlap ciñğän.
5 yäştän cırlıy, 9 dan – cırlar yaza. Urta mäktäpne betergäç, Belarus däwlät sänğät akademiäsendä televidenie rejissörlığına uqırğa kergän.
Üzgärtü

19 үзгәртү

 

Mariä Şarapova (19.04.1987, Xant-Mansi avtonomiäle okrugınıñ Nägan' qalası, Tömän ölkäse,   RSFSR,  /  SSRB) — Rusiä Federatsiäse tennisçısı.
Dönyanıñ berençe raketkası, Zur Başlıq yarışların cıyğan tenis uyınçısı.
Tennis belän 4 yäştän şöğellänä, berençe trenerı – ätise. 1995 yıldan birle   AQŞ yäşäp künegä.
Çernobıl' häläkätennän zıyan kürgännäre öçen şähsi yärdäm fondın oyıştırğan.
Üzgärtü

20 үзгәртү

 
Adolf Hitler, Almaniä reyxskantslerı
.

Adolf Hitler (20 aprel 1889 - 30 aprel 1945)  /  Öçençe reyx diktatorı häm Natsi firqäse citäkçese buldı. 1933-1945 yıllarda ul da Almaniä kanslerı, xökümät başlığı häm däwlät başlığı bulıp eşli. Dönya tarixında Hitler iñ däräcäle citäkçelärdän berse. Hitler yärdämendä üskän xärbi-industrial kompleks Almaniäne Berençe bötendönya suğışı arqasında iqtisadi problemnärennän soñ ayaqqa bastıra.

Şul uq waqıtta, berniçä distä million keşene yuq itkän İkençe bötendönya suğışı häm Holokostnıñ töp oyıştıruçılardan bulıp tora. Yuğarı noqtada Hitler xökümäte Awrupanıñ zur öleşen citäkli. Öçençe reyx ğäskäre qoral taşlawı aldınnan üz-üzen   Berlindä üterä.
Üzgärtü

21 үзгәртү

 

Yelizaveta II (21.04.1926,   London,   Angliä,   Böyekbritaniä) —   Avstraliä,   Böyekbritaniä,   Kanada,   Yaña Zelandiä häm başqa 12 bäysez il patşabikäse.
Millätlär Duslığı xalıqara oyışması räsmi başlığı.
Dönyä tarixında täxettä iñ ozaq utıruçı patşabikä.
Üzgärtü

22 үзгәртү

 

Säyet Menälsçikov (22.04.1936, Ruzay rayonı'nıñ Tatar Peşläse awılı,   Mordva ASSR,   RSFSR,  /  SSRB - 21.09.2000,   Mäskäw,   Rusiä Federatsiäse) — tatar kinematografist, quyuçı rässam.
Noginsk şähäreneñ 14 nçe urta mäktäben, «1905 yıl» isemendäge Mäskäw ölkä sänğät ukuxanäseneñ teatr-dekoratsiä bülegen, VGİKnıñ sänğät fakultetın tämamlağan.
35 yıl däwamında «Mosfilm» kinostudiäseneñ rässam-quyuçısı bulıp eşli.
Üzgärtü

23 үзгәртү

 

Nikolay İlminskiy (23.04.1822,   Penza gubernası administrativ üzäge   Penza şähäre - 27.12.1891,   Qazan gubernası administrativ üzäge   Qazan şähäre,  /  Rusiä İmperiäse) — rus könçığışnı öyränüçe, möğallim.
Qazan ruxani akademiäsendä tabiği fännär häm törek-tatar tele uqıtuçısı, pravoslav dini kitapların tatar telenä tärcemä itüçese. Tärcemä häm missionerlıq eşläre buyınça tikşerenülär öçen Sankt Peterburg häm Yaqın Könçığış illärenä säfärlär qıla.
Keräşen Tatarları öçen kirill imläse nigezendä älifbanı tözi, mäktäpne aça. Bar rus bulmağannar öçen uqıtuçılarnı äzerläwçe seminariäsen buldıra häm ülemenä qadär citäkli.
Üzgärtü

24 үзгәртү

 

İvan Palantay (24.04.1886, Çabaksar öyäze'neñ Kokşamar awılı,   Qazan gubernası,  /  Rusiä İmperiäse - 11.06.1926, Mäskäw şähäre,   RSFSR,  /  SSRB) — mari sovet kompozitorı.
Qazan muzıka uquxanäse qaramağındağı dirijor kurslarında uqığanda, 1906 yılda revolütsion demonstratsiädä qatnaşuı arqasında sörgengä sörelä, tik andağı säyäsi totqınnardan häm cirle xalıqtan xor oyıştıra.
1919 yıldan Krasnokokşayskida uqıtuçılar seminariäsendä muzıka häm cır uqıtuçısı bularaq eşli, xor öçen küp äsärlärne yazğan.
Yoşkar-Olada bügen Palantay isemen uram häm muzıka uquxanäse yörtä, häykäl quyılğan.
Üzgärtü

25 үзгәртү

 

İvan Yakovlev (25.04.1848, Bua öyäzeneñ Küşki-Yaña Timbay awılı,   Sember gubernası,  /  Rusiä İmperiäse - 23.10.1930,   Mäskäw şähäre,   RSFSR,  /  SSRB) — çuaş mäğrifätçese.
Sember şähärendä irlär gimnaziäsen tämamlıy, berençe çuaş mäktäben (cv) nigezli.
Qazan universitetında uqığanda uq borınğıdan onıtılğan bolğar runnarı urınına kirill imläse nigezendä yaña çuaş tele älifbasın täqdim itä.
1875-1919 yıllarda Qazan uqu-uqıtu okrugında çuaş mäktäpläre inspektorı bulıp eşli, xatını isä Sember çuaş mäktäbeneñ xatın-qızlar bülegen citäkli.
Üzgärtü

26 үзгәртү

 

Lüdwig Witgenştayn (26.04.1889,   Vena,  /  Avstro-Vengriä imperiäse - 29.04.1951, Kembric,   Angliä,   Böyekbritaniä) — fälsäfäçe, mantıyqçı.
Yuğarı belemen Böyekbritaniä'dä ala. Berençe bötendönya suğışına irekle bularaq bara, äsirlekkä elägä.
İkençe Bötendönya suğışında sanitar bularaq eşli.
Matematika, zihen häm tel fälsäfäse ölkäsendäge xezmätläre öçen tanılğan.
Üzgärtü

27 үзгәртү

28 үзгәртү

Säddam Xösäyen (28.04.1937, Säläx-et-din provintsiäseneñ Äl-Äuca awılı,  /  Ğıyraq patşalığı - 30.12.2006, بغداد Bağdad,   Ğıyraq) — gıyraqlı däwlät häm säyäsät eşleklese, diktatorı (1980-2003).
Atasız üsä, 19 yäştä   Baas ğäräp millätçeläre partiäsenä kerä, terrorçılıq törkemlärendä qatnaşa.
  Qähirä universitetlarında xoquq buyınça uqıy, Bağdad'tağı xärbi akademiäsen tämamlıy.
1979 yıldan de-fakto il başlığı, 1980'da prezident titulın ala.
Üzgärtü

29 үзгәртү

 

Anggun (29.04.1974,   Dcäkarta,   İndoneziä) — indoneziäle-frantsuz cırçı-köyyazar.
7 yäştä cır belän şöğellänä başlıy häm ike yıldan başqa balalar belän bergä cırlar albomın yazdıra.
1996 yıldan Sony Music Entertainment (en) şirkäte belän xezmättäşlek itä başlıy, 1997 yılğı "Qar belän qaplanğan Saxra" (en) xalıqara albomı Aziä cırçıları çığarğan iñ populär studiä albomnarı arasına kerä.
2009 dan birle   Azıq-tölek häm awıl xucalığı oyışması global ilçese.
2015 yıldan Aziänıñ yaña yoldızları (en) cır bäygeseneñ jüri äğzaları arasında.
Üzgärtü

30 үзгәртү

 

Karl Fridrix Gauss (30.04.1777,   Braunşweyg,   /   Braunşweyg hertsoglığı,  /  İzge Rim imperiäse - 23.02.1855,   Göttingen,  /  Hannover patşalığı,  /  Alman berlege) — Alman matematika ğälime.

Fäqir eşçe sıynıf ğailädä tua. Berençe açışların üsmer çağında yasıy, töp äsären 21 yäştä yaza.
Üzgärtü

Kiläçäk ay үзгәртү

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31

1 үзгәртү

 

Täwfiq Äydi (1.05.1941,   Şatura rayonı Tugoleyevskiy Bor bistäse, Mäskäw ölkäse,   RSFSR,  /  SSRB - 02.04.2001,   Tatarstan Respublikası başqalası   Qazan,   Rusiä Federatsiäse) — tatar yazuçısı, prozaik, publitsist.
Bala häm üsmer çağı kübesençä   TASSRnıñ Apas rayonı Tübän Baltay awılında uza.
Alabuğa kitapxanä texnikumın, Qazan däwlät universitetınıñ tatar tele häm ädäbiäte bülegen, Mäskäwdä SSRB yazuçılar berlege qarşındağı Yuğarı ädäbi kursların tämamlıy.
Tormışı buyınça kitapxanä mödire, taşçı, militsiä bülege briğadirı, slesär häm apparatçı, uqıtuçı, metodist, ädäbi xezmätkär häm ädäbi konsultant, «Qazan utları» jurnalınıñ proza bülege citäkçese, «Tatarstan» jurnalı baş möxärrireneñ urınbasarı, «Awaz» isemle xosusıy näşriätneñ başqaruçı direktorı bulıp eşli.
Üzgärtü

2 үзгәртү

 
"Qanunnar tärtibe watandaşlarnıñ ber-bersennän qurqu urınına, barısınıñ da qanunnardan qurquları öçen tözelergä tieş".

Ekaterina II (2.05.1729,   Pomeraniäneñ   Şçetsin şähäre,  /  Prussiä - 17.11.1796,   Sankt-Peterburg,  /  Rusiä İmperiäse) — Mäğrifätçelek çorı Rusiä imperatritsası.

Volter belän xatlaşuda tora. 1764 yılda Awrupada xatın-qızlar öçen berençe yuğarı uqu yortı bularaq xezmät itäçäk Smolnıy institutın (ru) barlıqqa kiterä.
1769 yılda äyläneşkä käğäz aqça kertäçäk banknı buldıra.
1773 yılğı ediktı belän Rusiädä yäşawçe möselmannarğa yaña mäçetlär tözüne häm Mäkkägä xacğa barunı röxsät itä.
1783 yılda Qırımnı anneksiäli.
Üzgärtü

3 үзгәртү

Valentin Kolumb (1.05.1935, Morki rayonınıñ Miziner awılı - 8.12.1974, Yoşqar-Ola,  /  Mari ASSR,   RSFSR,  /  SSRB) — mari şağire, yazuçısı, tärcemäçese.
Üz isemen Xristofor Kolumb bularaq üzgärtkän mari kolxoznik Dekin ğailäsendä tua.
Vesşurga mäktäben, Mäskäwdäge Maksim Gorki isemendäge Ädäbiät institutın tämamlıy.
Morki komsomol rayon komitetı särkätibe, Yoşqar-Ola radiokomitetında ädäbiät tapşıruları redaktorı, Mari kitap näşriäte häm «Onçıko» jurnalınıñ baş redaktorı bularaq eşli.
Üzgärtü

4 үзгәртү

 

Lüiza Xösnetdinova (4.05.1973,   Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäse teatr häm kino artistı.
1999 yılda MXAT mäktäp-studiäsen tämamlıy häm Oleg Tabakov citäkçelegendäge teatr-studiädä eşli başlıy.
Üzgärtü

5 үзгәртү

 
Henrik Senkeviç

Henrik Senkeviç (5.05.1846,   Podläsye voyevodalığınıñ Wola Okrzejska awılı,  /  Polşa patşalığı,  /  Rusiä İmperiäse - 15.11.1916,   Vevey,   Şweytsariä) — Polşa tatarları arasınnan çıqqan poläk yazuçısı, 1905 Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse iäse.
1870 yılda   Warşaw universitetınıñ Filologiä häm tarix fakultetın tämamlıy. Küp poläk gazeta-jurnalları xäbarçese bularaq eşli.
Tarixi romannarı belän tanılğan.
Rusiä Fännär Akademiäseneñ äğzası häm şäräfle professorı.
Üzgärtü

6 үзгәртү

 

Almas Ämirov (6.05.1968,   Başqort ASSRnıñ Uçalı rayonı Axun awılı,   RSFSR,  /  SSRB) — M. Ğafuri isemendäge drama teatrı artistı.
Ş. Babiç premiäse laureatı, Başqort teatrınıñ hönäri berlege räise.
Üzgärtü

7 үзгәртү

 

Rabindranat Tagor (7.05.1861 - 7.08.1941, Kälküttä, Hindstan,   Britaniä imperiäse) — bengal şağire, rässamı, kompozitorı, ictimaği eşleklese.
Şiğerlärne 8 yäştä yaza başlıy.
İcatı bengal ädäbiätenä häm bengallarnıñ milli muzıkasına nigez salğan. Nobel bülägenä layıq bulğan (1913) berençe Awrupalı bulmağan şäxes.
Universitet häm awıl xucalığı institutına nigez sala.
Üzgärtü

8 үзгәртү

 

Mahirä Xäyretdinova (8.05.1925, Baqçasaray,  /  Qırım ASSR,   RSFSR,  /  SSRB - 3.02.2012,   Avstraliä) — Avstraliägä räsmi räweştä ayaq basqan berençe tatar.
İkençe bötendönya suğışı däwamında  /  Öçençe reyx ğäskäre Qırımnı basqaç, 16 yäşlek Mahirä Almaniägä urman kisergä cibärelä. Qırım tatarları sörgene turında işetügä, azat itelgäçtän tuğan yaqlarına qaytmasqa bula.
Üzgärtü

9 үзгәртү

 

Dceyms Barri (9.05.1860, Kirriemuir,   Forfarşir graflığı,   Şotlandiä - 19.06.1937,   London,   Angliä,   Britaniä imperiäse) — şotland dramaturgı häm prozaik.
Tegüçe ğailäsendä tuğızınçı bala bularaq tua.
Edinburg universitetın tämamlağaç «Nottingem Djornel» gazetası redaktsiäsendä eşli.
Peter Pan äkiäte belän böntendönyağa tanıla.
Üzgärtü

10 үзгәртү

 

Nikolay Pinegin (10.05.1872, Alabuğa,   Noqrat gubernası,  /  Rusiä İmperiäse - 18.10.1940, Leningrad,   RSFSR,  /  SSRB) — rus yazuçısı, rässamı.
Vätka, Permʻ, Qazan, Pitırbur şähärläre uqu yortlarında belem ala.
Georgiy Sedovnıñ Arktika ekspeditsiäsendä qatnaşa.
Böyek Oktyäbr' inqıylabınnan soñ İstanbul, Praga, Berlin şähärlärendä yäşäp alğaç SSRBğa qayta häm arktik ekspeditsiälärendä qatnaşuın däwam itä.
Üzgärtü

11 үзгәртү

 

Salvador Dali (11.05.1904 - 23.01.1989,   Figeres,   Jirona provintsiäse,   Kataloniä avtonom cämğiäte,   İspaniä) — katalan rässamı, grafik, sınçı, rejissör, yazuçı.
Notarius ğailäsendä tua. 21 yäştä uqu yortınnan quıp çığarılğan. Tormış iptäşe Gala   Qazan şähärendä tudı.
Üzgärtü

12 үзгәртү

 

Alinä Qabayeva (12.05.1983,  /  Üzbäk SSRnıñ başqalası Taşkent,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäse näfis gimnastika ostası.
Älinä 3,5 yäştän näfis gimnastika belän şöğellänä başlıy, 12 yäştä änise Lübov Mixaylovna belän   Üzbäkstan başqalası   Taşkenttan   Rusiä Federatsiäse başqalası   Mäskäwgä küçä häm İrina Winer trenerlığında şöğellänä başlıy. 2004 yılda pravoslav dinendä çuqına.
Olimpiä uyınnarı-2004 ciñüçese, küp tapqırlı Dönya, Yevropa, Rusiä yarışlarınıñ ciñüçese.
Üzgärtü

13 үзгәртү

 

Aleksandr Nevskiy (13.05.1221, Pereslavl'-Zalesskiy - 14.11.1263, Gorodets) — Novgorod, Kiev kenäze, böyek Vladimir kenäze, rus ğäskär başlığı.
Kiev Ruse tarqalu çorında häm törle höcümnär waqıtında köçle kürşe belän xezmättäşlekne yaqlağan.
1240 yılda Neva yılğasında şewit ğäskären, 1242 yılda Çud' küle östendäge Boz suğışında tevton alparların tar-mar itä.
1259 yılda Aleksandr Novgorod şähären   Altın Urdağa yasaq tülärgä mäcbür itkän.
Üzgärtü

14 үзгәртү

 

Rafael Mostafin (14.05.1931,   TASSRnıñ Bawlı eşçelär poseloğı,   RSFSR,  /  SSRB - 14.04.2011,   Tatarstan Respublikası başqalası   Qazan,   Rusiä Federatsiäse) — ädip, tänqitçe.
Qazan universitetında yuğarı belem alğaç, xezmät yulın uqıtuçı bulıp başlıy.
1965-1968 yıllarda “Qazan utları” jurnalınıñ baş möxärrire bula.
Dissertatsiäse häm küp äsärläre Musa Cälilneñ tormışı häm icatına bağışlanğan.
Üzgärtü

15 үзгәртү

16 үзгәртү

 

Damirä Quzayeva (16.05.1948, Molotov ölkäseneñ Barda rayonı Töngük awılı,   RSFSR,  /  SSRB - 20.12.1993,   Tatarstan Respublikasınıñ   Älmät şähäre,   Rusiä Federatsiäse) — tatar teatrı artistı.
1964 yılda   TASSRnıñ Älmät tatar drama teatrı truppasına eşkä kilä.
1970 yılda Qazan teatr uquxanäsen tämamlıy.
1979 yılda Tuqay bülägenä layıq bula, 1986 yılda TASSR xalıq artistkası maqtawlı iseme birelä.
Üzgärtü

17 үзгәртү

 

Anri Barbüs (17.05.1873, Tokio,  /  Yapunstan imperiäse - 30.08.1935, Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) — frantsuz yazuçısı, jurnalist häm xalıqara kommunistik xäräkätneñ säyäsi eşleklese.
Berençe Bötendönya suğışında xalıqnıñ revolütsion ışanularına, ömetlärenä nigezlängän 1916 yılğı «Ut» (Le Feu) romanı belän dönyaküläm tanıla.
1923 yıldan   Frantsiä kommunistik firqäseneñ äğzası. SSRB Fännär Akademiäseneñ maqtawlı äğzası (1933).
Üzgärtü

18 үзгәртү

 

İoann Pavel II (Karol Yozef Voytıla, 18.05.1920,   Krakov voyevodstvosınıñ   Vadovitse şähäre,  /  Polşa Cömhüriäte - 2.04.2005,   Vatikan) — 264-nçe   Rim papası.
Poläk armiäse poruçigı häm möğallimä ğailäsendä tua, 8 yäş bulğanda, änise wafat bula.
14 yäşendä mäktäp drama tügärägendä uynıy başlıy, şul çorlarda uq «Korol'-Rux» isemle pyesa yaza. Yäş çağında uq Woytıla poliglotqa äylänä häm 11 teldä ciñel söyläşergä öyränä.
Alman okkupatsiäse çorında,  /  Öçençe reyxqa quıludan qaçıp, ul Yägellon universitetınıñ fälsäfä fakultetında uquın qaldıra häm Krakov tiräsendä taş wata, soñraq ximiä zavodına küçä. 1942 yılda yäşeren Krakov dini seminariäseneñ ğomumi belem kurslarına yazıla.
1979 yılda papalıqqa saylanğanda, 455 yıl eçendä saylanğan berençe italiäle bulmağan rim papası, iñ yäş pontifiklarnıñ berse häm berençe slavıan qanlı papa buldı.
Üzgärtü

19 үзгәртү

 

Mönirä Zakir qızı Bulatova (Bikbulatova) (1914 yılnıñ 19 mayı,   Arxangelsk,  /  Rusiä İmperiäse — 2011 yılnıñ 31 mayı,   Qazan,   Rusiä Federatsiäse) — kürenekle tatar opera cırçısı, möğallimmä, muzıka häm cämäğät eşleklese.
Berençe tapqır tamaşaçı aldında 1939 yılda Tatar opera häm balet teatrı säxnäsendä Näcip Cihanovnıñ «Qaçqın» operasında Bikä partiäse belän çığış yasıy häm qırıq yıl däwamında ul töp solistlarnıñ berse bulıp tora.
 /  SSRB- /  Çexoslovakiä duslığı cämğiäteneñ Qazandağı bülegenä citäkçe ide, şähär Şurası deputatı itep saylandı. 1978 yıldan Mönirä Qazan däwlät mädäniät institutında uqıttı.
Üzgärtü

20 үзгәртү

 

Onore de Balzak (20.05.1799,   Indre-et-Loire üzäge   Tur şähäre,  /  Berençe frantsuz respublikası - 18.08.1850,   Parij,  /  İkençe frantsuz respublikası) — frantsuz yazuçısı, Awrupa mädäniätendä realizm yünäleşen nigezläwçelärneñ berse.
Yazuçı bularaq Valter Skott äsärläre tä'sire näticäsendä formalaşa.
"Keşelek komediä" qısqa xikäyälär häm romannar cıyıntığı Napoleon Bonapart xäkimiäte töşüennän soñ frantsuz cämğiäteneñ zamança tormışın taswirlıy.
Üz çiratında äsärläre küp kürenekle yazuçı häm fälsäfäçelärgä (mäs. Födor Dostoyevskiy, Çarlz Dikkens, Oskar Wayld, Emil Zolä, Marsel Prust, Edgar Po, Fridrix Engels, Karl Marks, h.b.) köçle tä'sir itä.
Üzgärtü

21 үзгәртү

 

Albrext Dürer (almança Albrecht Dürer, 21.05.1471 - 6.04.1528,   Bavariä gertsoglığındağı   Nürnberg qalası,  /  İzge Rim imperiäse) - Renessans çorı alman rässamı.
Tönyaq Awrupanıñ rässamnäre arasında berençe teoretigı, çağıştırma antropometriägä nigez saluçısı zärkän ostası ğailäsendä tuğan.
1477 yıldan birle latin mäktäbendä uqıy, 15 yäşä Nürnberg rässamı Mixael Wolgemut'ka uqırğa bara.
1509 Nürberg Zur Şurasına itep saylana, 1518 yılda Augsburg reyxstağında Nürnberg wäkile bulğan.
Rafael häm Leonardo da Vinçi belän xatlaşuı, soñğı yıllarında Martin Lüter äsärlärennän tä'sirlänüe bilgele.
Üzgärtü

22 үзгәртү

 

Tatiana Volosojar (22.05.1986,  /  Ukrain SSRnıñ Dnepropetrovsk qalası,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäse timerayaqta fiğuralı şuu Olimpiä çempionı.
Xärbilär ğailäsendä tua - ätise Tübän Tagildan, änise Kaliningradtan.
Timer ayaqta 4 yäştän. 2010 yılğa qädär   Ukraina öçen çığışlar yasıy.
Üzgärtü

23 үзгәртү

 

Karl Linney (23.05.1707,   Smoland provintsiäseneñ Rosxult awılı - 10.01.1778,   Uppland provintsiäseneñ üzäge   Uppsala qalası,   Şvetsiä) — şved ğalim, biologiä dönyasında böyek sistemalaştıruçı.
Awıl pastorı bulğan ätise utırtqan baqçası malayda üsemleklär dönyasına betmäs-tökänmäs mäxäbbät tärbiäli.
24 yäşendä Upsala universitetına uqıtuçı itep alalar.
Üzeneñ töp fänni xezmätlären Linney 30 yäşe tulğançı yaza, latin telen biologlarnıñ xalıqara telenä äwerelderä.
Üzgärtü

24 үзгәртү

 

İosif Brodskiy (24.05.1940, Leningrad ölkäseneñ Leningrad qalası,   RSFSR,  /  SSRB - 28.01.1996,   Nyu York ştatınıñ   Nyu York qalası,   AQŞ) — şağir,yazuçı, dramaturg, tärcemäçe.
1972 yılda SSRBdan kitergä mäcbür itelä, 1987 yılda Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse iäse bula. Şiğerlärne kübesençä rusça yazğan, xikäyälären - ingliz telendä.
Üzgärtü

25 үзгәртү

26 үзгәртү

27 үзгәртү

 

Çuaş mäğrifätçese, şağir Konstantin İvanov (27 may 1890 - 26 mart 1915)  /  Rusiä İmperiäseneñ   Ufa gubernasına kergän Bäläbäy öyäzendäge Slaqbaş awılında tua.
Ul icat itkän «Narspi» poemasın (1908) Böyek Oktäber inqıylabına qädärge Rusiädä çuaş xalqınıñ tormış entsiklopediäse dip atıylar.
Üzgärtü

28 үзгәртү

29 үзгәртү

 
Djon Fitsdjérald «Djek» Kénnedi (ингл. John Fitzgerald “Jack” Kennedy, şulay uq JFK; 1917 yılnıñ 29 mayı — 1963 yılnıñ 22 noyäbere) — AQŞ säyäsätçese, AQŞnıñ 35 nçe prezidentı.

Kennedinıñ ikeyılıq prezidentlığı waqıtında Karib krizisı, negrlarnıñ xoquqları kiñäyü, Apollon kosmik programma başlanu kebek waqiğalar bula. Kennedi — AQŞnıñ berençe katolik prezidentı.
Üzgärtü

30 үзгәртү

 
Janna d’Ark häykäle,   Parij.

Janna d'Ark (frantsuzça Jeanne d'Arc, 1412 yıl –1431 yılnıñ 30 mayı) – XV ğasırda yäşägän igençe qızı,   Frantsiäneñ milli qaharmanı. Yözyıllıq suğışta Frantsiä cirennän ingliz ğäskärlären quıp çığarığa yärdäm itkän frantsuz ğäskäre başlığı.
1920 yılnıñ 20 may könendä Rim papası Benedikt XV tarafınnan Katolik çirkäweneñ izgelär rätenä kertelä (en).
Üzgärtü

31 үзгәртү

 

Piy XI (31.05.1857, Файл:Desio-Stemma.png Dezio,  /  Lombardiä-Venetsiä korollege,  /  Avstro-Vengriä imperiäse - 10.02.1939,   Vatikan) — 259 nçı   Rim papası.
Waq sänäğätçe ğailäsendä tua. Rimnıñ Lombardiä universitetında uqıp, öç yünäleştä (fälsäfä, teologiä häm xoquq) doktor däräcäsen ala.   Milanda ilahiät belemen uqıta, şunda uq citäkçelek yulına basa.
Üzgärtü
 }
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Proyekt:Baş_bit/Tanılğan_şäxes&oldid=2111063