Вольфганг Амадей Моцарт

Вольфганг Амадей Моцарт
Вольфганг Амадей Моцарт
Туган телдә исем	Joannes Chrysostomus Wolfgang Theophilus Mozart
Әйтелеш
Туган	27 гыйнвар 1756; Зальцбург
Үлгән	5 декабрь 1791 (35 яшь); Вена
Күмү урыны	Изге Марк зираты[d]
Яшәгән урын	Mozart's birthplace[d]
Ватандашлыгы	Зальцбург архиепископлыгы[d]
Һөнәре	композитор, органист, ; эскрипкәче, дирижёр, педагог
Эш бирүче	Коллоредо Иеронимы[d] һәм Иосиф II[d]
Җефет	Констанция Моцарт[d]
Балалар	Карл Томас Моцарт[d] һәм Франц Ксавер Вольфганг Моцарт[d]
Ата-ана	Леопольд Моцарт[d] (әти); Анна Мария Моцарт[d] (әни);
Кардәшләр	Мария Анна Моцарт[d]
	Вольфганг Амадей Моцарт Викиҗыентыкта

Иога́нн Хризосто́м Во́льфганг Теофи́л Мо́царт (алман. Joannes Chrysostomus Wolfgang Theophilus Mozart [ˈvɔlfɡaŋ amaˈdeus ˈmoːtsaʁt] Wolfgang Amadé Mozart (2 Varianten).ogg (info), күбрәк Во́льфганг Амаде́й Мо́царт исеме астында мәшһүр; 1756 елның 27 гыйнвары, Зальцбург — 1791 елның 5 декабре, Вена) — күренекле Австрия композиторы, музыкант һәм дирижёр.

Биографиясе

Замандашлары раславынча, Моцарт феноменаль музыкаль ишетү, хәтер һәм импровизациягә сәләткә ия булган. Болон филармония академиясенең иң яшь әгъзасы (1770 елдан башлап) аның тарихында, шулай ук Алтын шпор орденының иң яшь кавалеры (1770 елдан башлап).

XVIII гасырның күп кенә композиторларыннан аермалы буларак, Моцарт үз чорының барлык музыкаль формаларында да эшли генә түгел, бәлки аларда зур уңышка да ирешә. Аның әсәрләренең күбесе симфоник, концерт, камера, опера һәм хор музыкасы шедеврлары дип танылган.

Гайд һәм Бетховен белән беррәттән Венсның иң зур вәкилләренә дә карый Вольфганг Амадей Моцарт 1756 елның 27 гыйнварында Зальцбург архиепископлыгының элеккеге башкаласы Зальцбургта Гетрайдегасс урамы, 9 йортта туган. Аның әтисе Леопольд Моцарт зальцбург князе-архиепискобы, граф Сигизмунд фон Штраттенбахның сарай капелласында скрипкачы һәм композитор була. Әнисе - Анна Мария Моцарт (чыгырыннан чыккан Пертль), Санкт-Гильгенда богадельни комиссар-попечитель кызы. Моцартлар никахыннан җиде бала арасыннан бары икесе генә исән калды: кызы Мария Анна, аны дуслары һәм туганнары Наннерль дип йөртәләр, ә Вольфганг улы. Аның тууы әнисенә чак кына калмый. Берникадәр вакыттан соң гына ул аның тормышы өчен борчылган йомшаклыктан котыла алды. Вольфганг туганнан соң икенче көнне Зальцбург Изге Руперт соборында чукындырылган.Исемнең дүртенче өлеше грекча килеп чыккан һәм «Алла яраткан» дигәнне аңлата. Моцартның бу исеме гомерендә башка телләргә тәрҗемә ителгән: аның исеме. итал. Amadeo. Моцарт үзе аны өченче исем белән атауны өстен күрә: Вольфганг. Ике баланың да музыкага сәләтләре бик иртә үсә. Җиде яшендә Наннерль әтисеннән клавесинада уен дәресләре ала башлый. Бу дәресләр өч елга якын булган кечкенә Вольфгангка бик зур йогынты ясый: ул пианино янына утыра һәм озаклап акылга сайлый ала. Моннан тыш, ул ишеткән музыкаль пьесаларның аерым урыннарын истә калдыра һәм аларны клавесинада оттыра ала. Бу хәл әтисенә, Леопольдка зур тәэсир ясый.

Дүрт яшендә әтисе аның белән клавесинада зур булмаган пьесалар һәм менуэтларны өйрәнә башлаган. Шунда ук диярлек Вольфганг аларны уйнарга яхшы өйрәнгән. Озакламый аның мөстәкыйль иҗатка омтылышы туа: инде биш яшендә үк ул кечкенә пьесалар иҗат итә, аларны әтием кәгазьгә язып куя. Вольфгангның иң беренче әсәрләре - Анданте До мажор (K.1a) һәм Аллегро До мажор (K.1b) клавир өчен, алар гыйнвар ахыры һәм 1761 елның апреле арасында чыгарылган. Леопольд үзенең улын композитор итеп күрергә тели, һәм шуңа күрә башта Вольфгангны музыка дөньясына виртуоз башкаручы итеп күз алдына китерергә була. Моны Бетховен заманнарына кадәр сакланган борынгы йола таләп итә: композиторның абруен казанырга теләгән кеше үзен башкаручы итеп күрсәтергә тиеш була. Малай өчен яхшы вазыйфа алырга һәм танылган дворян затлары вәкилләре арасында яклаучы табарга өметләнеп, Леопольд Европаның король һәм княжна ишегаллары буйлап концерт сәяхәтләре кылырга карар кылган. Ун елга якын дәвам иткән сәяхәтләр чоры башлана.

1762 елның гыйнварында Леопольд үз балалары белән Мюнхенга беренче тапкыр концерт сәфәре кыла, хатынын өйдә калдыра. Вольфгангка сәфәр вакытында алты ел гына үтте. Бу сәяхәт турында аның өч атна буе барганлыгы гына билгеле, һәм балалар Бавария Максимилиан III курфюрсты каршында чыгыш ясаганнар. Мюнхендагы уңыш һәм энтузиазм белән бергә тыңлаучылар Вольфганг һәм аның сеңлесе Наннерльның уенын каршы алды, Леопольдны канәгатьләндерде һәм анда мондый сәфәрләрне дәвам итәргә ниятен ныгытты. Өйгә кайтканнан соң озак та үтмәстән, ул көз көне бөтен гаилә Венага китәчәк, дигән карарга килде. Леопольд нәкъ менә Венага карата өметләрен юкка гына тотмаган: ул вакытта ул Европа мәдәнияте һәм сәнгате үзәге булган, шуңа күрә музыкантлар алдында киң мөмкинлекләр ачыла, аларга абруйлы яклаучылар ярдәм итә. Сәфәргә кадәр калган тугыз ай Леопольд тарафыннан алга таба Вольфганг мәгарифенә сарыф ителгән. Ләкин ул музыка теориясенә басым ясамады, аның улына әле күп нәрсәгә өйрәнергә кирәк иде, ә шул чордагы тамашачы тарафыннан уен белән чагыштырганда күбрәк бәяләнгән теләсә нинди күрү фокусларына басым ясады. Мәсәлән, Вольфганг тукыма белән капланган клавиатурада һәм күзләрен бәйләгән килеш уйнарга өйрәнгән, шул ук вакытта хаталар ясамаган. Ниһаять, Леопольд архиепископтан ял ала һәм шул ук елның 18 сентябрендә гаиләсе белән Венага китә.Юлда алар Линцада тукталдылар һәм концерт бирделәр, анда граф Герберштейн белән Пальфи, музыка яратучылар катнашты. Алар шулкадәр сокланганнар һәм кечкенә вундеркиндларның уенына гаҗәпләнгәннәр ки, аларга венский билгесенең игътибарын җәлеп итәргә вәгъдә итәләр. Моцартлар Линцтан Венага Дунай буйлап оештырылган почта кораблендә киттеләр. Ибстагы кечкенә генә тукталыш ясап, ярга төшеп, францискан монастыренда Вольфганг гомерендә беренче тапкыр органда уйнарга тырышып карады. Аның тавышын ишеткәч, францисканлы аталар хорларга йөгереп килделәр һәм, малайның ни дәрәҗәдә шәп уйнавын күреп, Леопольд Моцарт әйткәнчә, «сокланудан чак кына үлмәделәр».

6 октябрьдә Моцартлар Вене ярына төштеләр. Граф Герберштейн белән Пальфи вәгъдәсендә тордылар: Венага Моцартовтан күпкә иртәрәк килгәч, алар эрцгерцог Иосифка концерт турында сөйләделәр, ә тегесе, үз чиратында, әнисенең концерты турында сөйләде, императрица Мария Терезиянең концерты турында сөйләде. Шуның аркасында, Венага килгәч, әтисе 1762 елның 13 октябренә Шёнбруннда аудиенциягә чакыру алган. Моцартлар билгеләнгән көнне көткәнче, алар Вена дворяннарының йортларында чыгыш ясарга бик күп чакырулар алдылар. Кечкенә Вольфганг уеныннан тыңлаучылар куанычка калдылар. Тиздән бөтен венский аристократиясе кечкенә виртуоз турында гына сөйли иде.

Билгеләнгән көнгә, 13 октябрьдә, Моцартлар Шёнбруннга - император ишегалдының җәйге резиденциясенә киттеләр. Императрица Моцартларны җылы һәм ягымлы кабул итте. Берничә сәгать буе барган концертта Вольфганг бик матур итеп төрле музыканы уйный: үз импровизацияләреннән алып сарай композиторы Мария Терезия, Георг Вагензейль биргән әсәрләргә кадәр. Император Франц I, баланың талантына инанырга теләп, аңардан уен вакытында төрле башкару трюкларын күрсәтүен сорады: уеннан бер бармак белән тукыма белән капланган клавиатурада уйнауга кадәр. Вольфганг мондый сынауларны җиңел генә ерып чыга, моннан тыш, сеңлесе белән бергә ул дүрт куллап бик күп төрле пьесалар уйный. Императрица кечкенә виртуоз уенына таң калды. Уен тәмамланганнан соң ул Вольфгангны тезләренә утыртты һәм хәтта үзенең яңагын үбәргә дә рөхсәт итте. Аудиенция тәмамлангач, Моцартларга сый тәкъдим ителде һәм сарайны карарга мөмкинлек бирелде.Бу концерт белән бәйле тарихи анекдот билгеле: янәсе, Вольфганг Мария Терезиянең балалары, кечкенә эрцгерцогинялар белән уйнаганда, ул каты идәндә таеп егылган. Франциянең булачак королевасы Эрцгерцогиня Мария Антуанетта аңа күтәрелергә ярдәм итте. Вольфганг, аның янына сикереп килеп: «Сез шәп, мин сезгә өйләнергә телим, үскәч», - диде. Моцартлар Шёнбруннда ике тапкыр булган. Балалар анда матуррак киемнән күренә алсын өчен, императрица Моцартларга ике костюм бүләк иткән - Вольфганг һәм аның апасы Наннерль өчен.

Кечкенә виртуозның килүе чын сенсация булды, шуңа күрә Моцартлар көн саен аксөякләр һәм аксөякләр йортына кабул итүгә чакыру алды. Леопольд югары дәрәҗәле затларны чакырудан баш тартырга теләми, чөнки аларда ул улының потенциаль яклаучыларын күргән. Вакыт-вакыт берничә сәгатькә сузылган чыгышлар Вольфгангны нык изә. Леопольд хатларының берсендә аның сәламәтлеге өчен курку белдерә. Чыннан да, 21 октябрьдә, императрица алдында чираттагы чыгышыннан соң, Вольфганг үзен начар хис итте, һәм соңыннан, бөтен тәненең авыртуыннан зарланып, күз яшьләре түкте. Кызыл сыпь пәйда булды, көчле эссе башланды - Вольфганг скарлатина белән авырый башлады. Яхшы табиб ярдәмендә ул тиз генә терелде, әмма кабул итү һәм концертларга чакырулар эшләми башлады, чөнки аристократлар йоктырудан куркалар иде. Шуңа күрә Леопольд венгр дворяннарыннан килгән чакыруга бик теләп ризалаша һәм балаларны Пресбургка (хәзер - Братислава) алып китә.

Зальцбургка кайтканда, Моцартлар тагын берничә көнгә Венада тоткарлана һәм 1763 елның беренче числоларында өйләренә кайта.

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 Find A Grave — 1996.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056https://wikidata.org/wiki/Track:P535https://wikidata.org/wiki/Track:P2025
↑ ^2,0 ^2,1 Г. Риман Моцарт // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / мөхәррир Ю. Д. Энгель — Москва: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q27775710https://wikidata.org/wiki/Track:Q27680201https://wikidata.org/wiki/Track:Q7117345https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q2910129https://wikidata.org/wiki/Track:Q213539

Сылтамалар

	Викиҗыентыктагы медиафайллар^?

Иҗатның тулы җыелмасы (алм.) (ингл.) (яп.)
Тормышы һәм иҗаты 2009 елның 6 май көнендә архивланган. (рус.)

[_b44cb84895875580-1] 1,0 ^1,1 Find A Grave — 1996.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056https://wikidata.org/wiki/Track:P535https://wikidata.org/wiki/Track:P2025

[_687d24cafbad0fad-2] 2,0 ^2,1 Г. Риман Моцарт // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / мөхәррир Ю. Д. Энгель — Москва: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q27775710https://wikidata.org/wiki/Track:Q27680201https://wikidata.org/wiki/Track:Q7117345https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q2910129https://wikidata.org/wiki/Track:Q213539

[1]

[2]