2022 ел
(2022 битеннән юнәлтелде)
Бу мәкаләдә яки мәкалә өлешендә көтелгән вакыйгалар турында мәгълүмат бар. Монда әле булмаган вакыйгалар тасвирланган.
|
2022 (ике мең егерме икенче) ел — кәбисә булмаган ел, милади тәкъвим буенча шимбә көнне башлана. Бу безнең эраның 2022 елы, III меңьеллыкның 22 елы, XXI гасырның 22 елы, XXI гасырның 3 унъеллыгының 2 елы, 2020 елларның 3 елы. 2022 елдан бирле 2 ел үтте.
Еллар |
---|
2018 · 2019 · 2020 · 2021 — 2022 — 2023 · 2024 · 2025 · 2026 |
Унъеллык |
2000-еллар · 2010-еллар — 2020-еллар — 2030-еллар · 2040-еллар |
Гасырлар |
XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр |
Вакыйгалар
үзгәртү- Татарстан президентының 2021 елның 9 октябрендәге УП―88 Указы һәм Татарстан Республикасы Министрлар кабинетының 2021 елның 8 ноябрендәге 2258-р боерыгы белән, Татарстанда «2022 ел ― Цифрлаштыру елы» (рус. 2002 год ― Год цифровизации) итеп игълан ителгән [1].
- Россиядә «Россия халыкларының мәдәни мирас елы» (рус. Год культурного наследия народов России).[2].
- 21 февраль — Россия Федерациясе Президенты Владимир Путин боерыгы белән Донецк Халык Республикасы (ДХР) һәм Луганск Халык Республикаларының (ЛХР) дипломатик яктан таныла.
- 24 февраль — РФ кораллы көчләре күрше Украина эчендә хәрби чаралар башлады.
- 22 апрель — Донецк Халык Республикасы мөселманнарының Диния нәзарәте оеша.
- Футбол буенча дөнья чемпионаты, 2022.
Вафатлар
үзгәртүГыйнвар
үзгәртү- 5 гыйнвар ― Филзә Хәмидуллин (86), икътисад фәннәре докторы (1981), профессор. КДФИИ ректоры (1980―1990), ТР ФА әгъза-мөхбире. Федерация Советы әгъзасы (2003—2005). Татарстанның атказанган икътисадчысы [3].
- 6 гыйнвар ― Алмас Шәйхулов (76), филология фәннәре докторы (2001), профессор, БДУ татар филологиясе кафедрасы укытучысы, Башкортстанның атказанган фән эшлеклесе (2011)[4].
- 11 гыйнвар ― Мансур Хәснулин (79), Татарстан Премьер-министры урынбасары (1992―1994), Татарстанның атказанган химигы[5].
- 11 гыйнвар ― Валентина Сорокина (85), Социалистик Хезмәт Каһарманы (1976)[6]
Февраль
үзгәртү- 8 февраль ― Игорь Носов (43), «“Иннополис” АИЗ» ААҖ генераль директоры (2013―2018) [7].
- 15 февраль ― Зөфәр Гыймаев (71), рәссам, Тукай бүләге иясе (2005)[8].
- 22 февраль ― Ягъсуф Шәфыйков (85), язучы, публицист[9].
- 27 февраль ― Илдар Низамов (85), язучы, публицист, филология фәннәре докторы (1996), профессор [10].
Март
үзгәртү- 2 март ― Альберт Салабаев (80), ТАССР (1991 елдан ТР) юстиция министры (1987―2004)[11].
- 3 март ― Земфира Досаева (84), Тинчурин театры актрисасы, ТАССР халык артисты (1990) [12].
- 5 март ― Рифкать Имаев (74), шагыйрь, Татарстанның атказанган химигы, Хөрмәт Билгесе ордены кавалеры [13].
- 10 март ― Әбелхәер Сафиуллин (1943―2022), 1989―1990 һәм 1997―2016 елларда «Нур» театрының баш режиссеры. БР атказанган сәнгать эшлеклесе (2003)[14].
- 11 март — Арпад Галгоци (93), венгр язучысы, ССРБда тоткынлыкта була.
Апрель
үзгәртү- 13 апрель ― Мәрьям Арсланова (96), Татарстан радиосы дикторы, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1977)[15].
- 17 апрель ― Искәндәр Галимов (61), Яр Чаллының Үзәк районы хакимияте башлыгы (2012-2022 елларда)[16].
- 30 апрель ― Зиннәтулла Гыйззәтуллин (97), Спас районында Бөек Ватан сугышының соңгы ветераны [17].
Май
үзгәртү- 3 май ― Станислав Шушкевич (87), Беларусь Республикасы Югары Советы рәисе (1991―1994)[18].
- 3 май ― Эсфир Яһудин (73), язучы, драматург [19].
- 14 май ― Ренат Ибраһимов (75), җырчы, ТАССР (1980) һәм РСФСР (1981) халык артисты. Тукай премиясе лауреаты (1979) [20].
- 16 май ― Ридик Фәсхетдинов (82), баянчы, БАССР халык (1982), РСФСР атказанган (1989) артисты. [21].
Июнь
үзгәртү- 9 июнь ― Муса Мөлеков (85), «Кызыл таң» газетасының баш мөхәррире (1986–1991)[22].
- 24 июнь ― Фатыйх Сибәгатуллин (72), сәясәтче, V, VI, VII чакырылыш Россия Дәүләт думасы депутаты, җәмәгать эшлеклесе [23].
- 28 июнь ― Тамара Халитова (75), 1995―2002 елларда Әлмәт театры директоры, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре (1998) [24].
Июль
үзгәртү- 17 июль ― Раушания Юкачева (63), Камал театры актрисасы, Татарстанның халык артисты[25].
Август
үзгәртү- 4 август ― Рифат Исләев, икътисад фәннәре докторы (1995), профессор (Санкт-Петербург)[26].
- 8 август ― Анатолий Луппов (93), композитор, пианист, педагог. Татарстанның Тукай премиясе лауреаты[27].
- 30 август ― Михаил Горбачёв (91), СССР президенты (1990—1991)[28].
Сентябрь
үзгәртү- 1 сентябрь ― Равил Мәганов (67), ЛУКОЙЛ вице-президенты[29][30].
- 6 сентябрь — Кәрим Долотказин (86), вуз укытучысы, икътисадчы, җәмәгать эшлеклесе.
- 8 сентябрь ― Елизавета II (96), Бөекбритания королевасы[31][32].
- 12 сентябрь ― Альберт Галиев (81), СССР ФА академигы [33].
- 17 сентябрь ― Рәшит Госманов (85), РФ атказанган рәссамы[34].
- 24 сентябрь ― Ринат Сабиров (55), «Газпром межрегионгаз Казан» АҖ генераль директоры[35].
Октябрь
үзгәртү- 19 октябрь ― Нурмөхәммәт Хисамов (85), әдәбият галиме[36].
- 19 октябрь ― Резеда Вәлиева (92), шагыйрә[37].
- 27 октябрь ― Эльмарт Уразов (67), журналист, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре (2010) [38].
- 30 октябрь ― Наил Дунаев (85), Камал театры артисты[39]
Ноябрь
үзгәртү- 8 ноябрь — Гали Даутов (91), техника фәннәре докторы, профессор, физика буенча татар телендә дәреслекләр авторы.
Искәрмәләр
үзгәртүГ. Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары
үзгәртү- Анатолий Николай улы Егоров, рәссам ― «Казан өстендә ай» гобеленнар циклы өчен[40]
- Лемон Лерон улы Леронов (Ләбиб Лерон), язучы ― балалар өчен «Җил көймәсе», «Әкиятче малай» китаплары өчен[40].
Нобель премиясе лауреатлары
үзгәртү- Ален Аспе
- Джон Клаузер
- Антон Цайлингер ― квант мәгълүматын тапшыру тикшеренүләре өчен бирелә. Нобель комитеты белдергәнчә, галимнәр квант технологияләре тармагына яңалык китергән[41].
- Анни Эрно (Анни Дюшен), Франция ― шәхси хәтернең тамырларын, читләшү хисен һәм коллектив чикләүне клиник кискенлек һәм батырлык белән ачып биргән өчен [42]
- Алесь Беляцкий
- Мемориал (оешма)
- Гражданнар иреге үзәге[43] ― Тынычлык премиясе лауреатлары үз илләрендә гражданлык җәмгыятен гәүдәләндерә. Алар еллар дәвамында хакимиятне тәнкыйтьләү һәм гражданнарның төп хокукларын яклау хокукын алга этәрде. Алар хәрби җинаятьләрне, кеше хокукларын бозуны һәм хакимиятне дөрес кулланмауны документлаштыру өчен зур көч куйды. Бергәләп алар тынычлык һәм демократия өчен гражданлык җәмгыятенең мөһимлеген күрсәтә
- Каролин Бертоцци
- Барри Шарплесс
- Мортен Мельдаль ― клик-химияне һәм биоортогональ химияне үстерү эшләре өчен[44]
- Сванте Пеэбо ― галимнең хезмәтләре фәнни җәмгыять тарафыннан кеше эволюциясен һәм миграциясен яхшырак аңлау өчен киң кулланыла[45]
- Бен С. Бернанке
- Дуглас У. Даймонд
- Филип Х. Дибвиг – банклар һәм финанс кризисы турында гыйльми тикшеренүләре өчен [46]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Распоряжение Кабинета министров Республики Татарстан от 8.11.2021 2258-р. 2021 елның 13 ноябрь көнендә архивланган. Татарстан Республикасының Хокукый мәгълүмат рәсми порталы
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 30.12.2021 № 745 ∙ Официальный интернет-портал правовой информации(рус.)
- ↑ Казанда Филзә Хәмидуллин белән хушлаштылар. Татар-информ, 6.01.2022
- ↑ Тел галиме Алмас Шәйхулов вафат. Татар-информ, 6.01.2022
- ↑ Татарстан җитәкчелеге элекке вице-премьер Хәснулинның вафатына бәйле кайгы уртаклаша. Татар-информ, 12.02 2022
- ↑ Людмила Жаренова. В Аксубаевском районе простятся с Героем Соцтруда Валентиной Васильевной Сорокиной. aksubayevo.ru, 11.01.2022
- ↑ Скончался бывший гендиректор ОЭЗ «Иннополис» и «Алабуга» Игорь Носов. business-gazeta.ru, 8.02.2022(рус.)
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Күренекле рәссам Зөфәр Гыймаев «Казан нуры» мәчетеннән соңгы юлга озатыла. Татар-информ, 16.02.2022
- ↑ Скончался бывший руководитель пресс-службы мэрии, писатель Ягсуф Шафиков. chelny-biz.ru, 22.02.2022
- ↑ Татар журналистикасының олуг галиме – Илдар Низамов вафат. Азатлык радиосы, 27.02.2022
- ↑ Павел Климчак. Татарстанның элеккеге юстиция министры белән хушлашу Казанның Арча зиратында узачак. Татар-информ, 3.03.2022
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Татарстанның халык артисты, Тинчурин театры ветераны Земфира Досаева вафат. Татар-информ, 03.03.2022
- ↑ Танылган шагыйрь Рифкать Имаев вафат. Татарстан Язучылар берлеге, 5.03.2022
- ↑ В Уфе ушел из жизни один из основоположников Татарского театра «Нур» Абылхаер Сафиуллин. ИА Башинформ, 10.03.2022(рус.)
- ↑ Легендар диктор Мәрьям Арсланова вафат. Интертат, 13.04.2022
- ↑ Татарстан чаңгычысы Камчаткада чаңгы марафоны вакытында вафат булган. Татар-информ, 17.04.2022
- ↑ Спас районында Бөек Ватан сугышының соңгы ветераны белән хушлаштылар. Татар-информ, 3.5.2022
- ↑ Белоруссиянең беренче җитәкчесе үлде. Интертат, 4.05.2022
- ↑ Язучы, драматург Эсфир Яһудин вафат. Татарстан Язучылар берлеге
- ↑ Россиянең халык артисты Ренат Ибраһимов вафат. Татар-информ, 14.05.2022
- ↑ Ләйлә Аралбаева. Ушел из жизни легендарный башкирский баянист Ридик Фасхитдинов. ИА «Башинформ», 16.05.2022
- ↑ В Уфе ушел из жизни бывший главный редактор газеты «Кызыл таӊ» Муса Мулюков. ИА «Башинформ», 10.06.2022
- ↑ Фатих Сибагатуллин вафат. Татар-информ, 24.06.2022
- ↑ Әлмәт театрының элеккеге директоры Тамара Халитова вафат. Татар-информ, 29.06.2022
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Татарстанның халык артисты Раушания Юкачева вафат. Татар-информ, 17.07.2022
- ↑ Татар халкының үсеш стратегиясен әзерләүдә катнашкан профессор Рифат Исләев вафат. Татар-информ, 4.08.2022
- ↑ Лиля Шайхутдинова. «Его ученики становились основателями композиторских школ»: скончался Анатолий Луппов. Татар-информ, 8.08.2022
- ↑ Умер Михаил Горбачев. РИА Новости (2022-08-30). 2022-08-29 тикшерелгән.
- ↑ Погибший в ЦКБ топ-менеджер "Лукойла" страдал от болезни сердца. РЕН ТВ, 01.09.2022
- ↑ Причиной смерти главы совета директоров «Лукойла» назвали суицид. Lenta.ru, 01.09.2022
- ↑ Queen Elizabeth II has died, Buckingham Palace announces. BBC News (2022-09-08).
- ↑ Умерла королева Елизавета II. ТАСС (2022-09-08).
- ↑ Космосны тикшерүче танылган академик Альберт Галиев вафат. Татар-информ, 14.09.2022
- ↑ Казанда Россиянең атказанган рәссамы Рәшит Госманов вафат булды. Татар-информ, 18.09.2022
- ↑ «Был предан своей отрасли и своему делу»: в Казани простились с Ринатом Сабировым. Татар-информ, 25.09.2022
- ↑ Әдәбият галиме, шагыйрь Нурмөхәммәт Хисамов вафат. Татарстан Язучылар берлеге
- ↑ Күренекле шагыйрә Резеда Вәлиева вафат — Татарстан Язучылар берлеге
- ↑ Гөлнар Гарифуллина. Барда районының «Таң» газетасы баш мөхәррире Эльмарт Уразов вафат. Татар-информ, 27.10.2022
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Камал театрының күренекле артисты Наил Дунаев вафат. Татар-информ, 30.10.2022
- ↑ 40,0 40,1 Рустам Минниханов: Творчество Тукая — путеводная звезда для татарского народа. Татар-информ, 26.04.2022(рус.)
- ↑ Лаура Кеффер. Нобелевскую премию по физике дали за исследования в сфере квантовой механики (2022-10-04).
- ↑ The Nobel Prize in Literature 2022. The Nobel Foundation. 2022-10-06 тикшерелгән.
- ↑ The Nobel Peace Prize 2022 (7 октября 2022). 2022-10-07 тикшерелгән.
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2022.
- ↑ Наталья Костарнова. Homo sapiens получил Нобелевку за гоминидов (2022-10-03).
- ↑ Официальный сайт Нобелевской премии - NobelPrize.org