Wikipedia

Википедия:Proyekt:Baş bit/Tanılğan şäxes

(Википедия:Tanılğan şäxes/Namzätlär битеннән юнәлтелде)

Bu baş bittäge "tanılğan şäxeslär" turındağı bülegendä urnaştırır öçen avtomatik yañartu qalıpların buldıru proyektı.
Qalıplarda kürsätü öçen namzätlär turında mäğlümat könneñ waqiğalar, tuular yäki wafatlar büleklärennän saylap alına.

Bu kön belän bäyle tanılğan şäxes

Lüiza Xösnetdinova (4.05.1973, Mäskäw, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — Россия байрагы Rusiä Federatsiäse teatr häm kino artistı.
1999 yılda MXAT mäktäp-studiäsen tämamlıy häm Oleg Tabakov citäkçelegendäge teatr-studiädä eşli başlıy.

Bu qalıplarğa mäğlümat kertü kriteriyları үзгәртү

Monda urnaştırılğan mäğlümat Википедия:Проект:Ел көннәре proyektı çiklärendä buldırılğan bitlärdän igezäklärennän saylana.

Quyılğannar үзгәртү

  Төп мәкаләләр: WP:Tanılğan şäxes/Text, WP:Tanılğan şäxes/Arxiv
Ay Baş bit'tä avtomatik yañartıluçı Tanılğan şäxes proyektı qalıpları isemlege
Ğinwar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Fevral 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Mart 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Aprel 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
May 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
İyün 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
İyül 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Avgust 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Sentäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Oktäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Noyäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Dekäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31


Ağımdağı ay үзгәртү

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31

1 үзгәртү

 

Täwfiq Äydi (1.05.1941,   Şatura rayonı Tugoleyevskiy Bor bistäse, Mäskäw ölkäse,   RSFSR,  /  SSRB - 02.04.2001,   Tatarstan Respublikası başqalası   Qazan,   Rusiä Federatsiäse) — tatar yazuçısı, prozaik, publitsist.
Bala häm üsmer çağı kübesençä   TASSRnıñ Apas rayonı Tübän Baltay awılında uza.
Alabuğa kitapxanä texnikumın, Qazan däwlät universitetınıñ tatar tele häm ädäbiäte bülegen, Mäskäwdä SSRB yazuçılar berlege qarşındağı Yuğarı ädäbi kursların tämamlıy.
Tormışı buyınça kitapxanä mödire, taşçı, militsiä bülege briğadirı, slesär häm apparatçı, uqıtuçı, metodist, ädäbi xezmätkär häm ädäbi konsultant, «Qazan utları» jurnalınıñ proza bülege citäkçese, «Tatarstan» jurnalı baş möxärrireneñ urınbasarı, «Awaz» isemle xosusıy näşriätneñ başqaruçı direktorı bulıp eşli.
Üzgärtü

2 үзгәртү

 
"Qanunnar tärtibe watandaşlarnıñ ber-bersennän qurqu urınına, barısınıñ da qanunnardan qurquları öçen tözelergä tieş".

Ekaterina II (2.05.1729,   Pomeraniäneñ   Şçetsin şähäre,  /  Prussiä - 17.11.1796,   Sankt-Peterburg,  /  Rusiä İmperiäse) — Mäğrifätçelek çorı Rusiä imperatritsası.

Volter belän xatlaşuda tora. 1764 yılda Awrupada xatın-qızlar öçen berençe yuğarı uqu yortı bularaq xezmät itäçäk Smolnıy institutın (ru) barlıqqa kiterä.
1769 yılda äyläneşkä käğäz aqça kertäçäk banknı buldıra.
1773 yılğı ediktı belän Rusiädä yäşawçe möselmannarğa yaña mäçetlär tözüne häm Mäkkägä xacğa barunı röxsät itä.
1783 yılda Qırımnı anneksiäli.
Üzgärtü

3 үзгәртү

Valentin Kolumb (1.05.1935, Morki rayonınıñ Miziner awılı - 8.12.1974, Yoşqar-Ola,  /  Mari ASSR,   RSFSR,  /  SSRB) — mari şağire, yazuçısı, tärcemäçese.
Üz isemen Xristofor Kolumb bularaq üzgärtkän mari kolxoznik Dekin ğailäsendä tua.
Vesşurga mäktäben, Mäskäwdäge Maksim Gorki isemendäge Ädäbiät institutın tämamlıy.
Morki komsomol rayon komitetı särkätibe, Yoşqar-Ola radiokomitetında ädäbiät tapşıruları redaktorı, Mari kitap näşriäte häm «Onçıko» jurnalınıñ baş redaktorı bularaq eşli.
Üzgärtü

4 үзгәртү

 

Lüiza Xösnetdinova (4.05.1973,   Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäse teatr häm kino artistı.
1999 yılda MXAT mäktäp-studiäsen tämamlıy häm Oleg Tabakov citäkçelegendäge teatr-studiädä eşli başlıy.
Üzgärtü

5 үзгәртү

 
Henrik Senkeviç

Henrik Senkeviç (5.05.1846,   Podläsye voyevodalığınıñ Wola Okrzejska awılı,  /  Polşa patşalığı,  /  Rusiä İmperiäse - 15.11.1916,   Vevey,   Şweytsariä) — Polşa tatarları arasınnan çıqqan poläk yazuçısı, 1905 Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse iäse.
1870 yılda   Warşaw universitetınıñ Filologiä häm tarix fakultetın tämamlıy. Küp poläk gazeta-jurnalları xäbarçese bularaq eşli.
Tarixi romannarı belän tanılğan.
Rusiä Fännär Akademiäseneñ äğzası häm şäräfle professorı.
Üzgärtü

6 үзгәртү

 

Almas Ämirov (6.05.1968,   Başqort ASSRnıñ Uçalı rayonı Axun awılı,   RSFSR,  /  SSRB) — M. Ğafuri isemendäge drama teatrı artistı.
Ş. Babiç premiäse laureatı, Başqort teatrınıñ hönäri berlege räise.
Üzgärtü

7 үзгәртү

 

Rabindranat Tagor (7.05.1861 - 7.08.1941, Kälküttä, Hindstan,   Britaniä imperiäse) — bengal şağire, rässamı, kompozitorı, ictimaği eşleklese.
Şiğerlärne 8 yäştä yaza başlıy.
İcatı bengal ädäbiätenä häm bengallarnıñ milli muzıkasına nigez salğan. Nobel bülägenä layıq bulğan (1913) berençe Awrupalı bulmağan şäxes.
Universitet häm awıl xucalığı institutına nigez sala.
Üzgärtü

8 үзгәртү

 

Mahirä Xäyretdinova (8.05.1925, Baqçasaray,  /  Qırım ASSR,   RSFSR,  /  SSRB - 3.02.2012,   Avstraliä) — Avstraliägä räsmi räweştä ayaq basqan berençe tatar.
İkençe bötendönya suğışı däwamında  /  Öçençe reyx ğäskäre Qırımnı basqaç, 16 yäşlek Mahirä Almaniägä urman kisergä cibärelä. Qırım tatarları sörgene turında işetügä, azat itelgäçtän tuğan yaqlarına qaytmasqa bula.
Üzgärtü

9 үзгәртү

 

Dceyms Barri (9.05.1860, Kirriemuir,   Forfarşir graflığı,   Şotlandiä - 19.06.1937,   London,   Angliä,   Britaniä imperiäse) — şotland dramaturgı häm prozaik.
Tegüçe ğailäsendä tuğızınçı bala bularaq tua.
Edinburg universitetın tämamlağaç «Nottingem Djornel» gazetası redaktsiäsendä eşli.
Peter Pan äkiäte belän böntendönyağa tanıla.
Üzgärtü

10 үзгәртү

 

Nikolay Pinegin (10.05.1872, Alabuğa,   Noqrat gubernası,  /  Rusiä İmperiäse - 18.10.1940, Leningrad,   RSFSR,  /  SSRB) — rus yazuçısı, rässamı.
Vätka, Permʻ, Qazan, Pitırbur şähärläre uqu yortlarında belem ala.
Georgiy Sedovnıñ Arktika ekspeditsiäsendä qatnaşa.
Böyek Oktyäbr' inqıylabınnan soñ İstanbul, Praga, Berlin şähärlärendä yäşäp alğaç SSRBğa qayta häm arktik ekspeditsiälärendä qatnaşuın däwam itä.
Üzgärtü

11 үзгәртү

 

Salvador Dali (11.05.1904 - 23.01.1989,   Figeres,   Jirona provintsiäse,   Kataloniä avtonom cämğiäte,   İspaniä) — katalan rässamı, grafik, sınçı, rejissör, yazuçı.
Notarius ğailäsendä tua. 21 yäştä uqu yortınnan quıp çığarılğan. Tormış iptäşe Gala   Qazan şähärendä tudı.
Üzgärtü

12 үзгәртү

 

Alinä Qabayeva (12.05.1983,  /  Üzbäk SSRnıñ başqalası Taşkent,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäse näfis gimnastika ostası.
Älinä 3,5 yäştän näfis gimnastika belän şöğellänä başlıy, 12 yäştä änise Lübov Mixaylovna belän   Üzbäkstan başqalası   Taşkenttan   Rusiä Federatsiäse başqalası   Mäskäwgä küçä häm İrina Winer trenerlığında şöğellänä başlıy. 2004 yılda pravoslav dinendä çuqına.
Olimpiä uyınnarı-2004 ciñüçese, küp tapqırlı Dönya, Yevropa, Rusiä yarışlarınıñ ciñüçese.
Üzgärtü

13 үзгәртү

 

Aleksandr Nevskiy (13.05.1221, Pereslavl'-Zalesskiy - 14.11.1263, Gorodets) — Novgorod, Kiev kenäze, böyek Vladimir kenäze, rus ğäskär başlığı.
Kiev Ruse tarqalu çorında häm törle höcümnär waqıtında köçle kürşe belän xezmättäşlekne yaqlağan.
1240 yılda Neva yılğasında şewit ğäskären, 1242 yılda Çud' küle östendäge Boz suğışında tevton alparların tar-mar itä.
1259 yılda Aleksandr Novgorod şähären   Altın Urdağa yasaq tülärgä mäcbür itkän.
Üzgärtü

14 үзгәртү

 

Rafael Mostafin (14.05.1931,   TASSRnıñ Bawlı eşçelär poseloğı,   RSFSR,  /  SSRB - 14.04.2011,   Tatarstan Respublikası başqalası   Qazan,   Rusiä Federatsiäse) — ädip, tänqitçe.
Qazan universitetında yuğarı belem alğaç, xezmät yulın uqıtuçı bulıp başlıy.
1965-1968 yıllarda “Qazan utları” jurnalınıñ baş möxärrire bula.
Dissertatsiäse häm küp äsärläre Musa Cälilneñ tormışı häm icatına bağışlanğan.
Üzgärtü

15 үзгәртү

16 үзгәртү

 

Damirä Quzayeva (16.05.1948, Molotov ölkäseneñ Barda rayonı Töngük awılı,   RSFSR,  /  SSRB - 20.12.1993,   Tatarstan Respublikasınıñ   Älmät şähäre,   Rusiä Federatsiäse) — tatar teatrı artistı.
1964 yılda   TASSRnıñ Älmät tatar drama teatrı truppasına eşkä kilä.
1970 yılda Qazan teatr uquxanäsen tämamlıy.
1979 yılda Tuqay bülägenä layıq bula, 1986 yılda TASSR xalıq artistkası maqtawlı iseme birelä.
Üzgärtü

17 үзгәртү

 

Anri Barbüs (17.05.1873, Tokio,  /  Yapunstan imperiäse - 30.08.1935, Mäskäw,   RSFSR,  /  SSRB) — frantsuz yazuçısı, jurnalist häm xalıqara kommunistik xäräkätneñ säyäsi eşleklese.
Berençe Bötendönya suğışında xalıqnıñ revolütsion ışanularına, ömetlärenä nigezlängän 1916 yılğı «Ut» (Le Feu) romanı belän dönyaküläm tanıla.
1923 yıldan   Frantsiä kommunistik firqäseneñ äğzası. SSRB Fännär Akademiäseneñ maqtawlı äğzası (1933).
Üzgärtü

18 үзгәртү

 

İoann Pavel II (Karol Yozef Voytıla, 18.05.1920,   Krakov voyevodstvosınıñ   Vadovitse şähäre,  /  Polşa Cömhüriäte - 2.04.2005,   Vatikan) — 264-nçe   Rim papası.
Poläk armiäse poruçigı häm möğallimä ğailäsendä tua, 8 yäş bulğanda, änise wafat bula.
14 yäşendä mäktäp drama tügärägendä uynıy başlıy, şul çorlarda uq «Korol'-Rux» isemle pyesa yaza. Yäş çağında uq Woytıla poliglotqa äylänä häm 11 teldä ciñel söyläşergä öyränä.
Alman okkupatsiäse çorında,  /  Öçençe reyxqa quıludan qaçıp, ul Yägellon universitetınıñ fälsäfä fakultetında uquın qaldıra häm Krakov tiräsendä taş wata, soñraq ximiä zavodına küçä. 1942 yılda yäşeren Krakov dini seminariäseneñ ğomumi belem kurslarına yazıla.
1979 yılda papalıqqa saylanğanda, 455 yıl eçendä saylanğan berençe italiäle bulmağan rim papası, iñ yäş pontifiklarnıñ berse häm berençe slavıan qanlı papa buldı.
Üzgärtü

19 үзгәртү

 

Mönirä Zakir qızı Bulatova (Bikbulatova) (1914 yılnıñ 19 mayı,   Arxangelsk,  /  Rusiä İmperiäse — 2011 yılnıñ 31 mayı,   Qazan,   Rusiä Federatsiäse) — kürenekle tatar opera cırçısı, möğallimmä, muzıka häm cämäğät eşleklese.
Berençe tapqır tamaşaçı aldında 1939 yılda Tatar opera häm balet teatrı säxnäsendä Näcip Cihanovnıñ «Qaçqın» operasında Bikä partiäse belän çığış yasıy häm qırıq yıl däwamında ul töp solistlarnıñ berse bulıp tora.
 /  SSRB- /  Çexoslovakiä duslığı cämğiäteneñ Qazandağı bülegenä citäkçe ide, şähär Şurası deputatı itep saylandı. 1978 yıldan Mönirä Qazan däwlät mädäniät institutında uqıttı.
Üzgärtü

20 үзгәртү

 

Onore de Balzak (20.05.1799,   Indre-et-Loire üzäge   Tur şähäre,  /  Berençe frantsuz respublikası - 18.08.1850,   Parij,  /  İkençe frantsuz respublikası) — frantsuz yazuçısı, Awrupa mädäniätendä realizm yünäleşen nigezläwçelärneñ berse.
Yazuçı bularaq Valter Skott äsärläre tä'sire näticäsendä formalaşa.
"Keşelek komediä" qısqa xikäyälär häm romannar cıyıntığı Napoleon Bonapart xäkimiäte töşüennän soñ frantsuz cämğiäteneñ zamança tormışın taswirlıy.
Üz çiratında äsärläre küp kürenekle yazuçı häm fälsäfäçelärgä (mäs. Födor Dostoyevskiy, Çarlz Dikkens, Oskar Wayld, Emil Zolä, Marsel Prust, Edgar Po, Fridrix Engels, Karl Marks, h.b.) köçle tä'sir itä.
Üzgärtü

21 үзгәртү

 

Albrext Dürer (almança Albrecht Dürer, 21.05.1471 - 6.04.1528,   Bavariä gertsoglığındağı   Nürnberg qalası,  /  İzge Rim imperiäse) - Renessans çorı alman rässamı.
Tönyaq Awrupanıñ rässamnäre arasında berençe teoretigı, çağıştırma antropometriägä nigez saluçısı zärkän ostası ğailäsendä tuğan.
1477 yıldan birle latin mäktäbendä uqıy, 15 yäşä Nürnberg rässamı Mixael Wolgemut'ka uqırğa bara.
1509 Nürberg Zur Şurasına itep saylana, 1518 yılda Augsburg reyxstağında Nürnberg wäkile bulğan.
Rafael häm Leonardo da Vinçi belän xatlaşuı, soñğı yıllarında Martin Lüter äsärlärennän tä'sirlänüe bilgele.
Üzgärtü

22 үзгәртү

 

Tatiana Volosojar (22.05.1986,  /  Ukrain SSRnıñ Dnepropetrovsk qalası,  /  SSRB) —   Rusiä Federatsiäse timerayaqta fiğuralı şuu Olimpiä çempionı.
Xärbilär ğailäsendä tua - ätise Tübän Tagildan, änise Kaliningradtan.
Timer ayaqta 4 yäştän. 2010 yılğa qädär   Ukraina öçen çığışlar yasıy.
Üzgärtü

23 үзгәртү

 

Karl Linney (23.05.1707,   Smoland provintsiäseneñ Rosxult awılı - 10.01.1778,   Uppland provintsiäseneñ üzäge   Uppsala qalası,   Şvetsiä) — şved ğalim, biologiä dönyasında böyek sistemalaştıruçı.
Awıl pastorı bulğan ätise utırtqan baqçası malayda üsemleklär dönyasına betmäs-tökänmäs mäxäbbät tärbiäli.
24 yäşendä Upsala universitetına uqıtuçı itep alalar.
Üzeneñ töp fänni xezmätlären Linney 30 yäşe tulğançı yaza, latin telen biologlarnıñ xalıqara telenä äwerelderä.
Üzgärtü

24 үзгәртү

 

İosif Brodskiy (24.05.1940, Leningrad ölkäseneñ Leningrad qalası,   RSFSR,  /  SSRB - 28.01.1996,   Nyu York ştatınıñ   Nyu York qalası,   AQŞ) — şağir,yazuçı, dramaturg, tärcemäçe.
1972 yılda SSRBdan kitergä mäcbür itelä, 1987 yılda Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse iäse bula. Şiğerlärne kübesençä rusça yazğan, xikäyälären - ingliz telendä.
Üzgärtü

25 үзгәртү

26 үзгәртү

27 үзгәртү

 

Çuaş mäğrifätçese, şağir Konstantin İvanov (27 may 1890 - 26 mart 1915)  /  Rusiä İmperiäseneñ   Ufa gubernasına kergän Bäläbäy öyäzendäge Slaqbaş awılında tua.
Ul icat itkän «Narspi» poemasın (1908) Böyek Oktäber inqıylabına qädärge Rusiädä çuaş xalqınıñ tormış entsiklopediäse dip atıylar.
Üzgärtü

28 үзгәртү

29 үзгәртү

 
Djon Fitsdjérald «Djek» Kénnedi (ингл. John Fitzgerald “Jack” Kennedy, şulay uq JFK; 1917 yılnıñ 29 mayı — 1963 yılnıñ 22 noyäbere) — AQŞ säyäsätçese, AQŞnıñ 35 nçe prezidentı.

Kennedinıñ ikeyılıq prezidentlığı waqıtında Karib krizisı, negrlarnıñ xoquqları kiñäyü, Apollon kosmik programma başlanu kebek waqiğalar bula. Kennedi — AQŞnıñ berençe katolik prezidentı.
Üzgärtü

30 үзгәртү

 
Janna d’Ark häykäle,   Parij.

Janna d'Ark (frantsuzça Jeanne d'Arc, 1412 yıl –1431 yılnıñ 30 mayı) – XV ğasırda yäşägän igençe qızı,   Frantsiäneñ milli qaharmanı. Yözyıllıq suğışta Frantsiä cirennän ingliz ğäskärlären quıp çığarığa yärdäm itkän frantsuz ğäskäre başlığı.
1920 yılnıñ 20 may könendä Rim papası Benedikt XV tarafınnan Katolik çirkäweneñ izgelär rätenä kertelä (en).
Üzgärtü

31 үзгәртү

 

Piy XI (31.05.1857, Файл:Desio-Stemma.png Dezio,  /  Lombardiä-Venetsiä korollege,  /  Avstro-Vengriä imperiäse - 10.02.1939,   Vatikan) — 259 nçı   Rim papası.
Waq sänäğätçe ğailäsendä tua. Rimnıñ Lombardiä universitetında uqıp, öç yünäleştä (fälsäfä, teologiä häm xoquq) doktor däräcäsen ala.   Milanda ilahiät belemen uqıta, şunda uq citäkçelek yulına basa.
Üzgärtü

Kiläçäk ay үзгәртү

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30

1 үзгәртү

 

Merilin Monro (inglizçä Marilyn Monroe, tuğan Norma Jeane Mortenson, çuqınğannan soñ Norma Jeane Baker; 1926 - 1962,   Los-Anjeles) -   AQŞ kinoaktrisası, cırçı, model.

Aenise 1934 yılda psixiatriä xastaxanäsenä eläkkännän sonh, yäş Norma ozaq waqıtta yätimnär yortında tora. 16 yäştä Norma eşçe Ceyms Dougerti kiäwgä çığa häm Columbia studiäse belän kontraktnı imzalıy. 1948 yılda (22 yäştä) berençe film rolen uynıy.

Merilin 30 filmda uynağan, seks-simvol bulıp sanala.

Üzgärtü

2 үзгәртү

 

Ğata Kamskiy (çın iseme Ğataulla Röstäm ulı Sabirov; 1974 yılnıñ 2 iyünendä tuğan) —   AQŞda yäşäwçe tatar şaxmatistı.  /  SSRBnıñ yegetlär çempionatında ike tapqır ciñüçese. Tiz şaxmat buyınça ğämäldäge Dönya çempionı.

1989 yıldan başlap AQŞta yäşi. 1996-2004 şaxmat eşçänlegennän çitläşä, belem ala — yurist diplomına iä bula, üzeneñ yuridik şirkäten açıp cibärä. Şaxmat buyınça AQŞ çempionı (1991, 2010).

Üzgärtü

3 үзгәртү

 

Nikoláy Mixail ulı Karamzin (1766 yılnıñ 12 dekäbere — 1826 yılnıñ 3 iyüne) — rus tarixçısı, istoriograf, yazuçı, şağir. Peterburg Fännär akademiäseneñ möxbir äğzası, «Mäskäw jurnalı» häm «Awrupa xäbärçese» möxärrire.

«Rus säyäxätçese xatları» häm «Mesken Liza» äsärläre aşa rus sentimentalizmı ölkäsenä nigez sala.

Üzgärtü

4 үзгәртү

[[1]]

Lena Ğalimcan qızı Şakircanova (Şağircan, 1945 yılnıñ 4 iyün,  /  SSRB,   RSFSR,   TASSR, Aqtanış rayonı Puçı awılı) — tatar şağiräse.

1968-1973 yıllarda, TASSR däwlät cır häm biü ansamblendä cırçı-artistka bulıp eşli, 1974 yılda ul Tatarstan radiokomitetına tärcemäçe xezmätenä küçä.

Berençe şiğerläre mäktäptä uqığan yıllarında rayon gäzetasında basılalar. 1970 yıldan birle şiğri tsiklları belän daimi räweştä respublikanıñ köndälek matbuğat orğannarında qatnaşıp kilä. 1982 yılda “Mölderämä küñel” digän möstäqil kitabı dönya kürä.

Üzgärtü

5 үзгәртү

 

Adam Smit (inglizçä Adam Smith, 1723 -1790, Edinburg, Şotlandiä) - Şotlandiä iqtisadçısı, etik-fälsäfäçe, zamança iqtisadi teoriägä nigez saluçılarnıñ berse.

Kerkoldi şähärendä tamğaçı ğailäsendä tuğan. Glazgo Universitetın tämamlağan, Oksford kölliätendä uqığan. Edinburg, Glazgo Universitetında uqıtqan.

Smit iqtisadi qanunnar obyektivlığın yaqlağan. Smit eşkärtkän sistema irekle bazar eşen taswirlağan, eçke iqtisadi mexanizmnar (tışqı säyäsi idärä bulmağanda) nigezendä bazar mönäsäbätläre taswirlana. Bu qaraş älegä iqtisadi belem nigeze bulıp sanala.

Smit "iqtisadi adäm" häm "tabiği tärtip" mäsläklären täğbir itkän. Bu qaraşı buyınça adäm - böten cämğiätneñ nigeze bulıp sanala, ä keşeneñ totışı şäxsi tabış häm fayda belän bäyle ikän dip taswirlana.

Üzgärtü

6 үзгәртү

 

Regiomontan (latinça Regiomontanus, çın iseme Johannes Müller) — alman astronomı häm matematiğı.

1472 yılda Awrupada berençe keşe bularaq Regiomontan Halley kometasın küzätä. Regiomontan tipografiä ısulı belän çığarğan berençe astronomik tablitsalarnı Vasko da Gama, Kolumb qullanğannar. Yohann 12 yäşendä   Leyptsig universitetına uqırğa kerä, 15 yäştä   Vena universitetına küçä. Ptolemeynıñ Älmagestın grekçadan latinçağa tärcemä itär öçen 25 yäştä kitapxanälärgä bay Rimğa kitä.

Regiomontan ğäräp astronomnarı uylap tapqan astronomik qorallar turında kitap yaza: astroläbiä, qoyaş säğäte, armillär sfera (“meteoroskop”).

Üzgärtü

7 үзгәртү

 

Möämmär bän Möxämmät Äbü Mänyar Ğabdel Saläm bän Xämit äl-Qaddafi (7.06.1942 - 20.10.2011, Sirt,   Liviä) — Liviä Cämähiriäse başlığı, palkawnik.

Mäktäptä uqığan waqıtta uq ul, yäşeren säyäsi oyışmağa nigez salıp, antikolonial çaralar ütkärä başlıy. Mäktäptän soñ Qaddafi   Böyekbritaniä xärbi kolledjında uqıy. Annarı Liviä elemtä ğäskärlärendä xezmät itä başlıy. 1967 yılda,   Misır -   İsrail suğışı däwamında, Liviä patşası İdris İ röxsäten almıyça, Qaddafi üz ğäskären Misırğa yärdämgä cibärä. 1969 yılda 27 yäşendäge Qaddafi Libiä xärbiläreneñ patşağa qarşı xäräkäten citäkli häm patşanı bärep töşerä.

1970 yıllarda isä Qaddafi üzeneñ «Yäşel kitap» dip atalğan mäşhür xezmätendä xalıqnıñ säyäsät häm iqtisad belän üzallı, xäkimiätkä ixtıyac kiçermiçä genä idärä itä aluın isbatlarğa tırışa. Ul bu teoriägä nigezlänep Liwiäne dä «Cämähiriä» (xalıqnıñ turı xäkimiäte) dip atıy başlıy.

Üzgärtü

8 үзгәртү

 

Ser Tim Berners-Li (inglizçä Sir Timothy John «Tim» Berners-Lee; 1955) - Böyekbritaniä ğalime, URI, URL, HTTP, HTML internet texnologiälären, Bötendönya Päräwezen uylap tabuçısı. Bötendönya Päräweze konsortsiumınıñ ğämäli başlığı.

Semantik päräwez kontsepsiäseneñ avtorı. İnformatsion texnologiälär buyınça eşlärneñ avtorı.

Üzgärtü

9 үзгәртү

 

Luara Şakircanova - 1950 yılda Ätnä rayonınıñ Külle-Kime awılında uqıtuçılar ğailäsendä tua. Başta Qazan teatr uçilişçesın, annan Leningrad teatr, muzıka, kinematografiä institutın tämamlıy. İcat yulın Luara näfis süz ostası bularaq Ğ.Tuqay isemendäge filarmoniä estradasında başlıy. Qısqa ğına waqıt Q.Tinçurin teatrında töp röllär uynap, tamaşaçı küñelen yawlıy. Artistqa şulay uq Finländiä, Şvetsiä, Polşa, AQŞ tatarları yanında bulıp, spektakl'lär quyıp, alarnıñ milli ruxın üsterügä dä üz öleşen kertte.

Üzgärtü

10 үзгәртү

 

Lüdmila Zıkina - 92 ildä çığış yasap dan qazanğan rus çırçısı, Rusiä däwlät akademik xalıq muzıkası ansamblen oyıştıruçısı.   Mäskäwdä, eşçelär ğailäsendä tua, balaçaqta oçuçı bulırğa xıyallana. Professional cırçı karyerası 1947 yılda Bötensoyuz yäş cırçılar bäygesendä finalğa çığuı belän başlana.

Üzgärtü

11 үзгәртү

12 үзгәртү

 

Frederik Passi (fr. Frederic Passı, 1822 – 1912) – frantsuz säyäsi eşleklese.
Xalıqara tınıçlıq Ligasına nigez saluçı häm anıñ berençe citäkçese, Xalıqara parlamentara berlekkä nigez saluçılarnıñ berse. 1901 yılda Tınıçlıq öçen Nobel premiäseneñ berençe laureatı.

Üzgärtü

13 үзгәртү

 

Ceyms Klerk Makswell (inglizçä James Clerk Maxwell; 1831-1879, Kembric, Angliä) - Böyekbritaniä fizigı, matematigı, mexanigı. Şotland millätle.

Makswell klassik elektrodinamika, gazlarnıñ kinetik teoriäse nigezlären sala, termodinamikağa häm molekulalar fizikasına zur öleş kertä. Tösle fotografiä mäsläkläreneñ avtorı.

Makswellnıñ iñ zur açışı - üzgärüçän elektromagnitik qırda taypılma ağım buluı turındağı farazı häm şul faraznı isbatlawı.

Üzgärtü

14 үзгәртү

 

Ernésto «Çe» Gevára (isp. Ernesto «Çe» Guevara, 1928 - 1967) — latin-amerikalı inqıylabçı, Kuba inqıylabınıñ komandantese (1959), Kuba däwläteneñ eşleklese.
1955 yılda   Meksika başqalası   Mexikoda tabib bulıp eşlägändä, anda bertuğan Fidel häm Raul Kastro belän tanışa. 1957 yılda Çe citäkçelegendä   Kuba inqıylabçıları Uvero bäreleşendä ciñälär. Kuba inqıylabı ciñgännän soñ, Ernesto Çe Gevara Kuba Milli Bankı prezidentı, soñraq - Kuba sänäğäte ministrı bulıp eşli. 1965 yılda Kongo-Leopoldville inqıylabına, 1966 yıldan Boliviä partizan törkemendä inqıylab köräşen däwam itterä.

Üzgärtü

15 үзгәртү

 

Kortni Koks (ingl. Courteney Cox, 15.06.1964, Birmingem,   Alabama ştatı,   AQŞ) – Amerika aktrisası. Kübräk "Duslar" serialındağı Monika Geller bularaq mäşhür.

Üzgärtü

16 үзгәртү

 

Salawat Yulayev (baş. Салауат Юлаев, 1754 – 1800) – başqort xalqınıñ milli batırı, şağir, Yemelyan Pugaçövnıñ köräştäşe, 1773 – 1775 yıllardağı Krestian suğışı citäkçeläreneñ berse.
Üzgärtü

17 үзгәртү

 

Robert Niğmätullin – tatar ğälime, Rusiä Fännär Akademiäseneñ P. Şirşov isemendäge okeanologiä institutı direktorı, fizika-matematika fännäre doktorı, akademik. Kärimä Niğmätullinanıñ atası.

Üzgärtü

18 үзгәртү

 

Lex Aleksándr Kaçínskiy (18.06.1949,   Warşaw,   Polşa — 10.04.2010,   Smolensk ölkäse,   Rusiä Federatsiäse) — poläk yuristı häm säyäsätçese, Varşava merı (2002—2005), Polşa prezidentı (2005-2010), «Xoquq häm ğädellek» firqäsı liderlarınıñ berse.

Üzgärtü

19 үзгәртү

Ann Hidalgo (fr. Anne Hidalgo; 19.6.1959,   İspaniä) -   Frantsiä säyäsätçese, 2014 yıldan   Parij merı, Sotsialistik firqäneñ äğzası.
Şähär tarixında Parij merı wazifasında berençe xatın-qız bulıp tora.
Babayı - İspaniä kommunistı.
Üzgärtü

20 үзгәртү

 

Jak Offenbax (fr. Jacques Offenbach; 20.6.1819,   Köln,  /  Prussiä — 5.10.1880,   Parij,   Frantsuz imperiäse) — frantsuz operettasına nigez saluçılarnıñ berse bulğan kompozitor.

Üzgärtü

21 үзгәртү

Berta Zutner (baronessa Berta Sofiä Feliçita Froyfraw fon Zutner, 9.6.1843,   Praga – 21.6.1914,   Vena,  /  Avstro-Vengriä imperiäse) — yazuçı, xalıqara patsifistik xäräkät eşleklese, Tınıçlıq öçen Nobel premiäseneñ 1905 yılda laureatı.
Berta fon Zutner isemen   Almaniä häm   Avstriädä küp sanlı mäğärif oyışmaları yörtä. Berta fon Zutnernıñ äsärläre tatar telenä tärcemä itelmägän.
Üzgärtü

22 үзгәртү

 

Äminä Safiullina (  TASSRnıñ Arça kantonı Yamaşirmä awılı,   RSFSR,  /  SSRB, 22.06.1925) — tatar jurnalistı, Tatarstan televidenieseneñ tarixında berençe diktor.

Üzgärtü

23 үзгәртү

Anna Axmatova (23.6.1889,   Odessa,  /  Rusiä İmperiäse - 05.3.1966, Domodedovo, Mäskäw ölkäse,   RSFSR,  /  SSRB) - Urıs şiğriätneñ "Kömeş Ğasırı" şağiräse.
Urıs lirik ğöref-ğädätlären däwam itterüçelärneñ berse. Lev Gumilöv anası.
Üzgärtü

24 үзгәртү

 

Nikolay Nikiforov (24.6.1982, Qazan,   TASSR,   RSFSR,  /  SSRB) — Rusiä säyäsätçese.
2010—2012 yıllarda   Tatarstan Respublikası mäğlümatläşterü häm elemtä ministrı, 2012 yılnıñ 21 mayınnan —   Rusiä Federatsiäse elemtä häm massaküläm kommunikatsiälär ministrı.

Üzgärtü

25 үзгәртү

 

Qıyam Miñlebayev (25.6.1929, Bua kantonınıñ Keçe Çınlı awılı,   TASSR,  /  SSRB - 3.9.2005,   Qazan,   Tatarstan Respublikası,   Rusiä Federatsiäse) — tatar jurnalistı, täcribäle professional tärcemäçe (rus klassikası, çit il ädäbiäte häm sovet avtorları), Tatarstan kitap näşriäte redaktorı.

Üzgärtü

26 үзгәртү

 

Ogüst Beernart (26.6.1829,   Ostende,   Belgiä – 6.10.1912,   Lütsern,   Şweytsariä) – belgiäle säyäsätçe, 1884-1894 yıllarda Belgiä premyer-ministrı, 1909 yılda Pol d’Eturnel de Konstan belän bergä   Tınıçlıq öçen Nobel premiäse laureatı, xoquq doktorı.

Üzgärtü

27 үзгәртү

 

Alsu Safina (27.6.1983, Bögelmä,   TASSR,   RSFSR,  /  SSRB) — arxitektor-dizayner, cırçı,   Rusiä Federatsiäse estradasınıñ kürenekle wäkile,   Tatarstan Respublikası xalıq artistı.

2000 yılda   Şvetsiädä uzğan   «Yevrovidenie-2000» Xalıqara estrada cırları bäygesendä II urın ala. Xäzerge waqıtta eşmäkär Yan Abramovta kiäwdä. Safina isemle qız bala tärbiäli.

Üzgärtü

28 үзгәртү

 

Jan-Jak Russo (frantsuzça Jean-Jacques Rousseau; 1712,   Jeneva - 1778, Ermenonvil,   Parij yanında) - frantsuz yazuçısı, fiker iäse. Xalıqnıñ däwlät eşe belän idärä itü formasın - turı demokratiäne uylap çığarğan, bu forma xäzergä köndä dä qullanıla, mäsälän   Şweytsariädä.

Şulay uq muzıka belgeçe, köyyazar, botanik.

Russo qaraşı buyınça härber däwlät cämäğät kileşüe näticäsendä barlıqqa kilä. Xalıq - yuğarı xäkimiät iäse. Russo icatı tä'sirendä referendum töşençäse barlıqqa kilgän.

Russonıñ iñ tanılğan muzıkal' äsäre - "Awıl sixerçese" operası (fr).

  Frantsiäneñ küpçelek kommunalarında Russo isemendäge uram bar, ilneñ "Jan Jak Russo" isemle köymäse bar.

Üzgärtü

29 үзгәртү

Sergey Vitte (29.6.1849, Tiflis - 13.3.1915, Petrograd,  /  Rusiä İmperiäse) - kürenekle Rusiä däwlät eşleklese, böyek Rusiä islaxçısı.

Yullar elemtäse ministrı (1892), finans ministrı (1892—1903), ministrlar Komitetı räise (1903—06), Ministrlar Şurası räise (1905—06). Rusiädä "altın standart" kertkän (1897), Rusiä aqçasın nıq valütasın itep yasağan, Rusiägä çit illärdän investitsiälärne cälep itkän, ayıruça timer yullar tözeleşenä, TransSib tözeleşen buldıruçı, ağrar islaxnı icat itüçe.
Üzgärtü

30 үзгәртү

 

Mirza Fatali Axundzadä (30.6.1812, Şäki — 10.3.1878, Tiflis,  /  Rusiä İmperiäse) — kürenekle äzäri yazuçısı, şağir häm tärcemäçe, mäğrifätçe-fälsäfäçe, cämğiät eşleklese, äzäri dramaturgiäsenä häm ädäbi tänqitenä nigez saluçı.

Üzgärtü
 }
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Proyekt:Baş_bit/Tanılğan_şäxes&oldid=2111063