İqtisat

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.

İqtisat (Ğäräpçädän), yä dönyaküläm terminologiädä Yunançadağı oikos (öy) häm nomos (ğädät yäki yola), yäğni "xucalıq yolası" mäğnäsendäge süzlärennän yulga çığıp xäzerge waqıtta lingua franca'ğa äwerelgän İnglizçädäge Economics süze belän yışraq almaş qullanıla häm kübesençä asatlıraq añlaşıla.

İqtisat mallarnı häm xezmätlärne barlıqqa kiterüne (citeşterüne), büleşterü-taratunı häm qullanunı tikşerenüçe fän. İqtisat сämğiyäwi fän buluwına qaramastan soñğı waqıtta Ekonometrika qaramağındağı iqtisadi modellär (matematik modellär) arqasında tabiği fän dip isäplänä başladı. İqtisadi tikşerenülär mäsälägä yaqınlaşu belän törlänä. Bolar arasında qayber törlänülärne tübändä sanap kitarğä mömkin:

• makroiqtisat häm mikroiqtisat
• pozitiv iqtisat häm normativ iqtisat
• däwlät iqtisadı häm xalıqara iqtisat
• ximäyäçelek häm liberalism
  

Gomümän İqtisatnıñ meñlägän tören berbersenen astına quyep şäcärä xälendä kürsätüne döres dip äytep bulmıy, xättä mömkin tügel. İqtisat belemenä tarixi xronologiä yagınnan iqtisat teoriyaläre nigezendä yaqınlaşu iñ kiñ taralgan ısullardan berseder. Kübesençä İngliz telendä işäytelgän belemneñ bu yünäleşe büten belem yünäleşläre belen berğä tasvirlana - Säyäsi iqtisat, İqtisadi cäğräfä, Moxit iqtisadı, Sänäğät iqtisadı h.b.

İqtisatnıñ töp qağidäläre

1. Çikle çığanaqlar (Scarce resources)
2. Härber forsatnıñ üz qimmäte bar (Opportunity cost). Homo Economicus qararın qabul itkändä (Trade-off) belän qaraqarşı qala
3. Citeşterü mömkinçeleğe (Production possibility)
4. Citeşterüğä täsirlär: Tufraq (Land), Eşçänlek (Labour), Maya (capital), Käsäbäçelek (Entrepreneurship).

İqtisat alanında tikşerenüçe tatarlar

• Musa Aqyegetzade (1864-1923)
• Äqdäs Burhanov (1920- ) [1] 2007 елның 28 декабрь көнендә архивланган.