Ximiä

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.
Ximiä ul ximik mätdä häm quşılmasınıñ tözeleş, üzençälek, totaşıluın häm reaktsijäsen öyränä torğan fän.

Demokritnıñ atomist fälsäfäse soñraq Epikur (sürättä) (b.e.q. 341–270) tarafınnan qabul itelä.

Ximiä büleneşeҮзгәртү

Ximiä ğädättä berniçä töp törenä bülenä. Şulay uq berniçä törara häm maxsus bülemnäre bar.

Ximiä tarixıҮзгәртү

Ximiä ul bik iske süz häm Ğäräpçädä ul al-ximiä atala: üzgärtü sänğäte. İske Frantsuzçada ul alkemie dip atala.

Ximiä zakonnarıҮзгәртү

Laboratorijä, Bioximijä İnstitutı, Germanijädä Köln Universitetı

Ximiä reaktsijäläre bilgele zakonnar belän idarä itelä, alar ximijädä fundamental kontseptsijälär bulıp kitkän. Alarnıñ qajberläre:

Avogadro zakonı
Beer–Lambert zakonı
Bojl zakonı (1662, basım häm külämgä qarıj)
Şarl zakonı (1787, küläm häm temperaturаğа qarıj)
Fik diffuzijä zakonnarı
Gej-Lüssak zakonı (1809, basım häm temperaturаğа qarıj)
Le Şatelje printsipı
Anri zakonı
Hess zakonı
Energijä saqlanu zakonı ähämijätle tigez torış, termodinamika häm kinetika kontseptsijälärenä kiterä.
Massa saqlanu zakonı izolätsijälängän sistemalarda saqlanuın däwam itä, xätta xäzerge fizikada da. Şulaj da, maxsus çağıştarmılıq massa-energijä ekvivalentlığına kurä, material bulmağаn "energijä" (cılılıq, jaqtılıq, kinetik energijä) izolatsijälänmägän sistemadan alıp qujılsa, anıñ eçendä berniqadär massa juğaltılaçaq ikänen kürsätä. Juğarı energijä juğaltuları ğаjät zur massa miqdarlarına kiterä, bu töş ximijäsendä ähämijätle tema.
Bilgele täşkilät zakonı, gärçä küp sistemalarda (bilgeläp ütärgä kiräkː biomakromolekularda häm minerallarda) nisbätlär zur sannarnı taläp itügä tendentsijägä ijä häm jış waqlanma itep kürsätelä.
Törle nisbätlär zakonı
Raul zakonı

Şulaj uq qararğa mömkinҮзгәртү

ÄdäbijätҮзгәртү

Менделеев Д. И. Периодический закон: В 3 т. на сайте Руниверс
Некрасов Б. В. Основы общей химии, т. 1. — М.: „Химия“, 1973
Химическая энциклопедия, п. ред. Кнунянц И. Л., т. 5. — М.: „Советская энциклопедия“, 1988
Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989
Джон Мур. Химия для чайников = Chemistry For Dummies. — М.: «Диалектика», 2011. — 320 с. — ISBN 978-5-8459-1773-7.
Н. Л. Глинка. Общая химия. — М.: Интеграл-Пресс, 2008. — С. 728. — ISBN 5-89602-017-1.
Джуа М. История химии. — М.: Мир, 1966. — 452 с.
Дубинская А. М., Призмент Э. Л. Химические энциклопедии, в кн.: Химический энциклопедический словарь. — М., 1983
Потапов В. М., Кочетова Э. К. Химическая информация. Где и как искать химику нужные сведения. — М., 1988
Аблесимов Н. Е. Химия — это плохо? http://shkolazhizni.ru/world/articles/52420/
Кузнецов В. И. Общая химия: тенденции развития. М.: Высшая школа,
Аблесимов Н. Е. Сколько на свете химий? // Химия и жизнь — XXI век. 2009. № 5. С. 49-52; № 6. С. 34-37.
Ахметов, Н. С. Общая и неорганическая химия. Общая неорганическая химия. Учеб. для вузов.-4-е изд., испр.,-М,: Высшая школа, Изд. центр» Академия", 2001.-743 с., ил., 2001.
Мелентьева, Галина Александровна. Фармацевтическая химия. Рипол Классик, 1985.
Николаев Л. А. Химия жизни. — М., Просвещение, 1977. — 239 c.
Э. Гроссе, Х. Вайсмантель Химия для любознательных. — Л., Химия, 1987. — 392 c.

BibliografijäҮзгәртү

Atkins, Peter; de Paula, Julio (2009). Elements of Physical Chemistry (5th ed.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-922672-6.
Burrows, Andrew; Holman, John; Parsons, Andrew; Pilling, Gwen; Price, Gareth (2009). Chemistry³. Italy: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-927789-6.
Housecroft, Catherine E.; Sharpe, Alan G. (2008). Inorganic Chemistry (3rd ed.). Harlow, Essex: Pearson Education. ISBN 978-0-13-175553-6.

Däwam itep uqırğa mömkinҮзгәртү

Popular uqu

Atkins, P.W. Galileo's Finger (Oxford University Press) ISBN 0-19-860941-8
Atkins, P.W. Atkins' Molecules (Cambridge University Press) ISBN 0-521-82397-8
Kean, Sam. The Disappearing Spoon – and Other True Tales from the Periodic Table (Black Swan) London, 2010 ISBN 978-0-552-77750-6
Levi, Primo The Periodic Table (Penguin Books) [1975] translated from the Italian by Raymond Rosenthal (1984) ISBN 978-0-14-139944-7
Stwertka, A. A Guide to the Elements (Oxford University Press) ISBN 0-19-515027-9

Tämamlau aldınnan kereş däresleklär

Atkins, P.W., Overton, T., Rourke, J., Weller, M. and Armstrong, F. Shriver and Atkins Inorganic Chemistry (4th edition) 2006 (Oxford University Press) ISBN 0-19-926463-5
Chang, Raymond. Chemistry 6th ed. Boston: James M. Smith, 1998. ISBN 0-07-115221-0.
Voet and Voet. Biochemistry (Wiley) ISBN 0-471-58651-X

Aldınğı däräca tämamlau aldınnan jäki tämamlau däreslekläre

Atkins, P. W. Physical Chemistry (Oxford University Press) ISBN 0-19-879285-9
Atkins, P. W. et al. Molecular Quantum Mechanics (Oxford University Press)
McWeeny, R. Coulson's Valence (Oxford Science Publications) ISBN 0-19-855144-4
Pauling, L. The Nature of the chemical bond (Cornell University Press) ISBN 0-8014-0333-2
Pauling, L., and Wilson, E.B. Introduction to Quantum Mechanics with Applications to Chemistry (Dover Publications) ISBN 0-486-64871-0
Smart and Moore. Solid State Chemistry: An Introduction (Chapman and Hall) ISBN 0-412-40040-5
Stephenson, G. Mathematical Methods for Science Students (Longman) ISBN 0-582-44416-0

Tışqı sıltamalarҮзгәртү

General Chemistry principles, patterns and applications.