Бөгелмә
Бу мәкаләнең латин әлифбасындагы игезәге бар.
| Бөгелмә | |
| рус. Бугульма | |
| Илтамга | |
 | |
 | |
| Нигезләнү датасы | 1736 |
|---|---|
| Рәсми исем | Бугульма |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Бөгелмә районы, Городское поселение город Бугульма[d][1] һәм Бөгелмә өязе |
| Административ-территориаль берәмлек | Бөгелмә районы |
| Халык саны | 86 085 (2016)[2] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 315 метр |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 |
| Кардәш шәһәр | Айдын[d] |
| Бүләкләр |
 |
| Мәйдан | 27,87 км²[3] |
| Почта индексы | 423200 һәм 423230 |
| Рәсми веб-сайт | bugulma.tatar.ru/rus/about.htm |
| Җирле телефон коды | 85594 |
| Монда җирләргәннәр төркеме | [d] |
 | |
 Бөгелмә Викиҗыентыкта | |
Бөгелмә (лат. тат. Bögelmä, рус. Бугульма) — Татарстан Республикасының көньяк-көнчыгышында Зәй елгасы башланган җирдә урнашкан шәһәр. Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында урнашкан.
Казаннан 333 км ераклыкта урнашкан. Мәйданы 26,0 км². Халык саны 90630 кеше.
ТарихҮзгәртү
1736 елдан бирле күбрәк татар авылы дип санала.
1781 елда Уфа өязе
1806 елдан – Ырынбур өязе
1851 елдан – Самар губернасы шәһәре статусын алды
1920 елдан башлап Татарстан Республикасы составында
1920-30 елларда кантон үзәге
1930 елдан башлап – Бөгелмә районы үзәге
СәнәгатьҮзгәртү
- механик заводы
- "Нефтеавтоматика" заводы
- электротехник заводы
- механик әйберләр төзәтү заводы
- кирпеч заводы
- тимер-бетон әйберләре заводы
- фәгъфур заводы
- төзү конструкцияләре комбинаты
- йорт җиһазлары фабрикасы
- тегү фабрикасы
- май-сыр комбинаты
- ит комбинаты
- аракы-шәрәб заводы
- сыра заводы
ТранспортҮзгәртү
Автомобиль юлларының хәрәкәт юнәлеше:
- Р239 Казан―Ырынбур―Казакъстан белән чик,
- Бөгелмә — Уральск,
- Бөгелмә — Азнакай,
- Бөгелмә — Лениногорск һ. б.
Тимер юлда хәрәкәт Куйбышев тимер юлының Бөгелмә станциясе аша гамәлгә ашырыла.
Һава юлы хәрәкәте Бөгелмә аэропорты аша башкарыла. 2015 елның гыйнварына кадәр пассажирларны «Ак Барс Аэро» авиакомпаниясе йөртә. Хәзер пассажирларны «ЮВТ Аэро» авиакомпаниясе Мәскәү, Сочи, Сургут һәм Нижневартовскига алып бара.
Шәһәр транспорты шәһәрнең барлык өлешләрен, шул исәптән якындагы Подлесный, Прогресс, Каенлык, Кече Бөгелмә һәм Забугоровка торак пунктларын үз эченә алган унике автобус маршруты белән тәкъдим ителгән.
МәгарифҮзгәртү
- Фәнни тикшерү һәм нефть сәнәгате проект институты
- "Табигать битумы" мәсьәләсе буенча нефть ВНИИның комплекс бүлеге
- "Татнефтегеофизика" СБсе
- Бөгелмә педагогика көллияте (2008 елга кадәр Бөгелмә педагогия училищесы)
- Бөгелмә һөнәри-педагогика көллияте
- Бөгелмә аграр көллияте
МәдәниятҮзгәртү
БүләкләреҮзгәртү
- Хөрмәт Билгесе ордены (1982 ел) - хуҗалык, мәдәният һәм социаль өлкәдәге уңышлары өчен;
- ЮНЕСКОның "Тынычлыкның пальма ботагы" Алтын медале (2001 ел);
- БМОның "БМО-Хабитат" Хөрмәтле исемлегенә кертелә (2011 ел) - "Чиста су" проектын тормышка ашырган өчен;
- III дәрәҗә Диплом (2002 ел) - "Россиянең иң җыйнакландырылган шәһәре" Бөтенроссия ярышы (халкы 100 меңнән кимрәк шәһәрләр арасында)
Шәһәрдә туган билгеле кешеләрҮзгәртү
- Рамил Гатиятуллин — Баулы районы башлыгы (2014 елдан).
- Алсу — җырчы, Татарстанның халык артисты (2010).
- Марат Мәһдиев — IV чакырылыш Россия Дәүләт думасы депутаты.
- Наил Мәһдиев — ТР урман хуҗалыгы министры, Бөгелмә районы башлыгы, Яр Чаллы мэры.
- Руслан Кәлимуллин — Россия кино һәм театр артисты.
- Ольга Васильева (1960), РФ фән һәм мәгариф министры (2016).
- Евгений Столяров (1922-1985), Социалистик Хезмәт Каһарманы, "Башнефть" җитештерү берләшмәсенең генераль директоры.
- Сергей Рыжиков — РФ космонавты.
- Сергей Крылов — геолог.
- Альберт Кадыйров, нефтьче.
- Альбина Имаева (1954), автор-башкаручы.
- Айрат Нуретдинов (1971), «Таттелеком» АҖ генераль директоры (2019).
- Илсур Гәрәйшин (2002), җырчы, актёр, сәнгать кешесе (2021).