Бөгелмә
Татарстан Республикасының көньяк-көнчыгышында Зәй елгасы башланган җирдә урнашкан шәһәр
Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.
Бөгелмә (лат. тат. Bögelmä, рус. Бугульма) — Татарстан Республикасының көньяк-көнчыгышында Зәй елгасы башланган җирдә урнашкан шәһәр. Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында урнашкан.
| Бөгелмә | |
| рус. Бугульма | |
| Илтамга | |
 | |
| Нигезләнү датасы | 1736 |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Бугульма |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Бөгелмә районы, Бөгелмә шәһәр җирлеге[d][1] һәм Бөгелмә өязе |
| Административ-территориаль берәмлек | Бөгелмә районы һәм Бөгелмә кантоны |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 |
| Халык саны | 79 545 (1 гыйнвар 2024)[2] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 315 метр |
| Кардәш шәһәр | Айдын[d] |
| Бүләкләр |
 |
| Мәйдан | 27,87 км²[3] |
| Почта индексы | 423200 һәм 423230 |
| Рәсми веб-сайт | bugulma.tatar.ru/rus/about.htm |
| Җирле телефон коды | 85594 |
| Шәрәфле ватандашлар төркеме | Төркем:Бөгелмәнең шәрәфле ватандашлары |
| Монда җирләнгәннәр төркеме | Төркем:Бөгелмәдә җирләнгәннәр[d] |
 | |
 Бөгелмә Викиҗыентыкта | |
Казаннан 333 км ераклыкта урнашкан. Мәйданы 26,0 км². Халык саны 90630 кеше.
Тарих
үзгәртү1736 елдан бирле күбрәк татар авылы дип санала.
1781 елда Уфа өязе
1806 елдан – Ырынбур өязе
1851 елдан – Самар губернасы шәһәре статусын алды
1920 елдан башлап Татарстан Республикасы составында
1920-30 елларда кантон үзәге
1930 елдан башлап – Бөгелмә районы үзәге
Сәнәгать
үзгәртү- механик заводы
- "Нефтеавтоматика" заводы
- электротехник заводы
- механик әйберләр төзәтү заводы
- кирпеч заводы
- тимер-бетон әйберләре заводы
- фәгъфур заводы
- төзү конструкцияләре комбинаты
- йорт җиһазлары фабрикасы
- тегү фабрикасы
- май-сыр комбинаты
- ит комбинаты
- аракы-шәрәб заводы
- сыра заводы
Транспорт
үзгәртүАвтомобиль юлларының хәрәкәт юнәлеше:
- Р239 Казан―Ырынбур―Казакъстан белән чик,
- Бөгелмә — Уральск,
- Бөгелмә — Азнакай,
- Бөгелмә — Лениногорск һ. б.
Тимер юлда хәрәкәт Куйбышев тимер юлының Бөгелмә станциясе аша гамәлгә ашырыла.
Һава юлы хәрәкәте Бөгелмә аэропорты аша башкарыла. 2015 елның гыйнварына кадәр пассажирларны «Ак Барс Аэро» авиакомпаниясе йөртә. Хәзер пассажирларны «ЮВТ Аэро» авиакомпаниясе Мәскәү, Сочи, Сургут һәм Нижневартовскига алып бара.
Шәһәр транспорты шәһәрнең барлык өлешләрен, шул исәптән якындагы Подлесный, Прогресс, Каенлык, Кече Бөгелмә һәм Забугоровка торак пунктларын үз эченә алган унике автобус маршруты белән тәкъдим ителгән.
Мәгариф
үзгәртү- Фәнни тикшерү һәм нефть сәнәгате проект институты
- "Табигать битумы" мәсьәләсе буенча нефть ВНИИның комплекс бүлеге
- "Татнефтегеофизика" СБсе
- ВУЗлар
- Казан милли тикшеренү технология университетының Бөгелмә филиалы
- В. Г. Тимирясов исемендәге Казан инновацион университетының Бөгелмә филиалы
- ССУЗлар
- Бөгелмә педагогика көллияте (2008 елга кадәр Бөгелмә педагогия училищесы)
- Бөгелмә һөнәри-педагогика көллияте
- Бөгелмә аграр көллияте
- Бөгелмә медицина училищесы
- Бѳгелмә машина тѳзелеше техникумы
- Бөгелмә төзелеш-техник көллияте
- В. Г. Тимирясов исемендәге Казан инновацион университетының Бөгелмә филиалы көллияте[4]
Мәдәният
үзгәртүДин
үзгәртү.jpg)
- Православие
Әлмәт епархиясенең Бөгелмә округы
- Бөгелмә шәһәренең Казан-Богородица монастыре собор чиркәве
- Казан соборы
- Серафим Соровский храмы
- Иоанн Предтеча тууы Гыйбадәтханәсе
- Георгий Победоносец истәлеге чиркәве
- «Барлык хәсрәтләнүчеләр шатлыгы» Алла Анасы иконасы хөрмәтенә гыйбадәтханә [5]
- Ислам
Бөгелмә районы һәм Бөгелмә шәһәре мөхтәсибәте
- Үзәк мәчет
- Ирхам
- Ислам Нуры
- «Гәүһәр» мәчете
Бүләкләре
үзгәртү- Хөрмәт Билгесе ордены (1982 ел) - хуҗалык, мәдәният һәм социаль өлкәдәге уңышлары өчен;
- ЮНЕСКОның "Тынычлыкның пальма ботагы" Алтын медале (2001 ел);
- БМОның "БМО-Хабитат" Хөрмәтле исемлегенә кертелә (2011 ел) - "Чиста су" проектын тормышка ашырган өчен;
- III дәрәҗә Диплом (2002 ел) - "Россиянең иң җыйнакландырылган шәһәре" Бөтенроссия ярышы (халкы 100 меңнән кимрәк шәһәрләр арасында)
Шәһәрдә туган билгеле кешеләр
үзгәртү- Шулай ук карагыз: Төркем:Бөгелмәдә туганнар.
- Марат Әхмәтшин (1967), композитор, сценарист, продюсер. ТР атказанган сәнгать эшлеклесе.
- Ольга Васильева (1960), РФ фән һәм мәгариф министры (2016).
- Рамил Гатиятуллин — Баулы районы башлыгы (2014 елдан).
- Илсур Гәрәйшин (2002), җырчы, актёр, сәнгать кешесе (2021).
- Нәфис Закиров (1957), техник фәннәр кандидаты, Сарман районы башлыгы (2006-2014). Татарстанның атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре.
- Альбина Имаева (1954), автор-башкаручы.
- Альберт Кадыйров, нефтьче.
- Руслан Кәлимуллин — Россия кино һәм театр артисты.
- Рәбига Круглякова (Газизуллина, 1939), рәссам-монументалист, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе (2018).
- Марат Мәһдиев — IV чакырылыш Россия Дәүләт думасы депутаты.
- Наил Мәһдиев — ТР урман хуҗалыгы министры, Бөгелмә районы башлыгы, Яр Чаллы мэры.
- Ирек Мусин (1923―2020), эре заводлар директоры.
- Айрат Нуретдинов (1971), «Таттелеком» АҖ генераль директоры (2019).
- Сергей Крупняков — совет һәм Россия сәясәтче, драматург, журналист, Россия һәм Украинаның милли Язучылар берлеге әгъзасы
- Сергей Крылов — геолог.
- Сергей Рыжиков — РФ космонавты.
- Алсу (Сафина-Абрамова) — җырчы, Татарстанның (2010) һәм Башкортстанның (2019) халык, РФ атказанган (2018) артисты.
- Евгений Столяров (1922-1985), Социалистик Хезмәт Каһарманы, "Башнефть" җитештерү берләшмәсенең генераль директоры.
- Гамир Яруллин (1926―), медицина фәннәре докторы (1966), профессор (1968).
| Түбәндәге төзмә кешеләр һәм роботлар аңларлык күп телле халыкара Викимәгълүмат белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы яңартка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз. |
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ ОКТМО
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года — Росстат, 2024.
- ↑ http://bugulma.tatar.ru/file/%D0%BF%D0%BE%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5.doc
- ↑ Профессиональное образование. Бугульминский район, archived from the original on 2022-01-24, retrieved 2022-10-15
- ↑ Расписание праздничных богослужений в Рождественскую ночь в храмах Альметьевской епархии. Официальный сайт Альметьевской епархии
Сылтамалар
үзгәртү- Шәһәрнең сайты
- Бөгелмә районы порталы 2020 елның 17 гыйнвар көнендә архивланган.