Әлмәт

Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.

Әлмәт (лат. тат. Əlmǝt, рус. Альметьевск) — Татарстан шәһәре, Әлмәт районы үзәге. Кама буе, Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгындагы сөзәклектә, Зәй елгасының (Кама кушылдыгы) сул як ярында, Әлмәт тимер юл станциясеннән төньяк-көнбатышка таба 16 километрда, Казаннан көньяк-көнчыгышка таба 279 километр ераклыкта урнашкан. Автоюлларның эре төене. Шәһәрдән 10 километр читтә – Бөгелмә–Яр Чаллы–Әгерҗе тимер юлы. Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында урнашкан.

Әлмәт
Ил	РоссияРоссия
Регион	Татарстан
Район	Әлмәт районы
Координатлар	54°54'N, 52°18'E
Мэр	Тимур Нагуманов
Нигезләнгән	XVIII гасыр
Беренче телгә алу	1720
Мәйдан	41 км²
Халык саны	142 143 кеше
Халык тыгызлыгы	3785 кеше/км²
Агломерация	якынча 530 мең
Милли состав	татарлар 50,4%, руслар 42,9%, чуашлар, мордвалар
Дини состав	мөселманнар, христианнар
Сәгать кушагы	UTC+3
Телефон коды	8553, 8557
почта индекслары	423450-423465
Кардәш шәһәрләр	Соргыт

Халкы 159 000 кеше тәшкил итә.

Әлмәт – Татарстанның эре нефть сәнәгате үзәге (Ромашкино нефть һәм газ ятмалары чыганагы). Әлмәт – «Дуслык» магистраль нефтьүткәргеченең, Түбән Новгород, Пермь, Самар һәм башка нефтьүткәргечләрнең башлангыч пункты.

Тарих

Әлмәт шәһәре Әлмәт авылы нигезендә барлыкка килә. Әлмәт авылы, «Әлмәт энциклопедиясе» хезмәткәрләре тикшеренүләренә караганда, 1720 елда нигезләнгән. 1930 елдан Әлмәт авылы — Әлмәт районының үзәге. Нефть чыгу белән бәйләнешле рәвештә, 1952 елның март аеннан ул шәһәр тибындагы бистәгә (поселок) әверелә, 1953 елның ноябрь аеннан исә шәһәр статусын ала.

Сәнәгать

нефть чыгаручы сәнәгать

• «Әлмәтнефть» нефть-газ чыгару идарәсе
• «Елховнефть» нефть-газ чыгару идарәсе
• «Ямашнефть» нефть-газ чыгару идарәсе
• В.Д.Шашин исемендәге «Татнефть» ААҖ
• «Татнефтеотдача» ЯАҖ
• «Нефтеконсорциум» ЯАҖ,
• «Татойлгаз» ЯАҖ,

газ эшкәртү

• «Татнефть газ эшкәртү» идарәсе

машина төзелеше һәм металл эшкәртү

• «АЛНАС» батырма электр насослары заводы» ААҖ
• «Әлмәт торба заводы» ААҖ
• «Әлмәт резина техника изделиеләр заводы» ҖЧҖ
• «Әлмәт тимер-бетон изделиеләр заводы» ААҖ
• «Әлмәт «Радиоприбор» заводы» ААҖ
• «АЗГП» ААҖ» производство-сәүдә фирмасы

җиңел сәнәгать

• «Алсу» оек-оекбаш фабрикасы

азык-төлек сәнәгате

• Әлмәт сөт комбинаты, «Әлмәт икмәк заводы» ААҖ

«Акташ кирпеч заводы» ААҖ үзәктән читтәрәк урнашкан. Нефть чыгару районның барлык территориясендә алып барыла.

Авыл хуҗалыгы

Әлмәт районында бодай, арыш, арпа, солы, борчак, вика, кукуруз, тары, яшелчәләр үстерелә.

Мөгезле эре терлек, дуңгыз, сарык, атлар, кош-корт, читлектә җәнлекләр (ак төлке, чәшке) асрала.

Авыл хуҗалыгы ширкәтләре

• «Колшәрип» кошчылык фабрикасы» ҖЧҖ.

Территориядә Әлмәт һәм Кәләй урман хуҗалыклары бар.

Мәгариф

• Әлмәт нефть институты
• Әлмәт дәүләт муниципаль хезмәт институты
• Әлмәт сәүдә-икътисад техникумы
• Әлмәт политехника техникумы
• Әлмәт физкультура техникумы
• Әлмәт медицина училищесы
• Ф. З. Яруллин исемендәге музыка училищесы

Туган якны өйрәнү музее

Мәдәният

• Әлмәт татар дәүләт драма театры
• Әлмәт урам театры
• Әлмәт язучылар оешмасы

Музейлар

• Туган якны өйрәнү музее
• Әлмәт картиналар галереясы

Дин

Православие

• Әлмәт епархиясе
  • Казан соборы
  • Петр һәм Павел чиркәве

Ислам

«Нурлы» мәчете

• Р.Фәхретдин мәчете
• «Нурлы» мәчете
• Таш мәчет
• Бигәш мәчете
• Зиннур мәчете
• Нурсала мәчете
• Беренче мәхәллә мәчете
• «Дуслык» мәчете
• Мәдинә мәчете

Спорт

• "Нефтяник" хоккей клубы
• "Алнас" футбол клубы

Шәхесләр

• Локман Бадыйкшан (1919—2015), язучы.
• Минзаһит Баһаветдинов (1951), спортчы.
• Айвар Билалов (1990), спортчы, тренер, милли көрәш буенча Россиянең спорт мастеры (2014), Татарстан, Россия, дөнья (2015) чемпионы.
• Илгизәр Гайнетдинов (1954), футболчы.
• Сергей Мартынов (1962), инженер-механик, ТР Дәүләт бүләге лауреаты (2008).
• Наил Мәганов (1958), «Татнефть» ГАҖ генераль директоры, «ТАНЕКО» АҖ һәм «ЗЕНИТ» банкы ГАҖ директорлар шурасы рәисе.
• Равил Мәганов (1954―2022), «Лукойл» АҖ беренче башкарма вице-президенты.
• Өлфәт Мәганов (1928—2018), 1953 елдан «Татнефтегеофизика» трестының Әлмәт конторасында өлкән инженер, 1978—1998 елларда Әлмәт геофизика хезмәтләре идарәсе башлыгы.
• Ирек Сафин (1932—2004), медицина фәннәре докторы (1987), профессор (1989). БР атказанган фән эшлеклесе (1999), БР атказанган табибы (1993).
• Уел Хөсәенов (1949), Яр Чаллының фирка, хуҗалык җитәкчесе.
• Ләйсән Фәйзуллина, Камал театры артисты (2008 елдан). Татарстанның атказанган артисты (2018), «Тантана» премиясе лауреаты (2021).

Галерея

Әлмәт

Татар театры Татар театры   Мәдәният йорты. Картиналар галереясы Мәдәният йорты. Картиналар галереясы   Музыка көллияте Музыка көллияте   «Татнефть» баш офисы «Татнефть» баш офисы   Әлмәтнең Казан соборы Әлмәтнең Казан соборы

Сылтамалар

• Әлмәт турында мәгълүмат 2016 елның 10 март көнендә архивланган.