Wikipedia

Кения

(Keniä битеннән юнәлтелде)

Ке́ния (суах. һәм ингл. Kenya), рәсми атамасы — Ке́ния Җөмһүрияте́ (суах. Jamhuri ya Kenya, ингл. Republic of Kenya) — Көнчыгыш Африкада урнашкан дәүләт. Күрше дәүләтләр арасында иң тиз үсешле булып санала. Башкаласы — Найроби шәһәре.

Кения
ингл. Republic of Kenya
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1963
Сурәт
Рәсми исем Republic of Kenya
Кыскача исем 🇰🇪
Гомер озынлыгы 67,032 ел[1]
... хөрмәтенә аталган Кения[d]
Демоним kenyaner, kenyanar, Kenyan, kenyai, Keniano, Kenyänan, كيني, كينية, كينيون, кенієць, кенійка, кенійці, קנייתי, קנייתית, kenyeni, kenyan, kenyană, কেনীয়, keniota, kenioti, keniote, keniano, cenian, kenianu, keniana, Kenjano, kenyan, Kényan[2], Kényane[2], Kenianerin, Kenianer, keniota, keniote, kenioti, kenioto, keniana, كيني, كينية, كينيين, كينيات, Kenijec, Kenijka һәм Céiniach[3]
Рәсми тел суахили теле[4] һәм инглиз теле[5]
Гимн Кения гимны[d]
Мәдәният Кения мәдәнияте[d]
Шигарь тасвирламасы Harambee[d]
Шигарь тексты Magical Kenya һәм Cenia Lledrithiol
Дөнья кисәге Африка[6]
Дәүләт  Кения
Башкала Найроби
Сәгать поясы UTC+03:00 һәм Africa/Nairobi[d][7]
Иң көнчыгыш ноктасы 3°58′59″ т. к. 41°54′24″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 5°30′ т. к. 35°19′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 4°40′46″ к. к. 39°13′06″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 0°05′10″ т. к. 33°56′40″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Kenya.map
Иң югары ноктасы Кения[d]
Иң түбән ноктасы Һинд океаны
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Кения президенты[d]
Ил башлыгы Уильям Руто[d][8]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Кения президенты[d]
Хөкүмәт башлыгы Уильям Руто[d]
Башкарма хакимият Кения хөкүмәте[d]
Канунбирү органы Кения парламенты[d]
Үзәк банкы Кения үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Италия, Германия, Австралия, Австрия[9], Әлҗәзаир, Ангола, Мисыр, Хәбәшстан, Ливия дәүләте, Намибия, Нигерия, Руанда, Көньяк Африка Җөмһүрияте, Көньяк Судан, Судан, Танзания, Уганда, Замбия, Зимбабве, Бөекбритания, Сомали, Украина, Согуд Гарәбстаны, Сейшел утраулары, Канада, Дания, Индонезия, Малайзия, Пакьстан, Шри-Ланка, Кытай Җөмһүрияте, БГӘ, Мексика, Көньяк Корея, Россия, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[10], Кытай, Греция, Һиндстан, Бангладеш, Гөрҗистан, Аурупа Берлеге һәм Польша
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[11][12], ХКТО[d][13][14], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[15], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[16][17], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][18], Бөтендөнья метеорология оешмасы[19], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[20] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][21]
Балигълык яше 18 яшь
Никахка керү яше 18 яшь
Халык саны 48 468 138 (2017)[22]
Ир-ат халкы 25 272 193[23], 25 780 698[23], 26 279 184[23] һәм 26 777 549[23]
Хатын-кыз халкы 25 679 257[23], 26 205 082[23], 26 726 429[23] һәм 27 249 938[23]
Административ бүленеше Яр буе провинциясе[d], Көнчыгыш провинциясе[d], Төньяк-Көнчыгыш провинциясе[d], Ньянза[d], Рифт-Валли[d], Көнбатыш провинциясе[d] һәм Найроби[d]
Акча берәмлеге Кения шиллингы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 109 703 659 313 $[24] һәм 113 420 008 179 $[24]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,575[25]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,426[26]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 11
Эшсезлек дәрәҗәсе 9 ± 0 процент[27]
Кардәш шәһәр Челтнәм
Нәрсә белән чиктәш Хәбәшстан, Сомали, Танзания, Уганда, Көньяк Судан, Судан, Гарәп Лигасы һәм Виктория күле
Автомобил хәрәкәте ягы сул[d][28]
Челтәр көчәнеше 240 вольт[29]
Электр аергычы төре BS 1363[d][29]
Алыштырган Кения[d]
Кулланылган тел инглиз теле[30], кисуахили теле[d], Kalenjin[d], дабида теле[d], Рендилле[d], Marachi[d], Naandi[d], Камба[d], Ваата[d], Borana[d], Orma[d], Terik[d], долуо теле[d], saamia[d], Tugen[d], Nyole[d], Pokomo[d], Sabaot[d], Singa[d], Ilwana[d], Kenyan Sign Language[d], Khayo[d], Chonyi[d], Luidakho-Luisukha-Lutirichi[d], куриа теле[d], Digo[d], Taveta[d], дахало[d], Логоли[d], бони теле[d], самбуру теле[d], Embu[d], эль-моло теле[d], дасанеч теле[d], Markweta[d], Keiyo[d], масаи теле, лухья телләре[d], покот теле[d], Omotik[d], туркана теле[d], Меру[d], Kipsigis[d], Ogiek[d], сомали теле, Bukusu[d], Teso[d], кикуйю теле, гусии теле[d], Yaaku[d], Giryama[d], Chuka[d], Sagalla[d], Tharaka[d], Mwimbi-Muthambi[d], East Nyala[d], Olumarama[d], Olutsotso[d], Wanga[d], Olushisa[d], Lutachoni[d], Lukabaras[d] һәм Kiduruma[d]
Мәйдан 581 309 ± 0 км²
Рәсми веб-сайт president.go.ke
Һәштәге Kenya
Югары дәрәҗәле Интернет домены .ke
Харита сурәте
Тематик география Кения географиясе[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы сул[d]
Ачык мәгълүматлар порталы Kenya open data[d]
Феноменның икътисады Кения икътисады[d]
Феноменның демографиясе Кения халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 1 999 614[31]
Джини коэффициенты 40,8[32]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 16 процент
Тулаем туулар коэффициенты 4,334[33]
Шәһәр халкы 14 015 215[23], 14 553 419[23], 15 102 890[23] һәм 15 669 052[23]
Авыл халкы 36 936 235[23], 37 432 361[23], 37 902 724[23] һәм 38 358 435[23]
Демократия индексы 5,05[34]
BTI Governance Index 4,53[35], 5,03[35], 4,24[35], 4,51[35], 4,87[35], 5[35], 4,92[35], 4,77[35] һәм 4,84[36]
BTI Status Index 5,78[35], 5,89[35], 5,05[35], 5,57[35], 5,76[35], 5,8[35], 5,16[35] һәм 5,33[36]
Туым күрсәткече 28,46[23], 27,998[23], 27,685[23] һәм 27,54[23]
Үлем күрсәткече 7,29[23], 7,456[23], 8,056[23] һәм 7,83[23]
Happy Planet Index score 45,2[37]
Илнең мобиль коды 639
Илнең телефон коды +254
Халыкара префикс 0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 112[d][38] һәм 9-9-9[d][38]
Илнең GS1 коды 616
Номер тамгасы коды EAK
Диңгездәге идентификацияләү номеры 634
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Кениядә җирләнгәннәр[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Кениядә төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Кения Викиҗыентыкта

Дәүләт мәйданы — 582 650 км². Ул төньякта — Хәбәшстан, көнчыгышта — Сомали, көньяк-көнбатышта — Танзания, көнбатышта — Уганда, төньяк-көнбатышта Көньяк Судан илләре белән чиктәш. Гомуми дәүләт чикләренең озынлыгы 3477 км тәшкил итә. Көньяк-көнчыгышта Һинд океаны сулары белән юыла, илнең көнбатышында Виктория күле урнашкан. Илнең уртасында экватор уза.

Демография

үзгәртү

Халык саны — 38 млн кеше. Уртача гомер озынлыгы — 58,8 ел. Этник составка килгәндә, халыкның 22 %-ы — кикуйю, 14 %-ы — лухья, 13 %-ы — луо, 12 %-ы — каленҗин, 11 %-ы камба халыклары тәшкил итә. Халыкның 22 %-ы шәһәрләрдә яши.

Рәсми телләр

үзгәртү

Рәсми телләр булып суахили һәм инглиз теле санала, шулай ук җирле телләр дә таралган.

Дин

үзгәртү

Дини яктан күпчелек христианнар: 45 % — протестантлар, 33 % — католиклар,

  • 10-11 % — мөселманнар (80 % сөнниләр, 7 % шигыйлар, шулай ук әхмәдияләр, суфичылык вәкилләре һ. б. агымнар).
  • 2010 елда Кениядә Африка җирле ышануларының 3,6 млн тарафдары яшәгән, алар халыкның 8,9 % ын тәшкил иткән.
  • Бәһаи дине тарафдарларының саны 429 мең булган.
  • 2010 елда барлык Һинд дине агымнары тарафдарлары саны 200 мең кеше дип бәяләнгән.
  • 2010 елда яһүдиләр җәмгыяте 400 дән 2400 гә кадәр кешедән торган.
  • 2010 елда Буддизм вәкилләре 350 кеше булган.

Моны да карагыз: Кениядә ислам

Административ-территориаль бүленеш

үзгәртү

Административ-территориаль яктан Кения 8 провинция һәм 71 округтан тора. Илдә 100дән артык шәһәр бар дип исәпләнә[39]. Иң Эре шәһәрләр — Найроби (3,4 млн кеше), Момбаса (966 мең кеше), Накуру (284 мең кеше), Элдорет (269 мең кеше), Кисуму (236 мең кеше).

Фотосурәтләр

үзгәртү
  •  
    Найроби Җәмигъ мәчете. 1906 елда ачылган
  •  
    Регби — Кениянең иң популяр спорт төрләренең берсе
  •  
    20 Кения шиллингы
  •  
    5199 метр биеклеге булган Кения тавы
  •  
    Найроби
  •  
    Ламу Кирмәне
  •  
    Масаи Мара
  •  
    Момбаса
  •  
    Накуру шәһәре
  •  
    Найроби
  •  
    Малинди
  •  
    Найваша күлләре
  •  
    Самбуруда кояш баешы
  •  
    Кения гепардлары, шәфәкъ вакыты
  •  
    Момбаса
  •  
    Кисуму
  •  
    Чәй фермасы
  •  
    Ламу утравы
  •  
    Баринго күле, шәфәкъ
  •  
    Цаво Милли паркы

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  2. ↑ 2,0 2,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  3. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  4. ↑ 7 // Constitution of Kenya
  5. ↑ 7.2 // Constitution of Kenya
  6. ↑ https://www.workwithdata.com/place/kenya
  7. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
  8. ↑ https://www.bbc.com/news/world-africa-62886989
  9. ↑ http://www.bmeia.gv.at/botschaft/nairobi/kenia/ostafrika.html
  10. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  11. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  12. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/KENYA
  13. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  14. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/kenya
  15. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  16. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  17. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=164
  18. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  19. ↑ https://public.wmo.int/en/members/kenya
  20. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  21. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  22. ↑ https://www.knbs.or.ke/
  23. ↑ 23,00 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 23,10 23,11 23,12 23,13 23,14 23,15 23,16 23,17 23,18 23,19 23,20 23,21 23,22 23,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  24. ↑ 24,0 24,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  25. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  26. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  27. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  28. ↑ https://web.archive.org/web/20181225111100/https://www.kra.go.ke/index.php#Q1
  29. ↑ 29,0 29,1 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  30. ↑ Crystal D. English as a Global Language — 2 — Cambridge University Press, 2012. — 224 p. — ISBN 978-1-107-61180-1, 978-0-511-07862-0, 978-0-521-82347-0, 978-0-521-53032-3
  31. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  32. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  33. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  34. ↑ 2020 Democracy Index
  35. ↑ 35,00 35,01 35,02 35,03 35,04 35,05 35,06 35,07 35,08 35,09 35,10 35,11 35,12 35,13 35,14 https://www.bti-project.org
  36. ↑ 36,0 36,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/KEN
  37. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=KEN
  38. ↑ 38,0 38,1 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  39. ↑ Kenya:largest cities and towns and statistics of their population. әлеге чыганактан 2013-02-09 архивланды. 2012-07-09 тикшерелгән. (ингл.)

Сылтамалар

үзгәртү
  Викиҗыентыктагы медиафайллар?

Моны да карагыз

үзгәртү


Башка телле бүлектә тулырак мәкалә бар: Kenya (ингл.)
Сез тәрҗемә ярдәме белән бу мәкаләне язып бетереп проектка ярдәм итә аласыз.
Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Кения&oldid=4248587