Кислород
Кислород (яки уттуар, оксиген, ачы тудыргыч[7] лат. Oxygenium, O) – Менделеевның периодик таблицасының 2 период, 16 төркем элементы. Тәртип номеры - 8. Чагыштырма атом массасы 15,9994 булган химик элемент. Табигатьтә киң таралган. Җир атмосферасы күбесенчә азоттан һәм кислородтан тора. Атмосфера һавасында кислород – 21% тәшкил итә. Кислород оксидлар формасында Җир кабыгының яртысын диярлек тәшкил итә.
| Кислород | |
 | |
| ... хөрмәтенә аталган | әчелек[1] |
|---|---|
| Масса | 15,999 ± 0,001 м.а.б.[2] |
| Ачучы яки уйлап табучы | Карл Вилһелм Шееле[3][4][1] |
| Ачыш датасы | 1774 |
| Ачыш ясалган урын | Швеция |
| Илиминт симвылы | O[5] |
| Атым саны | 8[5] |
| Электронная конфигурация | [He] 2s² 2p⁴ һәм 1s² 2s² 2p⁴ |
| Иликтер кирелеге | 3,44[1] |
| Ионлаштыру энергиясе | 1313,9 килоҗоуль/моль, 3388,3 килоҗоуль/моль, 5300,5 килоҗоуль/моль һәм 7469,2 килоҗоуль/моль |
| Әчеләнү дәрәҗәсе | −2, −1, 1 һәм 2 |
| Радиюс | 60 пикометр, 73 пикометр, 152 пикометр һәм 48 пикометр |
| Моның каршысы | флогистон[d] |
_Bohr_model.png) | |
| Ионный радиус | 142 пикометр[6], 1,21 ангстрем[6] һәм 1,4 ангстрем[6] |
 Кислород Викиҗыентыкта | |
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Атом номеры | 8 | |||
| Матдәнең тышкы күренеше | төссез, тәме булмаган һәм иссез газ | |||
| Атомның үзлекләре | ||||
| Атом массасы (моляр масса) |
15,9994 а. м. б. (г/моль) | |||
| Атом радиусы | 60 пм | |||
| Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон) |
1313,3 кДж/моль (эВ) | |||
| Электрон конфигурациясе | [He] 2s2 2p41 | |||
| Химик үзлекләре | ||||
| Ковалент радиусы | 73 пм | |||
| Ион радиусы | 132 (−2 e) пм | |||
| Электр тискәрелеге (Полинг буенча) |
3,44 | |||
| Электрод потенциалы | ||||
| Оксидлашу дәрәҗәсе | -2, −1, -½, -⅓, 0, ½, +1, +2 | |||
| Матдәнең термодинамик үзлекләре | ||||
| Тыгызлык | 0,00142897 (при 273K (0 °C)) г/см³ | |||
| Моляр җылы сыешлыгы | 29,4 Дж/(K·моль) | |||
| Җылы үткәрүчелек | 0,027 Вт/(м·K) | |||
| Эрү температурасы | 54,8 K | |||
| Эрү җылылыгы | 0,444 кДж/моль | |||
| Кайнау температурасы | 90,19 K | |||
| Парга әйләнү җылылыгы | 3,4099 кДж/моль | |||
| Моляр күләм | 14,0 см³/моль | |||
| Матдәнең кристаллик рәшәткәсе | ||||
| Рәшәткә төзелеше | моноклинная | |||
| Рәшәткә параметрлары | a=5,403 b=3,429 c=5,086 β=135,53 Å Å | |||
| Дебай температурасы | 155 K | |||
| O | 8 |
| 15,9994 | |
| 2s22p4 | |
| Кислород | |
ТамгасыҮзгәртү
Кислород элементының символы - O (О дип укыла), латин Оксиҗен исеменнән чыга.
ТарихҮзгәртү
ЧыганакларҮзгәртү
- Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
- IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)
|
Бу химия турында мәкалә төпчеге. Сез мәкаләне үзгәртеп һәм мәгълүмат өстәп,  Википедия проектына ярдәм итә аласыз.
|
- ↑ 1,0 1,1 1,2 https://www.rsc.org/periodic-table/element/8/oxygen
- ↑ Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report) — IUPAC, 1960. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2019-0603
- ↑ West J. B. Carl Wilhelm Scheele, the discoverer of oxygen, and a very productive chemist. // American Journal of Physiology: Lung Cellular and Molecular Physiology — 2014. — ISSN 1040-0605; 1522-1504 — doi:10.1152/AJPLUNG.00223.2014 — PMID:25281638
- ↑ Gibb B. C. Hard-luck Scheele // Nat. Chem. / S. J. Cantrill — NPG, 2015. — ISSN 1755-4330; 1755-4349 — doi:10.1038/NCHEM.2379 — PMID:26492000
- ↑ 5,0 5,1 Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
- ↑ 6,0 6,1 6,2 (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
- ↑ Татарско-русский словарь, 1931 год, Казань, проф. М. Курбангалиев, Р. Газизов, И. Кулиев (стр.3)