Золотарев археологик шәһәрчеге
Золотарев археологик шәһәрчеге - III—IV гасырларга, VIII—XIII гасырларга караган археологик һәйкәл, Идел Буе Болгарының чик буе шәһәрчеге, Сүрә елгасы өслекләрендә, Медоевка елгасы ага торган чокыр буйлап, Пенза өлкәсенең Золотарев шәһәр тибындагы бистә үзәгеннән 0,5 км төньяк-көнбатышка таба урнашкан [1]. 1237 елда көнбатышка таба барган монгол гаскәрләре һәм урта гасыр шәһәрчеген яклаучылар арасында зур көрәш була.
| Золотарев археологик шәһәрчеге | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Пенза районы |
| Мирас статусы | федераль әһәмияттәге Россия мәдәни мирас объекты[d] |
 | |
Археологик тикшеренүләр үзгәртү
Шәһәрчек 1882 елда Ф.ф. Чекалин (1844-1893) тарафыннан ачыла. 1952-1978 елларда М.Р. Полесскийның археология экспедициясе шәһәрне өйрәнүне дәвам итә. 1000 м² артык мәдәни катлам ачылган, бу исә шәһәрчекнең яшәү вакытын һәм аның мәдәни кирәк-ярагын билгеләргә мөмкинлек биргән. Биредә үзәктә куәтле ныгытма булган. Шәһәрчек 20 м биеклектә урнашкан. Золотарев авыл җирлегенең гомуми мәйданы 14 га, бу борынгы рус шәһәрләре белән чагыштырырлык. Шәһәрчекнең мәйданы якынча 2,5 га.
1998-2000 елларда шәһәр янында проф. Г. Н. Белорыбкин җитәкчелегендә археологик экспедиция тарафыннан өч яңа торак урыны һәм шәһәрне ныгытуның яңа системасы ачылды һәм тикшерелде. Золотарев шәһәрчегендә даими рәвештә археологик казу эшләре алып барыла, алар борынгы йортларның төзелешен ачыкларга ярдәм итә [2]. Экспедиция базасында балалар археологик лагере эшли.
Шәһәр тарихы үзгәртү
Заманча күзаллаулар буенча, җирлекнең борынгы яшәеш чоры III-IV гасырларга карый, моңа шәһәрчекнең әвәләп ясалган керамикасы да дәлил булып тора. VIII—X гасырларга кагылышлы археологик табылдыклар мордва халкы белән шәһәрчекне бәйләргә ярдәм итә. Бу савыт-саба гына түгел, бизәнү әйберләре, хезмәт кораллары, кораллар да була. Бу чорда Золотарев шәһәрчеге көньяк һәм көнчыгыш кавемнәр белән киң элемтәләргә ия булган, диеп фаразлыйлар [3].
X гасырда шәһәрчек буртаслар тарафыннан яулап алына, әмма соңрак XI гасырда Идел буе Болгары составына керә. XI-XIII гасырларда биредә бортаслар, болгарлар, мордвалар яшәгән. XII гасыр Золотарев шәһәрчегендә Енисейдан аскиз мәдәниятенең хәрби вәкилләре барлыкка килә.
1237 елда урта гасыр шәһәрчеге сакчылары һәм Идел буеның хәзерге заман халыкларының ата-бабалары,шулай ук Русиягә монгол гаскәрләре белән барган сугыш башлана. Монголлар белән сугыш вакытында бөтен җирлек яндырыла. Биредә 2000гә якын кеше һәлак була. Г. Н. Белорыбкин фикеренчә, бу монгол гаскәрләренең каршылыгына каршы торуның беренче омтылышы була.
Хәзерге вакытта шәһәрчек территориясендә сугышларны реконструкцияләү буенча экскурсияләр үткәрелә.
Фильмнар үзгәртү
- "Алтын атучы Батыйны эзләу" документаль фильмы[4]
- "Урта гасыр сугышлары. I фильм . 1237 ел." документаль фильмы[5]
Кызыклы фактлар үзгәртү
Золотарев шәһәрчеге казылмаларыннан ясалган битлек-амулет шәһәрчекнең символына һәм Пенза районы флагының төп фигурасына әверелде.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Рәсми сайттан мәгълүмат файдаланылды Пенза өлкәсе Хөкүмәте сайты 2011 елның 11 октябрь көнендә архивланган.
- ↑ Рус Помпеялары ничек күмелгән."Россия газетасы" - атна № 3388, 24 гыйнвар 2004 ел
- ↑ Белорыбкин, 2001
- ↑ Алтын атучы Батыйны эзләу" документаль фильмы, 2004
- ↑ Урта гасыр сугышлары. I фильм . 1237 ел." документаль фильм, 2009
Әдәбият үзгәртү
- Белорыбкин Г. Н. Золотарев шәһәрчеге 2014 елның 21 май көнендә архивланган.. СПб.- Пенза. 2001. 200 б.
