ПЕН-клуб
ПЕН-клуб, ингл. PEN International, Бөтендөнья (яки Халыкара) Язучылар Берлеге — төрле әдәби жанрларда иҗат итүче һөнәри язучыларны, шагыйрьләрне, журналистларны берләштерүче халыкара хөкүмәттән гайре оешма.
1921 елда Лондонда инглиз язучылары Джон Голсуорси һәм Кәтрин Эми Доусон-Скотт (ингл. Catharine Amy Dawson-Scott) тарафыннан булдырылган.
100 дән артык милли ПЕН-үзәкне (шул исәптән, Рус ПЕН-үзәген, Татар ПЕН-үзәген) берләштерә.
Оешманың идарәсе Лондонда урнашкан.
| ПЕН-клуб | |
| Халыкара Язучылар Берлеге | |
| Бергәлек: |
халыкара |
|---|---|
| Оешма төре: |
әдәби оешма |
| Рәсми теле: |
инглиз, француз, испан |
| Җитәкчеләр | |
| Президент |
Дженифер Клемент |
| Нигезләү | |
|
05.05.1921 | |
| http://www.pen-international.org/ | |
Тарих
үзгәртү
Клубның исеме ПЕН (ингл. PEN «автокаләм») – инглиз сүзләренең беренче хәрефләреннән җыелган акроним, аббревиатура булып тора: «Poet» (шагыйрь), «Essayist» (эссе язучы), «Novelist» (роман язучы).
- 1921 елның 5 маенда инглиз язучылары Джон Голсуорси һәм Кәтрин Эми Доусон-Скотт тарафыннан булдырылган.
- Клубның беренче җитәкчесе — Джон Голсуорси.
- ПЕН-клубның хәзерге рәсми исеме — Бөтендөнья (яки Халыкара) Язучылар Берлеге.
Максат
үзгәртү- Бөтен дөнья язучыларының иҗади хезмәттәшлегенә ярдәм итү.
- Сәнгатьле тәрҗемә итү тәҗрибәсен җәелдерү.
- Төрмәләргә ябылган язучыларга теләктәшлек белдерү.
- Авыр матди хәлдә калган язучыларга ярдәм кулы сузу.
- Ватаннарындагы сәяси режим тарафыннан (ПЕН-клуб әгъзалары «репрессияләр үткәрүче режим» дип тапкан илләрдә) ирекләре кысылган язучыларга булышу.
- Оешма уставы буенча, клуб эшчәнлегенең төп юнәлеше булып язучылар хокукларын яклау, сүз һәм шәхес иреге өчен, цензурага каршы көрәш тора.
|
Чыгышы белән милли булган әдәбият чикләрне белми Уставның I бүлеге
|
|
Идарә
үзгәртү- ПЕН-клубның җитәкче органы — халыкара шура. Шурага ике ел саен яңадан сайланучы президент, генераль сәркатиб, казначы, төрле милли ПЕН-клублар арасыннан 7 әгъза керә.
- 2003-2009 Пен-клуб идарәсе президенты — чех язучысы Иржи Груша.
- 2009-2015 Канада язучысы Джон Ралстон Соуд.
- 2015 елдан америкалы Мексика язучысы Дженифер Клемент.
Корылыш
үзгәртү2010 елда ПЕН-клубта 101 илдән 144 милли ПЕН-үзәк санала. Милли үзәкләр әсәрләр иҗат ителгән тел принцибы буенча төзелә. Оешмада үзара килешенгән шарт буенча, теләсә нинди (милләтенә, диненә, теленә, расасына карамыйча) һөнәри язучы ПЕН-клубта әгъза булып тора ала. Иҗади хезмәтләрең булу һәм ПЕН-клубта ике елдан да ким булмаган вакыт аралыгында әгъза булган ике язучының тәкъдимнамәсе булу кирәк. Клубка әгъза итеп оешманың башкарма комитеты ала.
Пен-клуб комитетлары
үзгәртү- Мәхбүс язучылар (комитет штаб-фатиры Лондонда)
- Хатын-кыз язучылар (Австралиядә)
- Линвистика һәм тәрҗемә буенча (Өскептә)
- Мөһаҗирлектәге язучылар (Торонтода)
- Язучылар тынычлык өчен (Люблянада)
Конгресслар
үзгәртүЕл саен ПЕН-клуб чиратлап Аурупаның, Азияның, Африканың, Американың берәр милли ПЕН-үзәге булган илендә бөтендөнья конгрессы уздыра. 2000 елда чираттагы конгресс Россиядә уза (конгресс рәисе — Нобель премиясе лауреаты (1999) Гюнтер Грасс (1927-2015).
- 2005 Блед (Словения) (71 нче конгресс)
- 2006 Берлин (72 нче конгресс)
- 2007 Дакар (Сенегал) (73 нче конгресс)
- 2008 Богота (Колумбия) (74 нче конгресс)
- 2009 Линц (Австрия) (75 нче конгресс)
- 2010 Токио (76 нчы конгресс)
- 2011 Белград (Сербия) (77 нче конгресс)
- 2012 Көңҗу(Көньяк Корея) (78 нче конгресс)
- 2013 Рейкьявик (79 нчы конгресс)
- 2014 Бишкәк (80 нче конгресс)
- 2015 Квебек (81 нче конгресс)
ПЕН-клуб президентлары
үзгәртү| Халыкара ПЕН-клуб президентлары | |
|---|---|
| Джон Голсуорси | 1921–1932 |
| Герберт Уэллс | 1932–1935 |
| Жюль Ромэн | 1936–1939 |
| Сугыш вакытына президент комитеты: Дени Сора, Франсуа Мориак, Торнтон Уайлдер, Ху Ши | 1941–1946 |
| Морис Метерлинк | 1947–1949 |
| Бенедетто Кроче | 1949–1953 |
| Чарлз Морган | 1954–1956 |
| Андре Шамсон | 1957–1959 |
| Альберто Моравиа | 1960–1962 |
| Виктор ван Врисланд | 1963–1965 |
| Артур Миллер | 1966–1969 |
| Пьер Эмманюэль | 1970–1971 |
| Генрих Бёлль | 1972–1973 |
| Виктор Соден Притчетт | 1974–1976 |
| Марио Варгас Льоса | 1977–1979 |
| Пер Вестберг | 1979–1986 |
| Фрәнсис Кинг | 1986–1989 |
| Рене Тавернье | май – ноябрь 1989 |
| Пер Вестберг (в. б.) | ноябрь 1989 – май 1990 |
| Дьёрдь Конрад | 1990–1993 |
| Роналд Харвуд | 1993–1997 |
| Омеро Аридхис | 1997–2003 |
| Иржи Груша | 2003–2009 |
| Джон Ролстон Сол | 2009–2015 |
| Дженифер Клемент | 2015 - х.в. |
Рус ПЕН-үзәге
үзгәртүРус ПЕН-үзәге 1989 елда Маастрихтта (Һолландия) узган конгресста ПЕН-клубка кабул ителә[1]
- Президенты — Андрей Битов.
- Вице-президентлар Андрей Вознесенский, Белла Әхмәдуллина булган.
- Хәзерге вице-президент, генераль сәркатип — Алексей Симонов.
- Башкарма комитет: Юнна Мориц, Константин Кедров, Людмила Улицкая, Борис Евсеев, Игорь Иртеньев, Александр Городницкий, Евгений Бунимович, Вячеслав Пьецух.
- Сәркатип — Екатерина Турчанинова[2].
Татар ПЕН-үзәге
үзгәртү_12.jpg)
Татар милли ПЕН-үзәге 1996 елда Мексикада узган Бөтендөнья язучылар конгрессында халыкара ПЕН-клубка кабул ителә.
ПЕН-үзәк әгъзалары: Туфан Миңнуллин (беренче президенты), Миркасыйм Госманов, Әмирхан Еники, Илдар Юзеев, Нурихан Фәттах, Рафаэль Мостафин, Ркаил Зәйдулла, Әхәт Мушинский, Равил Фәйзуллин, Разил Вәлиев, Харрас Әюпов, Зиннур Мансуров, Зөлфәт Хәким һ.б.[3]
- Президенты — Разил Вәлиев.
- Сәркатибе (башкаручы директоры) — Әхәт Мушинский
Адресы: Казан, Кремль урамы, 33[4].
2022 елда Татар ПЕН-үзәге Әдәбият буенча Нобель премиясе лауреатлыгына конкурска катнашырга рәсми чакыру алган. Элегрәк күренекле язучы һәм җәмәгать эшлеклесе Туфан Миңнуллинның кандидатурасы тәкъдим ителгән дә булган.[5]
Моны да карагыз
үзгәртүИскәрмәләр
үзгәртү- ↑ Татарстанда ПЕН-үзәк бар икәнне белә идегезме ?(рус.)
- ↑ ПЕН-клубның рәсми сайтында Рус милли ПЕН-үзәге, archived from the original on 2015-11-18, retrieved 2016-01-06
- ↑ Татарстан милли китапханәсе сайтында Татар ПЕН-үзәге, archived from the original on 2020-04-05, retrieved 2016-01-06
- ↑ ПЕН-клубның рәсми сайтында Татар милли ПЕН-үзәге, archived from the original on 2015-09-21, retrieved 2016-01-06
- ↑ Рузилә Мөхәммәтова. Татар язучысын Нобель премиясенә тәкъдим итүгә әзерлек бара. Татар-информ,, 26.01.2023