Wikipedia

Новороссийск

Новороссийск (рус. Новороссийск, адыг. Цӏэмэз) — Россия шәһәре, Краснодар краеның халык саны буенча өченче шәһәр.

Новороссийск
Flag of Novorossiysk.svg
Coat of Arms of Novorossiysk.svg
Карта
Ил Россия
Өлкә Краснодар крае
Шәһәр округы Новороссийск
Координатлар 44°43'N, 37°46'E
Башлык Владимир Ильич Синяговский[d]
Нигезләнгән 1838
Мәркәз биеклеге 20 м
Халык саны 241 788 кеше
Сәгать кушагы UTC+4
Телефон коды +7 8617
почта индекслары 353900—353925
Кардәш шәһәрләр Вальпараисо[1], Күстәнҗә[2], Гейнсвил[3], Плимут[4][5][6], Ливорно[7], Хихон[8], Пула[9], Брест[10][11], Варна[d][12], Самсун[13], Сур[d][14], Хуандао[d][15], Казашко[16], Һайльбронн[17][18], Гавар[d][19] һәм Хант-Манси автоном округы[20]
Бүләкләр Каһарман шәһәр Ленин ордены I дәрәҗә Бөек Ватан Сугышы ордены
Commons-logo.svg Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Халык саны — 241 788 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 298 068 кеше.[21]

ГеографияҮзгәртү

Шәһәр Кара диңгезнең туңмый торган тирән сулы Цемес бухтасы яры 25 километр буйлап сузылган, Краснодардан 136 километр ераклыкта урнашкан. Новороссийск — эре транспорт үзәге. Шәһәрдә Россиянең һәм Кара диңгездә урнашкан иң эре порты урнаша; Краснодар — Новороссийск тимер юлының соңгы пункты, шоссе юллары төене. Россия хәрби-диңгез флотының базасы.

КлиматҮзгәртү

Новороссийск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача максимум, °C 6,1 5,7 8,7 14,1 19,2 23,7 27,4 27,0 22,3 17,0 11,2 7,0 15,8
Уртача температура, °C 4,3 3,7 6,5 11,6 16,5 21,1 24,8 24,6 20,1 14,8 9,2 5,3 13,6
Уртача минимум, °C 2,4 1,6 4,1 8,7 13,4 18,4 22,0 21,8 17,4 12,4 7,1 3,3 11,1
Явым-төшем нормасы, мм 93 78 73 65 61 72 54 59 62 75 92 104 888
Чыганак: Метеостатистика Краснодарского края

Сәгать поясыҮзгәртү

 

Новоросийск халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

ТарихҮзгәртү

 
Новороссийск күренеше

Новороссийск 1838 елда Суҗук-Кале исемле төрек ныгытмамсы калдыклары урынында нигезләнгән. 1853—56 еллардагы Кырым сугышы вакытында инглиз-француз эскадрасы тарафыннан җимереп бетерелә; 1860 елда юкка чыгырыла.

1866 елда торгызыла, шәһәр статусын ала һәм яңа оешкан Кара диңгез округының административ үзәге итеп билгеләнә. 1896 елдан — Кара диңгез губернасының административ үзәге.

Шәһәрнең алдагы үсеше Екатеринодар — Новороссийск тимер юлы (1888 елда төзелә) һәм диңгез порты төзелеше (1896) белән бәйле.

Ватандашлар сугышы вакытында шәһәр каты сугышлар аренасы булып торган.

Бөек Ватан сугышы вакытында шәһәрнең өлеше алман-фашист гаскәрләре тарфыннан алынган (сентябрь 1942). 1943 елның 4 февраленә карышы төндә, Станичка бистәсе янында (Новороссийскидан көньяграк) диңгезчеләр десанты төшкән һәм плацдармны алган (соңрак — "Кече Җир", (Малая Земля)). 1943 елның 16 сентябрендә азат ителә.

1973 елда шәһәргә каһарман шәһәр дәрәҗәсе бирелә.

ХалыкҮзгәртү

1897[22] 1913[23] 1926[23] 1939[23] 1959[24] 1970[25] 1979[26] 1989[27] 2002[28] 2010[21]
16 897 ~46 000 ~66 200 ~95 200 93 461 132 744 159 135 185 938 232 079 241 788

Милли состав (2002): руслар — 86,0%, әрмәннәр — 4,3%, украиннар — 3,6%, татарлар — 1,3%.[29]

Административ бүленешҮзгәртү

Новороссийск 5 районга бүленә:

  • Үзәк районы
  • Көнчыгыш районы
  • Көньяк районы
  • Новороссийск районы
  • Диңгез буе районы

ГалереяҮзгәртү

  • Шәһәр урамнарында

ПанорамаҮзгәртү

 
Адмирал Серебряков яр буе урамы панорамасы

Кардәш шәһәрләрҮзгәртү

Кызыклы фактларҮзгәртү

1797—1802 елларда Новороссийск исемен Украинадагы Днепр шәһәре йөрткән.[30]

ИскәрмәләрҮзгәртү

  1. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/valparaiso-chili/
  2. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/konstantsa-rumyniya/
  3. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/geynzvill-ssha/
  4. ↑ http://www.visitoruk.com/Plymouth/20th-century-T1342.html
  5. ↑ https://www.plymouthherald.co.uk/whats-on/whats-on-news/plymouths-twin-cities-charming-things-3667510
  6. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/plimut-velikobritaniya/
  7. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/livorno-italiya/
  8. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khikhon-ispaniya/
  9. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/pula-khorvatiya/
  10. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/brest-belarus/
  11. ↑ https://city-brest.gov.by/ru/pobratim-ru/
  12. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/varna-bolgariya/
  13. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/samsun-turtsiya/
  14. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/tir-sur-livan/
  15. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/novyy-rayon-zapadnogo-poberezhya-goroda-tsindao-provintsii-shandun-kitayskaya-narodnaya-respublika/
  16. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/s-kazashko-varnenskogo-rayona-bolgarii/
  17. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khalbronn-germaniya/
  18. ↑ https://www.heilbronn.de/leben/heilbronn-entdecken/partnerstaedte/novorossijsk.html
  19. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/gavar-armeniya/
  20. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khanty-mansiysk-khanty-mansiyskiy-avtonomnyy-okrug/
  21. ↑ 21,0 21,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-12-04 
  22. ↑ Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 http://www.mojgorod.ru/saratov_obl/hvalynsk/
  24. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  25. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  26. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  27. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  28. ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  29. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-12-04 
  30. ↑ http://enc.mail.ru/article/1900407474(үле сылтама)
Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Новороссийск&oldid=3520458