Новороссийск

Новороссийск (рус. Новороссийск, адыг. Цӏэмэз) — Россия шәһәре, Краснодар краеның халык саны буенча өченче шәһәр.

Новороссийск
рус. Новороссийск
Байрак[d]
Flag of Novorossiysk.gifCoat of Arms of Novorossiysk (Krasnodar kray) (2006).png
Сурәт
Нигезләнү датасы 1838
Дәүләт Flag of Russia.svg Россия[1]
Flag of Russia.svg Россия империясе
Flag of the Soviet Union.svg СССР
Нәрсәнең башкаласы Муниципальное образование город Новороссийск[d][1], Черноморская Советская Республика[d], Черноморский округ[d], Кара диңгез гөбернәсе һәм Черноморский округ[d]
Административ-территориаль берәмлек Муниципальное образование город Новороссийск[d][1], Краснодар крае, Азак-Кара диңгез крае[d], Төньяк Кавказ крае[d], Черноморский округ[d], Кара диңгез гөбернәсе һәм Черноморский округ[d]
Хөкүмәт башлыгы Владимир Ильич Синяговский[d]
Халык саны 270 774 (2017)[2]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 10 метр
Сәгать поясы UTC+03:00
Кардәш шәһәр Вальпараисо, Күстәнҗә, Гейнсвил, Плимут[3][4], Ливорно, Хихон, Пула һәм Брест
Бүләкләр
Мәйдан 81,1 ± 0,1 км²
Почта индексы 353900–353925
Рәсми веб-сайт admnvrsk.ru
Һәйкәлләр исемлеге Список памятников культурного наследия Новороссийска[d]
Җирле телефон коды 8617
Монда җирләргәннәр төркеме [d]
Commons-logo.svg Новороссийск Викиҗыентыкта

Халык саны — 241 788 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 298 068 кеше.[5]

ГеографияҮзгәртү

Шәһәр Кара диңгезнең туңмый торган тирән сулы Цемес бухтасы яры 25 километр буйлап сузылган, Краснодардан 136 километр ераклыкта урнашкан. Новороссийск — эре транспорт үзәге. Шәһәрдә Россиянең һәм Кара диңгездә урнашкан иң эре порты урнаша; Краснодар — Новороссийск тимер юлының соңгы пункты, шоссе юллары төене. Россия хәрби-диңгез флотының базасы.

КлиматҮзгәртү

Новороссийск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача максимум, °C 6,1 5,7 8,7 14,1 19,2 23,7 27,4 27,0 22,3 17,0 11,2 7,0 15,8
Уртача температура, °C 4,3 3,7 6,5 11,6 16,5 21,1 24,8 24,6 20,1 14,8 9,2 5,3 13,6
Уртача минимум, °C 2,4 1,6 4,1 8,7 13,4 18,4 22,0 21,8 17,4 12,4 7,1 3,3 11,1
Явым-төшем нормасы, мм 93 78 73 65 61 72 54 59 62 75 92 104 888
Чыганак: Метеостатистика Краснодарского края

Сәгать поясыҮзгәртү

 

Новоросийск халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

ТарихҮзгәртү

 
Новороссийск күренеше

Новороссийск 1838 елда Суҗук-Кале исемле төрек ныгытмамсы калдыклары урынында нигезләнгән. 1853—56 еллардагы Кырым сугышы вакытында инглиз-француз эскадрасы тарафыннан җимереп бетерелә; 1860 елда юкка чыгырыла.

1866 елда торгызыла, шәһәр статусын ала һәм яңа оешкан Кара диңгез округының административ үзәге итеп билгеләнә. 1896 елдан — Кара диңгез губернасының административ үзәге.

Шәһәрнең алдагы үсеше Екатеринодар — Новороссийск тимер юлы (1888 елда төзелә) һәм диңгез порты төзелеше (1896) белән бәйле.

Ватандашлар сугышы вакытында шәһәр каты сугышлар аренасы булып торган.

Бөек Ватан сугышы вакытында шәһәрнең өлеше алман-фашист гаскәрләре тарфыннан алынган (сентябрь 1942). 1943 елның 4 февраленә карышы төндә, Станичка бистәсе янында (Новороссийскидан көньяграк) диңгезчеләр десанты төшкән һәм плацдармны алган (соңрак — "Кече Җир", (Малая Земля)). 1943 елның 16 сентябрендә азат ителә.

1973 елда шәһәргә каһарман шәһәр дәрәҗәсе бирелә.

ХалыкҮзгәртү

1897[6] 1913[7] 1926[7] 1939[7] 1959[8] 1970[9] 1979[10] 1989[11] 2002[12] 2010[5]
16 897 ~46 000 ~66 200 ~95 200 93 461 132 744 159 135 185 938 232 079 241 788

Милли состав (2002): руслар — 86,0%, әрмәннәр — 4,3%, украиннар — 3,6%, татарлар — 1,3%.[13]

Административ бүленешҮзгәртү

Новороссийск 5 районга бүленә:

  • Үзәк районы
  • Көнчыгыш районы
  • Көньяк районы
  • Новороссийск районы
  • Диңгез буе районы

ГалереяҮзгәртү

  • Шәһәр урамнарында

ПанорамаҮзгәртү

 
Адмирал Серебряков яр буе урамы панорамасы

Кардәш шәһәрләрҮзгәртү

Кызыклы фактларҮзгәртү

1797—1802 елларда Новороссийск исемен Украинадагы Днепр шәһәре йөрткән.[14]

ИскәрмәләрҮзгәртү

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ОКТМО. 185/2016. Южный ФО
  2. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
  3. ↑ http://www.visitoruk.com/Plymouth/20th-century-T1342.html
  4. ↑ https://www.plymouthherald.co.uk/whats-on/whats-on-news/plymouths-twin-cities-charming-things-3667510
  5. ↑ 5,0 5,1 http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls
  6. ↑ Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 http://www.mojgorod.ru/saratov_obl/hvalynsk/
  8. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  9. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  10. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  11. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  12. ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  13. ↑ 2002 ел сан алу базасы
  14. ↑ http://enc.mail.ru/article/1900407474
Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Новороссийск&oldid=2978251