Берләшкән Гарәп Әмирлекләре
Берләшкән Гарәп Әмирлекләре (БГӘ, гарәп. الإمارات العربية المتحدة ’Әл-’Има̄ра̄т ’әл-ʻАраби́йя ’әл-Мутта́һида) — көньяк-көнбатыш Азиядә, Гарәбстан ярымутравының көнчыгыш өлешендә урнашкан дәүләт. Көнбатышта һәм көньякта Согуд Гарәбстаны белән, көньяк-көнчыгышта һәм төньяк-көнчыгышта Оман белән чиктәш.
 Байрак
 Илтамга
| |
| Башкала | Әбү-Дәби шәһәре |
|---|---|
| Халык саны | 9 890 400 (2020)  |
| Нигезләнгән | 1971 |
| Сәгать кушагы | UTC+04:00 |
| Рәсми тел | гарәп теле, инглиз теле |
| География | |
| Мәйдан | 83,600 км² |
| Координатлар | 24.4°N 54.3°E |
| Сәясәт | |
| Дәүләт башлыгы | Мухаммад бен Зайд аль-Нахайян, Хәлифә бин Зәет әл-Нәһәян, Зайд ибн Султан аль-Нахайян |
| Хөкүмәт башлыгы | Мөхәммәт бин Рәшит әл-Мәктүм |
 | |
| Икътисад | |
| ТЭП | 415 022 миллион US$ (2021), 507 535 миллион US$ (2022) |
| Акча берәмлеге | БГӘ дирһәме |
| Эшсезлек дәрәҗәсе | 4% (2014)[1] |
| Туу күрсәткече | 1.784 (2014)[2] |
| КПҮИ | 0.911 (2021)[3] |
| Яшәү озынлыгы | 77.256 ел (2016)[4] |
| Пинсә яше | 65 яшь |
| Джини коэффициенты | 26 (2018)[5] |
| Башка мәгълүмат | |
| Ярдәм телефоннары | |
| Электр аергычы төре | Europlug,[7] тип D,[7] BS 1363[7] |
| Автомобил хәрәкәте ягы | уң[8] |
| Челтәр көчәнеше | 220 вольт |
| Телефон коды | +971 |
| ISO 3166-1 коды | AE |
| ХОК коды | UAE |
| Интернет домены | .ae, امارات. |
Берләшкән Гарәп Әмирлекләре халкының саны 4,8 млн. кеше, боларның 70 % кадәр — көньяк һәм көньяк-көнчыгыш Азиядән эшчеләр. Җирле халык күбесенчә суннит мөселманнары белән тәкъдим ителгән. Берләшкән Гарәп Әмирлекләре 7 әмирлектән тора: Әбу-Даби, Гаҗман, Дөбәй, Рәэсел-Хәймә, Өммел-Кайвәйн, Фөҗәйрә һәм Шарҗә. Башкала — Әбу-Даби шәһәре.[9]
География үзгәртү
Берләшкән Гарәп Әмирлекләре көнбатышта һәм көньякта Согуд Гарәбстаны белән, көньяк-көнчыгышта һәм төньяк-көнчыгышта Оман белән чиктәш. Мәйданы 83 600 км².
Идарә-җир төзелеше үзгәртү
Берләшкән Гарәп Әмирлекләре — җиде әмирлектән торган федерация дәүләте. Һәр бер әмирлек — тулы монархияле кечкенә дәүләт.
| Әмирлек | Гарәп исеме |
Мәркәз | Мәйдан, км² |
Халык, кеше |
|---|---|---|---|---|
| Әбу-Даби | أبو ظبي | Әбу-Даби | 67 340 | 1 463 491 |
| Гаҗман | عجمان | Гаҗман | 259 | 260 492 |
| Дөбәй | دبي | Дөбәй | 3 885 | 2 262 000 |
| Рәэсел-Хәймә | رأس الخيمة | Рәэсел-Хәймә | 1 683 | 191 753 |
| Өммел-Кайвәйн | أم القيوين | Өммел-Кайвәйн | 777 | 59 098 |
| Фөҗәйрә | الفجيرة | Фөҗәйрә | 1 166 | 118 933 |
| Шарҗә | الشارقة | Шарҗә | 2 590 | 656 941 |
Тарих үзгәртү
VII нче гасырда монда урнашкан кечкенә шейхлыклар Ислам динен кабул итеп, Гарәп халифатына керделәр. Шул чорда Дөбәй, Шарҗә, Фөҗәйрә шәһәрләре барлыкка килделәр. Халифат кечсезләнүе белән, шәехлыкларның автономиясе үсте. X–XI нче гасырларда Гарәбстан ярымутравының көнчыгыш өлеше карматлар дәүләтенә керде, ә аның таркалуыннан соң Оман шаукымы астына ләкте.
XV нче гасырның ахырында бу җирләрдә хуҗа булып Европа ныкланды.
Дин үзгәртү
Берләшкән Гарәп Әмирлекләрендә рәсми дин — ул халыкның 76 % ы тотучы ислам дине. Ил халкының 9 % ын христианнар, якынча 10 % ын һинд дине яки буддачылык тарафдарлары һәм 5 % ын башка диннәр вәкилләре алып тора[10].
Берләшкән Гарәп Әмирлекләре халкының 85 % ы бу илнең гражданнары булып тормый. Чит ил кешеләре Көньяк һәм Көньяк-Көнчыгыш Азиядән, Якын Көнчыгыш, Европа, Үзәк Азия, Бәйсез Дәүләтләр Берлеге һәм Төньяк Америкадан килгән.
Британия шаукымы үзгәртү
Бәйсез дәүләт үзгәртү
Сәясәт үзгәртү
 |
Әлеге мәкаләдә мәгълүмат чыганаклары күрсәтелмәгән. Мәгълүматны тикшерү җиңел булырга тиеш, башка очракта ул, шик астына куелып, бетерелергә мөмкин.
Сез, мәкаләне төзәтеп, абруйлы чыганакларга сылтамалар куя аласыз. |
|
| |
|---|---|
| Әбу-Даби | Гаҗман | Дөбәй | Рәэсел-Хәймә | Өммел-Кайвәйн | Фөҗәйрә | Шарҗә | |
- ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
- ↑ http://data.uis.unesco.org/index.aspx?queryid=239; ЮНЕСКО-ның статистика институты.
- ↑ https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI; Отчёт о развитии человечества; чыгару датасы: 2022.
- ↑ http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=DEMO_DS; ЮНЕСКО-ның статистика институты.
- ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 "International Numbering Resources Database"; ас башлык: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 10 июль 2016; мөхәррир: Халыкара телекоммуникацияләр береге.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.
- ↑ http://chartsbin.com/view/edr.
- ↑ Берләшкән Гарәп Әмирлекләренә яңа керү кагыйдәләре
- ↑ UAE's Federal Competitiveness and Statistics Authority (FCSA) 2020 елның 28 апрель көнендә архивланган.(ингл.)