Полоний

Полоний (лат. Polonium, Po) — Менделеевның периодик таблицасының 6 период, 16 төркем элементы. Тәртип номеры - 84. Халькогеннар төркеменә карый. Нормаль шартларда йомшак радиоактив металл, көмөшсу-ак төстә.

Символы

Полоний элементының символы - Po (Полоний дип укыла).

Тарихы һәм атаманың килеп чыгышы

Элемент 1898 елда Пьер Кюри һәм Мария Склодовская-Кюри тарафыннан уран сумалалы рудасында ачыла. Алар 18 июльдә Париж Фәннәр академиясе утырышында докладта беренче тапкыр ачыш турында хәбәр итәләр. Элемент Мария Склодовская-Кюриның туган ягы — Польша (лат. Polonia) хөрмәтенә исем ала

1902 елда алман галиме Вильгельм Марквальд яңа элемент ача. Ул аны радиотеллур дип атый. Кюри, ачыш турындагы язманы укып, бу — алар тарафыннан дүрт ел элек ачылган полоний элементы, дип хәбәр итә. Марквальд мондый бәя белән килешмәгән һәм аларның төрле элементлар булуын белдергән. Элементлар белән берничә тәҗрибәдән соң Марквальд үз хатасын танырга мәҗбүр була.

Полонийның 0,1 мг беренче өлгесе 1910 елда алына.

Тәбигатьтә

Полоний радионуклидлары табигый радиоактив рәт составына керә:

²¹⁰Po (Т_1/2 = 138,376 сут), ²¹⁸Po (Т_1/2 = 3,10 мин) һәм ²¹⁴Po (Т_1/2 = 1,643×10⁻⁴ с) — ²³⁸U рәтенә;

¹⁶Po (Т_1/2 = 0,145 с) һәм ²¹²Po (Т_1/2 = 2,99×10⁻⁷ с) — Th рәтенә;

²¹⁵Po (Т_1/2 = 1,781×10⁻³ с) һәм ²¹¹Po(Т_1/2 = 0,516 с) — ²³⁵U рәтенә.

Шуңа күрә полоний һәр чак торий һәм уран минералларында була. Полонийның Җир кабыгындагы тотрыклы нисбәте — массасы буенча якынча 2×10⁻¹⁴ %.

Үзенчәлекләре

Полоний — көмөшсу-ак йомшак радиоактив металл.

Металл полоний һавада тиз оксидлана. Полоний диоксиды (РоО₂)_x һәм полоний монооксиды РоО билгеле. Кислоталар йогынтсыында Ро²⁺ катионнары барлыкка килеп, алсу төсле эретмә хасил була:

${\ce {Po + 2 HCl -> PoCl2 + H2 ^}}$$.$

Агулылыгы

Полоний-210 артык агулы, радиотоксинлы һәм канцерогенлы, ярым таркалу чоры 138 көн 9 сәгать. Аның чагыштырма активлыгы (166 ТБк/г) шул хәтле зур, хәтта альфа-кисәкчә генә нурланса да, аңа кул белән кагылырга ярамый, чөнки тире генә түгел, бәлки бөтен организм агулануы мөмкин: полоний тире аша шактый җиңел үтә. Ул ара булганда да коточкыч хәвефле. Шуңа күрә полоний-210 белән герметик бокста гына эшлиләр.

Әдәбият

• Полоний// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 20-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

Сылтамалар

• Полоний//Большая российская энциклопедия(үле сылтама)
• Полоний. Популярная библиотека химических элементов. әлеге чыганактан 2013-05-29 архивланды. 2013-08-28 тикшерелгән.
• «What is polonium-210?»(ингл.)