Wikipedia

Бельгия

(Bilgiä битеннән юнәлтелде)

Бе́льгия (нид. België, ХФА: [ˈbɛlɣijə]; фр. Belgique, алман. Belgien), Бе́льгия Корольлеге́ (нид. Koninkrijk België, фр. Royaume de Belgique, алман. Königreich Belgien) — Көнбатыш Европада урнашкан федератив дәүләт. Европа Берлеге әгъзасы һәм шул оешмадагы күп структураларның штаб-фатирлар урнашу урыны. Шулай ук НАТО штаб-фатиры да Бельгиядә урын тота. БМО әгъзасы.

Бельгия
нид. Koninkrijk België
фр. Royaume de Belgique
алман. Königreich Belgien
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 4 октябрь 1830[1]
Сурәт
Рәсми исем Königreich Belgien[2], Koninkrijk België һәм Royaume de Belgique[2]
Кыскача исем 🇧🇪
ХФӘ билгесе ˈbɛlʤəm һәм ˈkɪŋdəm ɒv ˈbɛlʤəm
Катнашучы Лис бәрелеше (1918)[d]
Гомер озынлыгы 81,69 ел[3]
... хөрмәтенә аталган белги[d] һәм Белгика[d]
Демоним Belg, Belgian, belga, Belgische, Belge[4], Belgier, belgier, Belgiano, belgo, Belgänan, பெல்ஜியர், Belgičan, بلجيكي, بلجيكية, بلجيكيون, бельгієць, бельгійка, бельгійці, бельгийцы, belga, בלגי, בלגית, belgieni, belgian, belgiancă, Belsch, Belsch, belga, belgi, belghe, 比利时, beljes, belgisk, belxicanu, belxicana, belga, belxicano, Bedje, Belgen, Belzje, belgijanac, belgijanka, belgijanci, belgijanke, Belgierin, بیلج, بیلج, belgo, belghe, belzi, belghi, بلجيكي, بلجيكية, بلجيكيين, بلجيكيات һәм Beilgeach[5]
Рәсми тел нидерланд теле[6], француз теле[7] һәм алман теле
Гимн Бельгия гимны[8]
Мәдәният Бельгия мәдәнияте[d]
Шигарь тасвирламасы Берлектә көч[d]
Шигарь тексты Eendracht maakt macht[9], L’union fait la force[10] һәм Einigkeit macht stark[11]
Дөнья кисәге Европа[12]
Дәүләт  Бельгия
Башкала Брюссель[7][13]
Сәгать поясы UTC+01:00[14] һәм UTC+02:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Төньяк диңгез
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Көнбатыш Яурупа
Географик үзәк 50°38′28″ т. к. 4°40′05″ кч. о.
Иң көнчыгыш ноктасы 50°20′09″ т. к. 6°24′27″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 51°30′18″ т. к. 4°46′26″ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 49°29′49″ т. к. 5°28′21″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 51°05′22″ т. к. 2°32′43″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Belgium.map
Иң югары ноктасы Синьяль-де-Ботранж[d]
Иң түбән ноктасы De Moeren[d]
Идарә итү формасы конституцияле монархия һәм парламентлы монархия[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Бельгия патшасы[d]
Ил башлыгы Филипп I Бельгияле[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Бельгия премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Александр Де Кро[d]
Башкарма хакимият Бельгия федераль хөкүмәте[d]
Канунбирү органы Бельгия федераль парламенты[d]
Югары мәхкәмә органы Бельгия конституция мәхкәмәсе[d], Бельгия кассация мәхкәмәсе[d] һәм Дәүләт советы[d]
Үзәк банкы Бельгия милли банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Люксембург, Италия, Германия, Лихтенштейн, Австралия, Украина, Косово Җөмһүрияте, Франция, Бөекбритания, Канада, Индонезия, Дания, Төркия, Нидерланд, Уругвай, Малайзия, Пакьстан, Кытай Җөмһүрияте, Мексика, Конго Демократик Республикасы, Америка Кушма Штатлары, Россия, Һиндстан, Греция, Кытай, Гөрҗистан, Исраил, Нидерланд патшалыгы[d], Маҗарстан, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[15] һәм Маврикий
Әгъзалык Аурупа Берлеге, Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Төньяк Атлантик килешү оешмасы, Халыкара икътисадый хезмәттәшлек һәм үсеш оешмасы, Аурупа шурасы, Бенилюкс, Awrupa ğälämi agentlığı, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, European Air Transport Command[d][16], Бельгия-Люксембург икътисади берлеге[d], Нидерланд теле берлеге[d], Көньяк Европа обсерваториясе[d], ОБСЕ, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d], Азия үсеш банкы[d], Австралия группасы[d], Европа күмер һәм корыч берләшмәсе[d], Европа түләүләр берлеге[d], Евроконтроль[d], Ачык күкләр буенча килешү[d], Ракета технологияләрен контрольдә тоту режимы[d][17], Интерпол[18][19], Атом-төш чималны сатучылар төркеме[d][20], ХКТО[d][21][22], Movement Coordination Centre Europe[d][23][24], Organisation for Joint Armament Cooperation[d][25], Халыкара гидрография оешмасы[d][26], Халыкара энергетика агентлыгы[d][27], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[28], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[29][30], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][31], Шенген зонасы[d][32], Глобаль биотөрлелек мәгълүматы оешмасы[d][33], Франкофония[d], Visa Waiver Program[d][34], Бөтендөнья метеорология оешмасы[35], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[36], Антарктика турында килешү[37], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][38] һәм Холокостны истә тоту һәм өйрәнү буенча халыкара оешмасы[d][39]
Рәсми бәйрәм Яңа ел көне[d][40], Олы көн бәйрәме[40], Пасха дүшәмбесе[d][40], Күккә күтәрелү көне[d][40], Изге Троица көне[d][40], Изге Рух дүшәмбесе[d][40], Бельгия милли көне[d][40], Изге гыйффәтле кыз Мәрьямнең дөньядан күкләргә күчүе[d][40], Бар изгеләр көне[d][40], Вакытлы килешү көне[d][40] һәм Раштуа көне[d][40]
Балигълык яше 18 яшь
Никахка керү яше 18 яшь
Пенсия яше 65 яшь[41]
Мәҗбүри белем алуның минималь яше 6 яшь
Мәҗбүри белем алуның максималь яше 18 яшь
Халык саны 11 584 008 (1 гыйнвар 2022)[42]
Ир-ат халкы 5 667 234[43], 5 695 855[43], 5 722 387[43] һәм 5 774 066[43]
Хатын-кыз халкы 5 821 746[43], 5 842 749[43], 5 863 808[43] һәм 5 911 748[43]
Административ бүленеше Фламанд төбәге[d], Брюссель башкала төбәге, Бельгиянең фламанд телле җәмгыяте[d], Бельгиянең француз телле җәмгыяте[d], Бельгиянең немец телле җәмгыяте[d] һәм Валлония[d]
Су өслеге өлеше 0,8 ± 0,1 процент[44]
Акча берәмлеге евро
Номиналь тулаем эчке продукт 599 880 000 000 $[45]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,937[46]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,874[47]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 20,7[48]
Эшсезлек дәрәҗәсе 5,55 процент[49]
Медиан керем 31 112 $
Моның хуҗасы Memorial interallié de Cointe[d] һәм Meise Botanic Garden[d]
Нәрсә белән чиктәш Германия, Люксембург, Франция, Нидерланд һәм Нидерланд патшалыгы[d]
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][50]
Челтәр көчәнеше 230 вольт
Электр аергычы төре Europlug[d][51] һәм CEE 7/5[d][51]
Алыштырган Нидерландлар берләшкән патшалыгы (1815-1839)[d]
Кулланылган тел көнбатыш фламанд теле[d], лимбург теле[d], фламанд телле җәмгыятенең ишарә теле[d], Бельгиянең француз телле җәмгыятенең ишарә теле[d], нидерланд теле, люксембург теле, алман теле, француз теле, пикард теле[d], валлон теле[d], шампань теле[d], Лотарингия теле[d], Low Dietsch dialects[d], нидерланд теленең фламанд диалектлары[d], нидерланд теленең Бельгия диалекты[d], француз теленең Бельгия диалекты[d], Мароль социолекты[d], идиш теле, Германия ишарә теле[d] һәм синти чегән теле
Углерод эзе 115 996 000 tonne of carbon dioxide equivalent[52], 118 689 000 tonne of carbon dioxide equivalent[52], 104 615 000 tonne of carbon dioxide equivalent[52] һәм 104 415 000 tonne of carbon dioxide equivalent[52]
Мәйдан 30 688 км²[53]
Рәсми веб-сайт belgium.be​(нид.)​(фр.)​(алм.)​(ингл.)
Һәштәге Belgium
Югары дәрәҗәле Интернет домены .be
Тәртипне билгеләүче төп текст Бельгия конституциясе[d]
Харита сурәте
Позиционная карта
Рельефная позиционная карта
Подробная карта
Изображение геральдического щита
Официаль символ P. rhoeas[d]
Маршрут картасы
Изображение знака с названием места или объекта
Тематик география Бельгия географиясе[d]
Яклаучы изге Иосиф Обручник[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы сул[d]
Нинди вики-проектка керә Проект:Бельгия[d]
Ачык мәгълүматлар порталы data.gov.be[d]
Феноменның икътисады Бельгия икътисады[d]
Феноменның демографиясе Бельгия халкы[d]
Спутниковый снимок
Мәктәптә укымаган балалар саны 8330[54]
Джини коэффициенты 27,2[55]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 21 процент[56]
Тулаем туулар коэффициенты 1,75[57]
Ел саен үткән туйлар саны 32 779[58]
Шәһәр халкы 11 263 911[43], 11 316 947[43], 11 368 027[43] һәм 11 469 977[43]
Авыл халкы 225 069[43], 221 657[43], 218 168[43] һәм 215 837[43]
Максималь температура 41,8 °C[59]
Уку-язу нисбәте 99 процент[60]
Минималь температура −30,1 °C[61]
Демократия индексы 7,51[62]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре 59 360
Туым күрсәткече 10,2[43], 9,9[43], 10,2[43] һәм 9,8[43]
Ярлылык индексы 13,1[63]
Үлем күрсәткече 9,5[43], 11[43], 9,7[43] һәм 10[43]
Happy Planet Index score 42,5[64]
OpenStreetMap якынлаштыру дәрәҗәсе 7
WordLift сылтамасы data.thenextweb.com/tnw/entity/belgium[65]
Official jobs URL travaillerpour.be​(фр.) һәм werkenvoor.be​(нид.)
Илнең мобиль коды 206[66]
Илнең телефон коды +32
Халыкара префикс 0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 112[d], 1-0-0[d][67], 101[d][67] һәм 102[d]
Илнең GS1 коды 540-549
Номер тамгасы коды B
Диңгездәге идентификацияләү номеры 205
Шәрәфле ватандашлар төркеме Төркем:Бельгия шәһәрләренең шәрәфле ватандашлары[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Бельгиядә җирләнгәннәр[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Бельгиядә төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Бельгия Викиҗыентыкта

Бельгия мәйданы — 30,528 км². Халык саны — якынча 11 миллион кеше. Башкаласы — Брүссел каласы.

Тарихи процесслар нәтиҗәсендә Бельгия ике милли регионга бүленә. Илнең төньягында нидерландтелле фламаннар яшәгән Фландрия урнаша. Көньякта французтелле Валлония урын тота. Әлеге милли һәм тел бүленеше күпсанлы конфликтларга сәбәп булып чыга[68].

Бельгиядә татарларның яшәве мәгълүм. Ләкин күпме һәм ничек яшәүләре турында мәгълүматлар юк[69].

Географик мәгълүмат

үзгәртү

Бельгия җире өч географик районга бүленә: төньяк-көнбатыштагы су буендагы тигезлек, үзәк плато (Урта Бельгия, диңгездән 100—200 метрбиеклектә) һәм көньяк-көнчыгыштагы Арденн калкулыгы.

Тарих

үзгәртү

Беренче бөтендөнья сугышы

үзгәртү

Алман империясе хәрби идарәсе Шлиффенның стратегик максаты буенча эш итә, һәм Бельгиялеләрнең каршылыгын сындыра-сындыра, Алманиянең алдынгы хәрби төркеме Чик буе сугышта тиз-тиз Франция—Бельгия чигенә таба хәрәкәт итә.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ https://www.belgium.be/en/about_belgium/country/history/belgium_from_1830 — Бельгия федераль хөкүмәте.
  2. ↑ 2,0 2,1 Jan Maria Juul Materné, Herman F.A. Van der Wee, Murphy A. B. et al. Encyclopædia Britannica
  3. ↑ Sterftetafels en levensverwachting | Statbel
  4. ↑ http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  5. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  6. ↑ http://www.belgium.be/en/about_belgium/government/federale_staat
  7. ↑ 7,0 7,1 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/be.html
  8. ↑ http://www.belgium.be/fr/la_belgique/connaitre_le_pays/la_belgique_en_bref/symboles/hymnes/
  9. ↑ https://www.belgium.be/nl/over_belgie/land/belgie_in_een_notendop/symbolen/wapenschilden
  10. ↑ https://www.belgium.be/fr/la_belgique/connaitre_le_pays/la_belgique_en_bref/symboles/blasons
  11. ↑ https://www.belgium.be/de/ueber_belgien/land/belgien_auf_einen_nenner_gebracht/symbolen/wappenschild
  12. ↑ https://www.workwithdata.com/place/belgium
  13. ↑ http://www.traveldir.org/belgium/
  14. ↑ Central Intelligence Agency The World Factbook — Washington, D.C.: Central Intelligence Agency, U.S. Government Printing Office, 1981. — ISSN 0277-1527; 1553-8133
  15. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  16. ↑ http://eatc-mil.com/8/About-us
  17. ↑ http://mtcr.info/partners/
  18. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  19. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Europe/BELGIUM
  20. ↑ http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1 — Атом-төш чималны сатучылар төркеме.
  21. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  22. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/belgium
  23. ↑ http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf
  24. ↑ http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf — Movement Coordination Centre Europe.
  25. ↑ http://www.occar.int/185 — Organisation for Joint Armament Cooperation.
  26. ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Халыкара гидрография оешмасы.
  27. ↑ https://www.iea.org/countries/membercountries/ — Халыкара энергетика агентлыгы.
  28. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  29. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  30. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=42
  31. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  32. ↑ https://www.touteleurope.eu/les-pays-membres-de-l-espace-schengen.html
  33. ↑ https://www.gbif.org/country/BE/summary
  34. ↑ https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements
  35. ↑ https://public.wmo.int/en/members/belgium
  36. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  37. ↑ https://www.ats.aq/devAS/Parties?lang=e
  38. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  39. ↑ https://holocaustremembrance.com/countries/belgium
  40. ↑ 40,00 40,01 40,02 40,03 40,04 40,05 40,06 40,07 40,08 40,09 40,10 Nationale feestdagen in België
  41. ↑ https://web.archive.org/web/20190103162918/https://www.onprvp.fgov.be/NL/profes/benefits/retirement/age/paginas/default.aspx
  42. ↑ Статбель
  43. ↑ 43,00 43,01 43,02 43,03 43,04 43,05 43,06 43,07 43,08 43,09 43,10 43,11 43,12 43,13 43,14 43,15 43,16 43,17 43,18 43,19 43,20 43,21 43,22 43,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  44. ↑ http://en.worldstat.info/World/List_of_countries_by_Water_surface_(percentage_of_total_area)
  45. ↑ база данных Всемирного банка — Бөтендөнья банкы.
  46. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  47. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  48. ↑ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  49. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  50. ↑ Worldwide Driving Orientation by Country
  51. ↑ 51,0 51,1 https://web.archive.org/web/20160610225010/https://www.iec.ch/worldplugs/list_bylocation.htm / International Electrotechnical Commission
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 52,3 Crippa, M Fossil CO2 emissions of all world countries - 2020 Report — 2020. — ISBN 978-92-76-21515-8 — doi:10.2760/143674
  53. ↑ Статбель
  54. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  55. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  56. ↑ Basistarieven van de btw
  57. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  58. ↑ Статбель
  59. ↑ Zo uitzonderlijk was het gisteren: 41,8 graden in Begijnendijk, vandaag wat minder warm en kans op onweer
  60. ↑ https://www.worldatlas.com/articles/the-highest-literacy-rates-in-the-world.html
  61. ↑ Welk is de koudste en de warmste plaats in België?
  62. ↑ 2021 Democracy Index — EIU, 2022.
  63. ↑ Poverty headcount ratio at national poverty lines (% of population) - Belgium | Data
  64. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=BEL
  65. ↑ https://thenextweb.com/vocabulary/belgium/
  66. ↑ https://www.mcc-mnc.com/
  67. ↑ 67,0 67,1 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  68. ↑ Ике милләт бер илгә сыймый
  69. ↑ Европа татарлары көзге очрашуга җыелды

Сылтамалар

үзгәртү

Моны да карагыз

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Бельгия&oldid=4300269