Чулпан Зариф

Чулпан Зариф
Чулпан Зариф
	;
Тугач бирелгән исеме:	Чулпан Әфрәим кызы Зарипова
Туу датасы:	25 апрель 1969 (55 яшь)
Туу урыны:	ССРБ, РСФСР, ТАССР, Арча районы, Субаш Аты
Эшчәнлек төре:	укытучы, шагыйрә
Иҗат итү еллары:	1995 - х. в.
Юнәлеш:	поэзия, тәнкыйть, тәрҗемә
Жанр:	шигырь, мәкалә
Иҗат итү теле:	татар, төрек, рус
Бүләкләр:	Җамал Вәлиди премиясе

Чулпан Зариф, Чулпан Әфрәим кызы Зарипова-Четин (Төркиядә: Çulpan Zaripova Çetin, 1969 елның 25 апреле, ССРБ, РСФСР, ТАССР, Арча районы, Субаш Аты) — шагыйрә, журналист, тәнкыйтьче, тәрҗемәче, укытучы, филология фәннәре кандидаты, профессор (2023). 1999 елдан Төркиядә яши, Мугла, Карс шәһәрләре университетларында укыта. Татарстан (2006 елдан), Төркия, Ауразия язучылар берлекләре әгъзасы. Өч телдә (татар, рус, төрек) иҗат итә ^[1].

Википедиядә Зарипова фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар.

Тәрҗемәи хәле

1969 елның 25 апрелендә Татарстан АССР Арча районы Субаш Аты авылында дүрт балалы гаиләдә икенче бала булып туган. Әтисе Әфрәим сәүдә системасында эшләгән, әнисе Гөлфама, укытучы. Туганнары Ландыш, Миләүшә, Рамил. 1975 елда гаиләсе Арчага күченә. Арчаның 1нче урта мәктәбен (1986), Казан дәүләт университетының 1нче курсын (1987), Казан дәүләт педагогия институтының рус филологиясе факультетын (1992), аспирантура тәмамлаган.

Татарстан Фәннәр академиясенең Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институтында «Сәгыйть Рәмиев иҗатында Көнчыгыш - Аурупа эстетикасы контекстында демонизм проблемасы» дигән темага кандидатлык диссертациясе яклаган (1995, фәнни җитәкчесе филология фәннәре докторы, профессор Альбина Мазһар кызы Саяпова).

1992 елдан Казан дәүләт педагогика университетының (КДПУ) татар әдәбияты кафедрасында эшли, 1999 елдан доцент. 1995—1999 елларда КДПУ татар филологиясе факультетында татар халык авыз иҗаты, XX гасыр башы татар әдәбияты һәм борынгы шәрык әдәбияты фәннәреннән укыта. Гаяз Исхакый, Галимҗан Ибраһимов, Фатих Әмирхан һ. б. әдипләрнең иҗатын өйрәнә.

Төркиядә

Казанда үзлегеннән төрек телен өйрәнә. 1999 елдан бирле Төркиядә: 1999—2002 елларда Антальядә яши, 2002—2012 елларда Мугла шәһәре университетының (төр. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi) әдәбият факультеты «Хәзерге заман төрки телләре һәм әдәбиятлары» кафедрасы доценты. Татар халык авыз иҗаты, татар әдәбияты, татар теле укыта, берничә урында рус теле курслары алып бара. Төрле ил журналларында татар әдәбияты һәм татар халык иҗаты турында фәнни мәкаләләр бастыра, төрек телендә татар халык ашлары, татар милли киеме турында китаплар чыгара^[2] ^[3], халыкара конференцияләрдә катнаша. Гаяз Исхакый, Габдулла Тукай, Галимҗан Ибраһимов, Сәгыйть Рәмиев, Дәрдмәнд, Мәҗит Гафури, Сибгат Хәким, Равил Фәйзуллин, Рәдиф Гаташ, Мөхәммәт Мирза, Роберт Миңнуллин, Ркаил Зәйдулла, Марсель Гарипов һ. б. әсәрләрен төрекчәгә тәрҗемә итеп, Төркия вакытлы матбугатында бастырып чыгара.

2012 елдан Карс шәһәренең Кавказ университетының славян телләре һәм әдәбиятлары кафедрасында рус теле һәм әдәбияты укыта^[4].

Иҗаты

Мәктәп елларында Арча районының «Коммунизмга» («Арча хәбәрләре») газетасы каршындагы «Тукай якташы» әдәбият-сәнгать түгәрәгенә (җитәкчесе Радик Фәизов) йөри, телевидение тапшыруларында катнаша, татарча һәм русча шигырьләре вакытлы матбугатта басыла башлый. 1998 елда «Идел» журналы уздырган «Ләйлә-Мәҗнүн» мәхәббәт турында язылган шигырьләр бәйгесендә беренче урын ала.

Казанда укыган һәм эшләгән елларында республика газета-журналларында шигырьләре һәм фәнни мәкаләләре басылып чыга. Бөтенроссия һәм халыкара конференцияләрдә (Мәскәү, Уфа, Пермь, Ырынбур, Яр Чаллы, Днепропетровск (Украина) һ. б. шәһәрләрдә) катнаша. КДПУ татар әдәбияты кафедрасы каршында оешкан «Илһам» иҗат оешмасын җитәкли. Татарстан радиосы һәм телевидениесенең әдәби тапшыруларында катнаша.

«Чулпан Зариф» псевдонимы белән шигырь китаплары бастыра. Төркиядә төрек телендә шигырьләр яза, китабын чыгара. Күп шигырьләре, фәнни мәкаләләре чит илләрдә дөнья күргән^[5].

Шигырьләре, мәкаләләре татар, рус, төрек телләрендә газета-журналларда бик күп басыла. 2003 елда ’’Кояшка юл тота кәрваным”, 2013 елда “Апельсиновая осень” шигырьләр җыентыгы, 2005 елда “Уйласам уй, сызлый күңлем, сызлый җан” исемле Сәгыйть Рәмиев иҗатына карата яңа мәгълүматлар, истәлекләр һәм моңарчы басылмаган фоторәсемнәр җыентыгы чыгара. Төрле телләрдә 3 гыйльми китап, 2 уку китабы һәм бик күп тәрҗемә эшләре бар. Ул 1995 елдан бирле галимә, шагыйрә, һәм тәрҗемәче буларак берничә юнәлештә эшчәнлек күрсәтә.

2009 елда Мәгариф нәшриятында Мөхәммәт Мирзаның басылган "Адәм баласы" җыентыгында шигырьләрне төрек теленә тәрҗемә итүендә катнашкан.

Кайбер хезмәтләре

Кайбер хезмәтләре
Зарипова Ч. А. Тукай һәм ХХ гасыр мәдәнияте. Шагыйрьнең 110 еллыгына багышланган халыкара конференция материаллары. К., 1997. Зарипова Ч. А. Тукай һәм ХХ гасыр мәдәнияте. К., 1997. Чулпан Зариф. Кояшка юл тота кәрваным: шигырьләр. К.: Матбугат йорты, 2003. Зарипова Ч.А. Проблемы демонизма в творчестве С. Рамиева в контексте восточно-европейской эстетики начала XX века. К., 2003. Зариф Ч. Уйласам уй, сызлый күңелем, сызлый җан. К., 2005. Зариф Ч. Төркиядән – илгә, Иделгә. «Казан утлары», 2007, № 3. Зариф-Четин Чулпан. Гаяз Исхакыйның мөһаҗирлектәге иҗаты. «Мәдәни җомга», 2008, 22 февраль. Чулпан Зариф. «Апельсиновая осень». К.: ТКН, 2013 (рус.).

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

2023 ― ТР язучылар берлегенең Җамал Вәлиди исемендәге әдәби премиясе ― татар әдәбиятын пропагандалаудагы зур хезмәте өчен^[6]
2023 ― ТЮРКСОЙ Молла Пенах Вагиф медале (Әзербайҗан)
2023 ― Мәхмүт Кашгарый исемендәге халыкара медаль (Мәхмүт Кашгарый исемендәге халыкара фонд, Әзербайҗан) ― гомумтөрки мәдәният һәм әдәбият өлкәсенә керткән хезмәтләре өчен ^[7]

Гаиләсе

Ире Йосыф Четин, уллары Ильяс. «Четин» – төрекчә «булдыклы», «үткен».

Бүгенге көндә Чулпан Зариф Татарстан (2006) һәм Эгей Язучылар берлекләре әгъзасы. Гаиләсе белән Төркиянең Карс шәһәрендә яши.

Искәрмәләр

↑ Чулпан Зариф. «Литературная газета», 2017, 22 ноябрь
↑ KAZAN TATARLARINDA GYM-KUAM KÜLTÜRÜ (Казан татарларында кием һәм атрибутика мәдәнияте) (PDF), archived (PDF) from the original on 2016-03-22, retrieved 2016-03-22
↑ ALİMCAN İBRAHİMOV’UN ESERLERİNDE TATAR TÜRKLERİNİN KÜLTÜREL DEĞERLERİ1 (Галимҗан Ибраһимов әсәрләрендә татарларның мәдәният кыйммәтләре)
↑ Розалия Зиннәтова. Между Арском и Карсом. 2019 елның 25 март көнендә архивланган. Арча районы сайты, 15.08.2014
↑ Эльхан Зал Гараханлы. Чулпан Зарипова: Я снова хочу в Баку… Каспiй (газета), 11.07.2013
↑ Рузилә Мөхәммәтова. Татарстанның әдәби премия лауреатлары билгеле. Татар-информ, 12.05.2023
↑ Рушания Алтай. Чулпан Зариф-Четинга Мәхмүт Кашгарый исемендәге халыкара премия бирелде. Татар-информ, 10.07.2023

Әдәбият

Әдипләребез: библиографик белешмәлек: 2 томда (төзүчеләре Р. Н. Даутов, Р. Ф. Рахмани). К.: ТКН, 2009.
Фәүзия Бәйрәмова. Төркия: шәһәрләр һәм шәхесләр. Китапта: Бәйрәмова Ф. Ә. Туран иле. К.: «Аяз» нәшрияты, 2008 ел, 65-68нче бит.

Сылтамалар

Чулпан Зариф.(үле сылтама) ТР язучылар берлеге сайты
Чулпан Зариф. 2019 елның 25 март көнендә архивланган. Әдипләр (Әхмәт Дусайлының шәхси порталы)
Çulpan Zaripova Çetin. facebook.
Арча җәүһәрләре. Чулпан Зариф. 2019 елның 25 март көнендә архивланган. Мөнир Вафин сайты

[1] Чулпан Зариф. «Литературная газета», 2017, 22 ноябрь

[2] KAZAN TATARLARINDA GYM-KUAM KÜLTÜRÜ (Казан татарларында кием һәм атрибутика мәдәнияте) (PDF), archived (PDF) from the original on 2016-03-22, retrieved 2016-03-22

[3] ALİMCAN İBRAHİMOV’UN ESERLERİNDE TATAR TÜRKLERİNİN KÜLTÜREL DEĞERLERİ1 (Галимҗан Ибраһимов әсәрләрендә татарларның мәдәният кыйммәтләре)

[4] Розалия Зиннәтова. Между Арском и Карсом. 2019 елның 25 март көнендә архивланган. Арча районы сайты, 15.08.2014

[5] Эльхан Зал Гараханлы. Чулпан Зарипова: Я снова хочу в Баку… Каспiй (газета), 11.07.2013

[6] Рузилә Мөхәммәтова. Татарстанның әдәби премия лауреатлары билгеле. Татар-информ, 12.05.2023

[7] Рушания Алтай. Чулпан Зариф-Четинга Мәхмүт Кашгарый исемендәге халыкара премия бирелде. Татар-информ, 10.07.2023

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]