Арча
Бу мәкаләнең латин әлифбасындагы игезәге бар.
| Арча | |
|---|---|
.png) | |
 | |
| Ил | Русия |
| Республика | Татарстан |
| Муниципаль район | Арча районы |
| Координатлар | 56°5'26"N, 49°52'35"E |
| Башлык | Ильшат Нуриев |
| Нигезләнгән | XIII гасыр |
| Мәркәз биеклеге | 97 м |
| Рәсми тел | урысча, татарча |
| Халык саны | 18 114 кеше |
| Милли состав | татарлар, урыслар, арлар һ.б |
| Дини состав | Ислам, Христианлык һ.б. |
| Сәгать кушагы | UTC+3 |
| Телефон коды | 84366 |
| почта индекслары | 84366 |
Арча (лат. тат. Arça, рус. Арск) — Татарстандагы шәһәр, Арча районының үзəгe.
Халык саны — 20 046 мең кеше (2016).
ГеографияҮзгәртү
Казансу елгасында урнашкан, Казаннан төньяк-көнчыгышка таба 65 км ераклыкта тора. Казан — Ижау тимер юлының станциясе.
ТарихҮзгәртү
Риваять буенча, Арча XIII гасырда Батый хан тарафыннан нигезләнә. Урыс елъязмаларында Арча турында беренче мәртәбә 1497 елда мәгълүмат очрый.
1552 елда урыслар тарафыннан алына, 1606 елдан — урыс ныгытмасы. 1781 елдан — Казан калгайлыгы Арча өязе үзәге, 1796 елдан — өяз үзәге булмаган шәһәр.
1856 елда Арча шәһәрендә 2 чиркәү, 265 йорт һәм 30 лавка (кибет) булган.
1926 елда Арча шәһәр статусын югалта.
1920—1930 елларда — ТАССРның Арча кантоны үзәге, 1930 елдан Арча районы үзәге булып тора.
ХалыкҮзгәртү
| 1840[1] | 1866[2] | 1897[3] | 1926[4] | 1939[4] | 1959[5] | 1970[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2002[9] | 2010[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 551 | 1 338 | 1 228 | ~2 600 | ~5 200 | 7 519 | 9 329 | 11 376 | 13 938 | 17 211 | 18 114 |
Төп милләтләр:
ИкътисадҮзгәртү
Кирпеч заводы, крахмал заводы, бәрәңге киптерү заводы, асфальт заводы, төзү материаллар комбинаты, мех фабрикасы, сөт комбинаты.
МәгарифҮзгәртү
- Арча педагогика көллияте
- Арча агросәнәгать һөнәри көллияте
МәдәниятҮзгәртү
ШәхесләрҮзгәртү
- Эрнест Дышаев (1938-2017), рәссам-карикатурачы.
- Ленар Сафин (1969), ТР транспорт һәм юл хуҗалыгы министры (2010 елның 22 апреленнән).
- Гөлнара Габдрахманова (1971), Татарстанның архив эше буенча дәүләт комитеты рәисе (2018 елның 4 маеннан). Татарстанның атказанган укытучысы (2016).
ГалереяҮзгәртү
Вокзал
Мәдәният йорты
Совет мәйданы
Арча педкөллияте. «Әлифба» музее да шунда урнашкан
.jpg)
Моны да карагызҮзгәртү
ИскәрмәләрҮзгәртү
- ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
- ↑ Казан губернасы торак урыннары исемлеге, 1866
- ↑ Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
- ↑ 4,0 4,1 http://www.mojgorod.ru/r_tatarstan/arsk/index.html
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls