Иске Собхангол (Бөрҗән районы)
Иске Собхангол [10] (баш. Иҫке Собханғол, рус. Старосубхангу́лово) – авыл, Башкортстан Республикасы Бөрҗән районының һәм Иске Собхангол авыл җирлегенең административ үзәге. Халык саны ― 3700 (1989), 4609 (2010), 5245 кеше (2021).[11]
| Иске Собхангол | |
| баш. Иҫке Собханғол | |
 | |
| Рәсми исем | Иҫке Собханғол |
|---|---|
| Рәсми тел | башкорт теле һәм рус теле |
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Старосубхангуловский сельсовет[d][1] һәм Бөрҗән районы |
| Административ-территориаль берәмлек | Старосубхангуловский сельсовет[d][1] |
| Сәгать поясы | UTC+05:00 |
| Халык саны |
2072 (1959)[2], 3271 (1970)[3], 3796 (1979)[4], 3655 (1989)[5], 4343 (2002)[6], 4872 (2009)[7], 4609 (2010)[8], 5245 (2021)[9] |
| Почта индексы | 453580 |
| Җирле телефон коды | 34755 |
 | |
 Иске Собхангол Викиҗыентыкта | |
Почта индексы — 453580. Телефон коды: +7 34755. Автомобиль коды: 02, 102. ОКАТО коды — 80 219 825 001.[12]
Урнашуы
үзгәртүАвыл Башкортстанның көньяк-көнчыгыш районы, Көньяк Уралның иң аз үзләштерелгән үзәк өлешендәге Бөрҗән районының көньяк-көнчыгышында, республика башкаласы Уфа шәһәреннән 340 км, Магнитогорскидан 150 км ераклыкта[13], Алакуян елгасы Агыйдел елгасына койган урында урнашкан.
Авыл уннарча километрга сузылган һәм берничә микрорайонга бүленгән: Үзәк, Базал микрорайоны (җирле халык Финляндия дип атый), Каентуш (Каин-Туш)[10] һәм Агыйдел бистәсе (урман хуҗалыгы бистәсе).
Транспорт
үзгәртүБелорет, Сибай, Уфага автобус йөри. Кагы — Иске Собхангол, Зилаер — Кананикольское — Иске Собхангол, Иске Собхангол — Морак, Иске Собхангол ― Баймак автомобиль юллары уза.
Куйбышев тимер юлының Башкортстан регионы Белорет станциясенә кадәр ― 145 км.
Тарих
үзгәртүИске Собхангол авылы (әүвәлге исеме Алакуян тамагы (баш. Алағуян тамағы) Янсары (Собхангол) авылыннан бүленеп чыга. 1816 елда Ырынбур губернасы Верхнеурал өязеннән 22 кеше гаиләләре белән яңа урынга – Янсары (Собхангол) хуторына күчереп утыртылган булган. 1850-1859 елларда Иске Собхангол авылы барлыкка килә: берничә генә өйдән торган хутор авылга әйләнә. 1866 елда 30 хуҗалыкта 189 кеше яшәгән. [14]
1925 елда Иске Собхангол авылында башлангыч мәктәп ачыла. Беренче укытучы – Зилаер кантоныннан Оркыя Ишмурзина. 1934-1935 елларда мәктәп җидееллык (ТБУМ), 1937 елдан урта мәктәп итеп үзгәртелгән. 1979 елда ике катлы кирпеч бина төзелә. 2016 елда интернатлы яңа бина ачыла.[15]
1930 елда БҮБК президиумы карары белән кантоннар системасы бетерелгәч, Башкортстан АССРда Зилаер кантонының Тамьян-Түнгәвер, Бөрҗән волостьлары һәм Стәрлетамак кантоны Макар һәм Арыслан волостьлары җирләрендә Бөрҗән районы барлыкка килә, 1935 елдан район үзәге – Иске Собхангол (аңа кадәр Яңа Собхангол) авылы. [16]
Авылда «Марс» күмәк хуҗалыгы оештырылган булган. [17]
Халкы
үзгәртү2020 елгы җанисәп буенча, авылда 5245 кеше яшәве билгеле.
| Халык саны | ||
|---|---|---|
| 2002[18] | 2009[19] | 2010[20] |
| 4343 | ↗4872 | ↘4609 |
Милли состав
үзгәртү2002 елгы җанисәп буенча, күпчелек милләт — башкортлар (92,3 %).
Дин
үзгәртү
- «Әбделмән» мәчете. 1996 елда авыл читендә бүлеп бирелгән урында Әбделмән Госман улы Изгин тырышлыгы белән төзелгән, гыйбадәтханә аның хөрмәтенә «Әбделмән» дип аталган. [21]
- «Фуркан» мәчете. 2014 елда авылның үзәгендә, Мәдәният сарае янәшәсендә, Агыйдел ярында бүлеп бирелгән җирдә нигезләнгән гыйбадәтханә. [22]
- «Мөҗәвир хәзрәт» мәчете [23]
Икътисад, социаль өлкә
үзгәртүИкътисадта урман сәнәгате производствосы әйдәп баручы позицияне били. Территориядә агач әзерләү һәм эшкәртү предприятиеләре эшли. Азык-төлек сәнәгатенең җирле әһәмияттәге берничә предприятиесе, музейлар, мәчетләр, 1958 елда нигез салынган Башкортстан дәүләт табигать тыюлыгының үзәк утары бар.
Шәхесләр
үзгәртү- Гаяз Алтыншин (1966―2008), актер, вуз укытучысы, Башкортстанның атказанган артисты (1995).
- Гали Вәлиуллин (1951), БР милли музее генераль директоры (2000-2017), Башкортстанның атказанган мәдәният хезмәткәре (2009).
- Рәхимҗан Вәлиуллин (1935―2010), хирург, БАССР атказанган табибы (1990).
- Азат Габитов (1962), техник фәннәр докторы (1998), профессор (2002). БР атказанган фән эшлеклесе (2006).
- Юнир Газизов (1950―2006), цирк артисты, БАССР халык артисты (1984), Салават Юлаев премиясе лауреаты (1986).
- Зөһрә Гафурова (1940), медицина фәннәре докторы (1997), профессор (1997).
- Газиз Дәүләтбирдин (1951―2001), композитор, педагог.
- Мөхәммәт Кадергулов (1919―1998), курайчы, БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1989).
- Рамил Маликов (1951), физика-математика фәннәре докторы (1998), профессор (2000).
- Татьяна Рогожникова (1960), филология фәннәре докторы (2000), профессор (2003). БР атказанган фән эшлеклесе (2002).
- Мохтар Сәгыйтов (1933―1986), галим-фольклорчы, Салават Юлаев премиясе лауреаты (1987).
- Азамат Хәлилов (1970―2018), театр һәм кино актеры, БР аатказанган артисты (2000), Шәехзадә Бабич премиясе лауреаты (2000).
- Әлфия Юлчурина (1960), җырчы, БР халык артисты (2010).
Галерея
үзгәртү- Иске Собхангол
-
Мәктәп һәм интернат -
Автостанция -
Алакуян елгасы -
Кызылташ кыясы
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 ОКТМО
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров по полу
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населенных пунктов - районных центров по полу
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров по полу
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
- ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ↑ 10,0 10,1 Ләйсән Якупова. Яңа парк күз явын алып тора! «Кызыл Таң», 15.05.2022
- ↑ ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИИ, ФЕДЕРАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, СУБЪЕКТОВ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ, ГОРОДСКИХ ОКРУГОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ РАЙОНОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, ГОРОДСКИХ И СЕЛЬСКИХ ПОСЕЛЕНИЙ, ГОРОДСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ, СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ С НАСЕЛЕНИЕМ 3000 ЧЕЛОВЕК И БОЛЕЕ
- ↑ Архивированная копия.
- ↑ Старосубхангу́лово — село, центр Бурзянского района Башкирии
- ↑ История с.Старосубхангулово. 2023 елның 26 гыйнвар көнендә архивланган. Сайт burzyanmuseum!
- ↑ История школы с.Старосубхангулово. 2022 елның 26 декабрь көнендә архивланган. Сайт burzyanmuseum!
- ↑ О районе. Официальный сайт муниципального района Бурзянский район Республики Башкортостан
- ↑ Караголов Р. М. История с.Старосубхангулово. 2023 елның 26 гыйнвар көнендә архивланган. Сайт burzyanmuseum!
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
- ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. әлеге чыганактан 2014-08-20 архивланды. 2014-08-20 тикшерелгән.
- ↑ ММРО «Абдульманово» с.Старосубхангулово Бурзянского района
- ↑ Александр Байрамов. В Бурзянском районе начато возведение новой мечети. Ufavesti.Ru, 10.09.2014(рус.)
- ↑ Мечеть "Мужавир хазрат".(үле сылтама) ataisal.ru