Газиз Дәүләтбирдин

Дәүләтбирдин Газиз Салих улы (24 гыйнвар 1951 ел — 2 сентябрь 2011 ел) — композитор, педагог. 2000 елдан Башкортстан Композиторлар берлеге әгъзасы. Свердловск шәһәрендә узган Бөтен Союз халык иҗаты фестивале лауреаты (1977).

Газиз Дәүләтбирдин
Туган	24 гыйнвар 1951(1951-01-24) Иске Собхангол, БАССР, РСФСР, СССР яки Уфа, РСФСР, СССР
Үлгән	2 сентябрь 2011(2011-09-02) (60 яшь) Уфа
Күмү урыны	Бөрҗән районы
Ватандашлыгы	РСФСР
Әлма-матер	Уфа дәүләт сәнгать институты
Һөнәре	композитор, укытучы

Биографиясе

Газиз Салих (Салихҗан) улы Дәүләтбирдин 1951 елның 24 гыйнварында Башкорт АССР-ының Бөрҗән районы Иске Собхангол авылында туган. Шагыйрь Тәнзилә Дәүләтбирдинаның бертуган агасы.

Газизнең иҗади таланты бик иртә ачыла. Тугыз яшендә гармунда, аннары баянда уйнарга өйрәнә, ә 13 яшьтән гына шигырләр иҗат итә башлый. 1968 елда җөмһүрият Хор җәмгыйәтенең баянчылар курсына укырга керә.

Хезмәт юлын 1969 елда туган авылының мәдәният йортында башлый. Ары Учалы районының «Байрамгул» совхозының мәдәният йортында эшли, «Ләйсән» халык биюләре ансамбле концертмейстры була.

Ансамбль белән бергә еш гастрольләрдә йөри. Бер вакытта Учалы балалар йортында һәм Уральск касабасының музыка мәктәбендә музыкадан укыта. Иҗади коллективлар белән актив эшләгәне өчен күп санда грамоталар һәм дипломнар белән бүләкләнә.

талантлы музыкачы 1977 елда Свердловск шәһәрендә узган Бөтен Союз халык иҗаты фестивале лауреаты була. Ул һәвәскәр композитор буларак танылу яулый, аның җырларын билгеле җырчылар — Нажия Аллаярова, Илфак Смаков, Нәзифә Кадыйрова үзләренең репертуарына кертә.

Композитор белеме алу максатында Газиз Дәүләтбирдин Уфа дәүләт сәнгать институтына укырга керә, анда композитор Заһир Исмәгыйлев класында укый. Институтны тәмамлагач, концертмейстер булып эшли, Уфаның 2-нче музыкаль-педагогия көллиятендә һәм Уфа сәнгать училищесында баян класы буенча укыта. 2001—2007 елларда Фатима Мостафина исемендәге 20-нче Уфа шәһәр башкорт гимназиясендә концертмейстр булып эшли.

Газиз Дәүләтбирдин бик күп популяр җырлар, инструменталь, камера-вокаль һәм хор әсәрләренең, башкорт халык алды эшкәртүләре авторы. 2000 елда ул Башкортстан Композиторлар берлегенә кабул ителә.

120-дән артык популяр җыр язып, композитор вокаль музыка өлкәсендә бик зур уңышларга ирешә. Билгеле җырчылар Вахит Хызыров, Резеда Әминева, Фәнүнә Сиражетдинова, Фәрит Бикбулатовлар аның әсәрләрен беренче башкаручы була.

Композитор күп башкорт халык җырларын симфоник оркестр һәм халык инструментлары оркестры өчен, хор капелласы башкаруы өчен эшкәртте. Газиз Дәүләтбирдинның күп әсәрләре Башкорт хор капелласының даими репертуарына кергән.

Аның Равил Бикбаев шигыренә язган солистлар, хор һәм симфоник оркестр өчен «Мәңгелек» исемле ораториясе Башкортстан музыка тормышында зур күренеш булып теркәлде.

Иҗадчының курай һәм фортепиано өчен пьесасы, фольклорчы Мөхтәр Сәгыйтовка багышланган тавыш, курай, думбра һәм фортепиано өчен Ирек Кинҗәбулатов сүзләренә язылган кобайыры республиканың күп милләтле сәнгатен баетты.

Композиторның җырлары радио һәм телевидениедә яңгырады һәм яңгырый. «Китап» нәшриәтендә аның җырлар җыентыгы дөнья күрде.

Кызганычка күрә каты авыру аның икенче җыелма өстендәге эшен туктатты. Ул шулай ук зур әйбер — башкорт дастаннарына нигезләнгән тарихи темаларга опера өстендә эш башлаган була.

Газиз Дәүләтбирдина тормышт искиткеч тыйнак, ачык, намуслы кеше була. Кешеләр белән аралашканда шаян, оста әңгәмәче булып хәтердә калган.

Газиз Салих (Салихҗан) улы 2011 елның 2 сентябрендә Уфа шәһәрендә вафат була, туган төяге Бөрҗәндә җирләнгән.

Иҗаты буенча кыскача белешмә

җырлары:

• «Балан» (Мәүлит Ямалетдинов, Зөһрә Алтынбаева, Зөһрә Котлыгилдина шигырзарына).
• «Бөрҗәнем — моңнар иле» (Мәдинә Ягафәрова).
• «Көтәм» (Радик Хәкимҗанов).
• «Мамык шәл» (Земфира Муллагалиева)
• «Язлар булса» (Әнгам Атнабаев).
• «Күңелемне биләп алдың» (Мәүлит Ямалетдинов).
• «Ачы юа» (Зөһрә Котлыгилдина).
• «Төшләремә керә бөдрәләрең» (Тамара Ганиева).
• «Көт син, әнкәй» (автор шигыры).

Инструменталь әсәрләре:

• Курай һәм фортепиано өчен «Мәңгелек мизгел» ораториясеннән ария-монолог.

Вокаль әсәрләрен башкаручылар

• И.Смаков, Ш.Хәмәдинуров, Р.Ибраһимова, Р.Ишбаев, И.Хәбиров, Ф.Сиражетдинова, Р.Әминева, О. Килмөхәмәтов.

Композитор турында публикацияләр

• Дәүләтбирдина Т. Бәхет сере — тырышлыкта : [композитор Изге Дәүләтбирдина тур.] / Тәнзилә Дәүләтбирдина // Йәншишмә. — 2011. — 2 февр.
• Зарипов К. Бөрйәндең көйле сандугачы : [композитор Газиз Дәүләтбирдина тур.] / К. Зарипов // Башкортстан. — 2011. — 29 гыйнв.
• Зарипов К. Туган туфрагыннан илһам алып : [композитор Газиз Дәүләтбирдина тур.] / К. Зарипов // Яшьлек. — 2011. — 25 гыйн.

Сылтамалар

1. Своей музыкой он радовал сердца людей (К 65-летию со дня рождения композитора Газиза Давлетбердина, авторы Владимир Романов)
2. Колесо времени. Газиз Давлетбердин 2018 елның 16 март көнендә архивланган.
3. Башҡортостан Республикаһының Композиторҙар берлеге
4. Газиз Давлетбердин
5. Тыуған тупрағынан илһам алып 2021 елның 31 гыйнвар көнендә архивланган.