Пенза өлкәсе

Пинзә өлкәсе
	Байрак Герб
Башкала	Пинзә
Халык исәбе	1 331 655 (1 гыйнвар 2018)
Нигезләнгән	4 февраль 1939
Вакыт зонасы	Мәскәү вакыты
География
АТБ	Рәсәй
Мәйдан	43,200 дүрткел киламитер
Координатлар	53.25°N 44.57°E
	RU-PNZ
Хөкүмәт башлыгы	Иван Александрович Белозерцев

Пе́нза өлкәсе́ – Рәсәй Федерациясенең Европа өлеше субъекты. Идел буе федераль бүлгесенә керә.

Өлкә үзәге – Пенза шәһәре.

Сембер, Сарытау, Тамбу, Рәзән өлкәләре һәм Мордовия белән чикләнә.

ТарихҮзгәртү

Пенза губернасы гербы

Өлкә үзәге (Пенза шәһәре) 1663 елда ныгытма буларак нигезләнә.

1718 елда Казан губернасы составында Пенза провинциясе оештырыла.

1780 елның 15 сентябрендә Пенза губернасы барлыкка килә. 1797 елның 5 мартында Пенза губернасы бетерелә, территориясе Сарытау, Тамбу, Нижгар һәм Сембер губерналары арасында бүленә.

1801 елның 9 сентябрьдә Пенза губернасы яңадан оештырыла. 1928 елда ул бетерелә, аның территориясе Урта Идел өлкәсенә кертелә. 1935—1936 елларда — Куйбышев крае составында, 1937—1939 елларда — Тамбу өлкәсе составында.

1939 елның 4 февралендә, ССРБ Югары Советы Президиумы указы буенча, Тамбу өлкәсе Тамбу һәм Пенза өлкәсенә бүленә. Шул ук указ буенча, Пенза өлкәсе составына Куйбышев (7 район) һәм Сарытау өлкәләрнең (7 район) өлешләре кертелә.

1943 елның 19 гыйнварында Пенза өлкәсенең Барановка һәм Николаевка районнары Сембер өлкәсе составына кертеләләр.

ГеографияҮзгәртү

ЧиктәшлекҮзгәртү

Як	Рәсәй субъекты
Төньяк	Мордовия республикасы
Төньяк-көнбатыш	Рәзән өлкәсе
Көнчыгыш	Сембер өлкәсе
Көньяк	Сарытау өлкәсе
Көнбатыш	Тамбу өлкәсе

Өлкә күбесенчә Идел буе калкулыгында урнаша; кырый көнбатыш өлеше Ока-Дон тигезлегендә урнаша. Көнчыгыштан көнбатышка озынлыгы — 330 км, төньяктан көньякка — 204 км.

КлиматҮзгәртү

Климат — уртача континенталь; гыйнварның урта температурасы — -11,3...-13,3 °С, июльнең урта температурасы — +18,8...+20,5 °С. Уртача еллык явым-төшем күләме — 550 (көньяк)-680 мм (төньяк-көнчыгыш).

ГидрографияҮзгәртү

Төп елгалар — Мокша, Сыры (Идел бассейны), Хопёр, Ворона (Дон бассейны). Сусаклагычлар — Сыры сусаклагычы, Вадинск сусаклагычы.

ХалыкҮзгәртү

Милли составҮзгәртү

Народ	1939 ел^[1]	1959 ел^[2]	1970 ел^[3]	1979 ел^[4]	1989 ел^[5]	2002 ел^[6]	2010 ел^[7]
урыслар	1 484 913 (86,8 %)	1 311 909 (86,9 %)	1 323 489 (86,2 %)	1 306 093 (86,5 %)	1 296 143 (86,1 %)	1 254 680 (86,4 %)	1 165 668 (86,8 %)
мордвалар	132 752 (7,8 %)	109 442 (7,2 %)	106 485 (6,9 %)	95 718 (6,3 %)	86 370 (5,7 %)	70 739 (4,9 %)	54 703 (4,1 %)
татарлар	64 660 (3,8 %)	62 224 (4,2 %)	74 835 (4,9 %)	78 236 (5,2 %)	81 307 (5,4 %)	86 805 (6,0 %)	86 431 (6,4 %)
чуашлар	7 535 (0,4 %)	6 050 (0,4 %)	7 433 (0,5 %)	7 121 (0,5 %)	7 075 (0,5 %)	6 738 (0,5 %)	8 595 (0,7 %)

Пенза өлкәсенең этнографик картасы

Торак пунктларҮзгәртү

Пенза өлкәсенең эре торак пунктлары

Административ-территориаль бүленешҮзгәртү

РайоннарҮзгәртү

№ п/п	Район	Үзәк	Мәйдан, км²	Халык саны (2010), кеше
1	Башмаково районы	Башмаково штп-ы	1 710	23 314
2	Беково районы	Беково штп-ы	1 060	17 531
3	Белинский районы	Белинский шәһәре	2 020	28 884
4	Бессоновка районы	Бессоновка селосы	1 340	45 365
5	Вадинск районы	Вадинск селосы	1 030	9 804
6	Городище районы	Городище шәһәре	2 160	52 479
7	Земетчино районы	Земетчино штп-ы	2 070	24 676
8	Исса районы	Исса штп-ы	950	11 156
9	Каменка районы	Каменка шәһәре	2 170	62 327
10	Камышкыр районы	Урыс Камышкыр селосы	1 200	12 804
11	Колышлы районы	Колышлы штп-ы	1 660	26 185
12	Күзнәй районы	Күзнәй шәһәре	2 100	38 080
13	Лопатино районы	Лопатино селосы	1 440	14 943
14	Лунино районы	Лунино штп-ы	1 620	19 941
15	Кече Сердоба районы	Кече Сердоба селосы	990	9 824
16	Мукшы районы	Мукшы штп-ы	2 300	28 024
17	Наровчат районы	Наровчат селосы	880	12 070
18	Неверкино районы	Неверкино селосы	1 050	16 331
19	Түбән Ламу районы	Түбән Ламу шәһәре	1 850	42 024
20	Никольск районы	Никольск шәһәре	2 500	34 267
21	Пачелма районы	Пачелма штп-ы	1 410	16 308
22	Пенза районы	Кондоль селосы	2 920	51 300
23	Сердобск районы	Сердобск шәһәре	1 695	54 523
24	Сосновоборск районы	Сосновоборск штп-ы	1 630	17 241
25	Спасск районы	Спасск шәһәре	730	13 008
26	Тамалы районы	Тамалы штп-ы	1 130	16 502
27	Шемышейка районы	Шемышейка штп-ы	1 500	17 668

Шәһәр округларҮзгәртү

№	Шәһәр округы	Мәйдан, км²	Халык саны (2011), кеше
1	Заречный	124	63 600
2	Күзнәй	23	88 800
3	Пенза	288	517 400

Танылган шәхесләрҮзгәртү

ТатарларҮзгәртү

УрысларҮзгәртү

Виктор Несмелов (1863, Бәк районы, Вертуновка - 1937, Казан), фәлсәфәче, илаһиятчы, Казан руханилар академиясе профессоры, ректоры.
Виктор Скумин (1948- ), профессоры, Скумин синдромы.

Моны да карагызҮзгәртү

ИскәрмәләрҮзгәртү

[1] Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

[2] Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

[3] Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

[4] Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

[5] Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

[6] Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

[7] Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Карау • Бәхәс • Үзгәртү Пенза Сердобск	№	Шәһәр	Халык саны	№	Шәһәр	Халык саны
	1	Пенза	517 137	11	Башмаково	10 425
	2	Күзнәй	88 883	12	Урта Әләзән	8 779
	3	Заречный	63 579	13	Белинский	8 567
	4	Каменка	39 579	14	Колышлы	8 313
	5	Сердобск	35 387	15	Городище	8 102
	6	Түбән Ламу	22 725	16	Олы Пачелма	8 052
	7	Никольск	22 475	17	Лунино	7 906
	8	Мукшы	11 590	18	Чаадаевка	7 595
	9	Бессоновка	11 415	19	Тамалы	7 475
	10	Земетчино	10 773	20	Спасск	7 442
2010 елның җанисәбе буенча