Wikipedia

Кот-д’Ивуар

(Kot-d'İvuar битеннән юнәлтелде)

Кот-д’Ивуар республикасы (фр. République de Côte d'Ivoire [ʁepyˈblik də kot diˈvwaʀ] ; 1986 елга кадәр рәсми рәвештә Фил Сөяге Яры Республикасы дип тәрҗемә ителгән)- Көнбатыш Африкадагы дәүләт. Либерия, Гвинея, Мали, Буркина-Фасо һәм Гана кебек илләр белән чиктәш. Көньяктан Атлантик океан сулары белән юыла. Франциянең элеккеге колониясе.

Кот-д’Ивуар
фр. République de Côte d'Ivoire
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1960
Сурәт
Рәсми исем Repubblica della Costa d'Avorio, République de Côte d’Ivoire, Côte d'Ivoire, la République de Côte d’Ivoire[1] һәм Republic of Côte d’Ivoire[2]
Кыскача исем 🇨🇮
ХФӘ билгесе 'ɛlfənbeːnsçʏstn̩
Гомер озынлыгы 53,582 ел[3]
... хөрмәтенә аталган фил казык теше[d] һәм Яр буе
Демоним Ivorian, Ivoirian, elefántcsontparti, Ivoirien[1], ivorianer, Viorajolänan, إيفواري, إيفوارية, إيفواريون, ivorieni, ivorian, ivoriană, ивуариец, ивуарийка, ивуарийцы, আইভোরীয়, ivoriano, ivoriana, ivoriani, ivoriane, ivorian, costamarfiliegu, costamarfiliega, marfileño, marfileña, Ebur-Bordano, Ivoirienne[1], מחוף השנהב, ivorià, ivoriana, ivorians, ivorianes, ivoriana, ivoriane, ivoriani, ivorian, إڤواري, إڤوارية, إڤواريين һәм إڤوارييات
Рәсми тел француз теле[4]
Гимн Абиҗан җыры
Мәдәният Кот-д’Ивуар мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Union – Discipline – Travail, Unity – Discipline – Work, Единство - дисциплина - труд, Undod – Disgyblaeth – Gwaith һәм Unió - disciplina - treball
Дөнья кисәге Африка[5]
Дәүләт  Кот-д’Ивуар
Башкала Ямусукро[d]
Сәгать поясы UTC±00:00[d] һәм Африка/Абиджан[d][6]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Атлантик океан
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Көнбатыш Африка
Иң көнчыгыш ноктасы 8°12′23″ т. к. 2°29′35″ кб. о.
Иң төньяк ноктасы 10°44′ т. к. 6°15′ кб. о.
Иң көньяк ноктасы 4°21′43″ т. к. 7°31′30″ кб. о.
Иң көнбатыш ноктасы 6°30′23″ т. к. 8°36′07″ кб. о.
Геомәгълүматлар Data:Ivory Coast.map
Иң югары ноктасы Нимба[d]
Иң түбән ноктасы Гвинея култыгы
Идарә итү формасы җөмһүрият
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Кот-д’Ивуар президенты[d]
Ил башлыгы Алассан Уаттара[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Кот-д’Ивуар премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Робер Бёгре Мамбе[d]
Канунбирү органы Кот-д’Ивуар парламенты[d]
Үзәк банкы Көнбатыш Африка дәүләтләре үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Гана, Мексика, Америка Кушма Штатлары, Россия, Һиндстан, Кытай, Бангладеш, Гөрҗистан, Кытай Җөмһүрияте, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[7] һәм Косово Җөмһүрияте
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[8], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Африка илләре сәүдә хокукын гармонизация оешмасы[d], Conseil de l'Entente[d], Интерпол[9][10], ХКТО[d][11][12], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[13], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[14][15], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][16], Франкофония[d], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[17], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[18], Көнбатыш Африка илләре икътисади җәмгыяте[d], Мано елгасы дәүләтләре берлеге[d] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][19]
Балигълык яше 21 яшь
Никахка керү яше 20 яшь һәм 18 яшь
Халык саны 31 165 654 (2023)[20]
Ир-ат халкы 13 218 128[21], 13 547 621[21], 13 877 714[21] һәм 14 215 570[21]
Хатын-кыз халкы 12 929 424[21], 13 264 169[21], 13 600 535[21] һәм 13 944 972[21]
Административ бүленеше Агнеби[d], О-Сассандра[d], Бафинг[d], Сюд-Бандама[d], Ба-Сассандра[d], Сюд-Комоэ[d], Денгеле[d], Фромаже[d], Лак[d], Лагюн[d], Марауэ[d], Муайен-Кавелли[d], Муайен-Комоэ[d], Монтань[d], Нзи-Комоэ[d], Саван[d], Валле-дю-Бандама[d], Вородугу[d] һәм Занзан[d]
Акча берәмлеге КФА франкы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 71 811 075 955 $[22] һәм 70 018 715 017 $[22]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,55[23]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,358[24]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 14,5[25]
Нәрсә белән чиктәш Буркина Фасо, Гана, Гвинея, Либерия һәм Мали
Нигезсалгыч текст Кот-д’Ивуар конституциясе[d]
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][26]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[27]
Электр аергычы төре Europlug[d][27] һәм CEE 7/5[d][28]
Алыштырган Француз Көнбатыш Африкасы[d] һәм Кот-д’Ивуар колониясе[d]
Кулланылган тел Lakota Dida[d], Bondoukou Kulango[d], Western Wee[d], Southern Wee[d], Bouna Kulango[d], Yocoboué Dida[d], Dan[d], Tiagba[d], Mbre[d], Western Krahn[d], Cebaara[d], Tonjon[d], Wan[d], Beng[d], Gagu[d], Lomakka[d], Kwadia[d], Wané[d], Godié[d], Yaure[d], Khisa[d], Wobé[d], Daho-Doo[d], Eotile[d], Mbato[d], эга теле[d], Glio-Ubi[d], Tura[d], муан теле[d], Cerma[d], бауле теле, гуро теле[d], Djimini[d], Krobu[d], Kuya[d], Mobu[d], лоби теле[d], Nyarafolo[d], Shempire[d], нзима теле[d], Кпалага[d], Tagwana[d], Lorhon[d], Ebrié[d], Neyo[d], француз теле, дьюла теле, Anyin[d], бамана теле, Nyabwa[d], Abidji[d], Avikam[d], Alladian[d], Аджукру[d], Abé[d], боно теле[d], Аттие[d], Apro[d], бакве теле[d], Abure[d], Anyin Morofo[d], Mahou[d], Gagnoa Bété[d], Plapo Krumen[d], Tepo Krumen[d], Bete Guiberoua[d], Bete Daloa[d], Wojenaka[d], Jeri Kuo[d], Koyaga[d], Worodougou[d], Pye Krumen[d], Koro[d], Southern Birifor[d] һәм Kla-Dan[d]
Җитештерү статистикасы какао борчагы[d]
Мәйдан 322 463 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт gouv.ci
Һәштәге IvoryCoast
Югары дәрәҗәле Интернет домены .ci
Харита сурәте
Тематик география Кот-д’Ивуар географиясе[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы сул[d]
Феноменның икътисады Кот-д’Ивуар икътисады[d]
Феноменның демографиясе Кот-д’Ивуар халкы[d]
Джини коэффициенты 37,2[29]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 18 процент
Тулаем туулар коэффициенты 5,001[30]
Шәһәр халкы 13 397 744[21], 13 863 304[21], 14 338 150[21] һәм 14 829 623[21]
Авыл халкы 12 749 807[21], 12 948 486[21], 13 140 099[21] һәм 13 330 919[21]
Демократия индексы 4,11[31]
BTI Governance Index 1,83[32], 2,17[32], 2,91[32], 1,84[32], 4,4[32], 5,13[32], 5,54[32], 5,47[32] һәм 5,4[33]
BTI Status Index 3,14[32], 3,22[32], 3,53[32], 3,31[32], 4,53[32], 5,09[32], 5,38[32], 5,49[32] һәм 4,97[33]
Туым күрсәткече 34,554[21], 34,197[21], 33,934[21] һәм 33,492[21]
Үлем күрсәткече 8,728[21], 8,817[21], 9,001[21] һәм 8,843[21]
Happy Planet Index score 39,6[34]
Илнең мобиль коды 612
Илнең телефон коды +225
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 180[d][35], 185[d][35], 110[d][35], 111[d][35] һәм 170[d][35]
Илнең GS1 коды 618
Номер тамгасы коды CI
Диңгездәге идентификацияләү номеры 619
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Кот-д’Ивуарда төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Кот-д’Ивуар Викиҗыентыкта

Илдә 60 тан артык этник группа санала. Башкаласы - Ямусукро, илнең төп шәһәре - Абиджан. Рәсми тел - француз теле, калган җирле телләр - бауле, дьюла, бете. Төп милли бәйрәм - Азатлык игълан иткән көн (1960 елның 7 августы).

Табигый шартлар

үзгәртү
 
Кот-д’Ивуар картасы

Кот-д’Ивуарда күбесенчә тигез рельеф өстенлек итә, көньякта - дымлы тропик урманнар белән, төньякта озын үләнле саванналар белән капланган. Климат — экваториаль һәм субэкваториаль. Уртача температура— + 26° - + 28°. Еллык явым-төшем күләме— 1100 мм-5000 мм.

Табигый ресурслар — нефть, газ, алмаз, марганис, тимер рудалары, кобальт, боксит, бакыр,алтын, никел, тантал. Төп елгалар — Сасандра, Бандама һәм Комоэ.

Кот-д’Ивуарда шакаллар, гиеналар, пантералар, филләр, шимпанзе, крокодиллар яши.

Дәүләт төзелеше

үзгәртү

Кот-д’Ивуар - президент республикасы. Президент турыдан-туры сайлау ярдәмендә 5 елга бер сайланыла.

Халкы

үзгәртү

Халык саны - 21,1 млн.

Еллык үсеш - 2,1%.

Туу күрсәткече - 32 гә 1000.

Үлем күрсәткече - 11 гә 1000.

Уртача гомер озынлыгы - ирләрнеке 55 ел һәм хатын-кызларныкы - 57 ел.

Шәһәр халкы - 49%.

Этник состав — аканнар 42 %, гурлар 17 %, төньяк манде 16 %, кру 11 %, көньяк манде 10 % һәм башкалар.

Диннәр

үзгәртү

Дин тотучылар — мөселманнар 39 %, христианнар 33 %, абориген культы 11 %, атеистлар 17 %.

2020 елда: Мөселманнар ― 49,2 %, католиклар ― 17,2 %, евангелистлар ― 11,8 %, методистлар ― 1,7 %, башка христианнар ― 3,2 %, анимистлар ― 3,6 %, башка диннәр ― 0,5 %, бернинди дингә дә ышанмаучылар ― 19,1 % [36].

 
Кот-д'Ивуарның 1960―1983 еллардагы башкаласы, хәзерге икътисади һәм мәдәни үзәге Абиджан(ингл.)татар. шәһәренең Зур мәчете

Икътисад

үзгәртү

Төп өстенлекләре: авыл хуҗалыгы яхшы үсеш алган, какао (беренче урын) һәм каһвә (3 урын) җитештерелә. Нефть һәм газ сәнәгате үсеп килә. начар яклары: стабильлек булмау һәм каһвә-какаога бәйлелек.

Экспорт — 8,7 млрд долл. 2009 елда — какао, каһвә, үзагач, нефть, мамык, банан, ананас, балык.

Төп сатып алучылар — Нидерландлар 13,9 %, Франция 10,8 %, АКШ 7,8 %, Германия 7,2 %, Нигерия 7 %, Гана 5,6 %.

Импорт — 6,5 млрд долл. в 2009 елда — нефть продуктлары, сәнәгать товарлары, азык-төлек.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. ↑ Official Names of the United Nations Membership — UN, 2016. — 5 p.
  3. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  4. ↑ Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
  5. ↑ https://www.workwithdata.com/place/cote-d-ivoire
  6. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
  7. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  8. ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
  9. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  10. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/COTE-D-IVOIRE
  11. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  12. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/cote-divoire
  13. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  14. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  15. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=81
  16. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  17. ↑ https://public.wmo.int/en/members/c%C3%B4te-divoire
  18. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  19. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  20. ↑ Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы — 1948.
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 21,11 21,12 21,13 21,14 21,15 21,16 21,17 21,18 21,19 21,20 21,21 21,22 21,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  22. ↑ 22,0 22,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  23. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  24. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  25. ↑ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  26. ↑ https://web.archive.org/web/20181225111225/http://chartsbin.com/view/edr
  27. ↑ 27,0 27,1 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  28. ↑ World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  29. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  30. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  31. ↑ 2020 Democracy Index
  32. ↑ 32,00 32,01 32,02 32,03 32,04 32,05 32,06 32,07 32,08 32,09 32,10 32,11 32,12 32,13 32,14 32,15 https://www.bti-project.org
  33. ↑ 33,0 33,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/CIV
  34. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=CIV
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  36. ↑ Catholic Church in Republic of Côte d’Ivoire (Cote d’Ivoire)

Сылтамалар

үзгәртү

Моны да карагыз

үзгәртү
Башка телле бүлектә тулырак мәкалә бар: Кот-д’Ивуар (рус.)
Сез тәрҗемә ярдәме белән бу мәкаләне язып бетереп проектка ярдәм итә аласыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Кот-д’Ивуар&oldid=4248618