Новороссийск

(Новороссийски битеннән юнәлтелде)

Новороссийск (рус. Новороссийск, адыг. Цӏэмэз) — Россия шәһәре, Краснодар краеның халык саны буенча өченче шәһәр.

Новороссийск
Карта
Ил Россия
Өлкә Краснодар крае
Шәһәр округы Новороссийск
Координатлар 44°43'тн, 37°46'кнч
Башлык Владимир Ильич Синяговский[d]
Нигезләнгән 1838
Мәркәз биеклеге 20 м
Халык саны 241 788 кеше
Сәгать кушагы UTC+4
Телефон коды +7 8617
почта индекслары 353900—353925
Кардәш шәһәрләр Вальпараисо[1], Күстәнҗә[2], Гейнсвил[3], Плимут[4][5][6], Ливорно[7], Хихон[8], Пула[9], Брест[10][11], Варна[d][12], Самсун[13], Сур[d][14], Хуандао[d][15], Казашко[16], Гавар[d][17], Хант-Манси автоном округы[18] һәм Фәрганә
Бүләкләр Каһарман шәһәр Ленин ордены I дәрәҗә Бөек Ватан Сугышы ордены

Халык саны — 241 788 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 298 068 кеше.[19]

География үзгәртү

Шәһәр Кара диңгезнең туңмый торган тирән сулы Цемес бухтасы яры 25 километр буйлап сузылган, Краснодардан 136 километр ераклыкта урнашкан. Новороссийск — эре транспорт үзәге. Шәһәрдә Россиянең һәм Кара диңгездә урнашкан иң эре порты урнаша; Краснодар — Новороссийск тимер юлының соңгы пункты, шоссе юллары төене. Россия хәрби-диңгез флотының базасы.

Климат үзгәртү

Новороссийск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача максимум, °C 6,1 5,7 8,7 14,1 19,2 23,7 27,4 27,0 22,3 17,0 11,2 7,0 15,8
Уртача температура, °C 4,3 3,7 6,5 11,6 16,5 21,1 24,8 24,6 20,1 14,8 9,2 5,3 13,6
Уртача минимум, °C 2,4 1,6 4,1 8,7 13,4 18,4 22,0 21,8 17,4 12,4 7,1 3,3 11,1
Явым-төшем нормасы, мм 93 78 73 65 61 72 54 59 62 75 92 104 888
Чыганак: Метеостатистика Краснодарского края

Сәгать поясы үзгәртү

 

Новоросийск халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

Тарих үзгәртү

 
Новороссийск күренеше

Новороссийск 1838 елда Суҗук-Кале исемле төрек ныгытмамсы калдыклары урынында нигезләнгән. 1853—56 еллардагы Кырым сугышы вакытында инглиз-француз эскадрасы тарафыннан җимереп бетерелә; 1860 елда юкка чыгырыла.

1866 елда торгызыла, шәһәр статусын ала һәм яңа оешкан Кара диңгез округының административ үзәге итеп билгеләнә. 1896 елданКара диңгез губернасының административ үзәге.

Шәһәрнең алдагы үсеше Екатеринодар — Новороссийск тимер юлы (1888 елда төзелә) һәм диңгез порты төзелеше (1896) белән бәйле.

Ватандашлар сугышы вакытында шәһәр каты сугышлар аренасы булып торган.

Бөек Ватан сугышы вакытында шәһәрнең өлеше алман-фашист гаскәрләре тарфыннан алынган (сентябрь 1942). 1943 елның 4 февраленә карышы төндә, Станичка бистәсе янында (Новороссийскидан көньяграк) диңгезчеләр десанты төшкән һәм плацдармны алган (соңрак — "Кече Җир", (Малая Земля)). 1943 елның 16 сентябрендә азат ителә.

1973 елда шәһәргә каһарман шәһәр дәрәҗәсе бирелә.

Халык үзгәртү

1897[20] 1913[21] 1926[21] 1939[21] 1959[22] 1970[23] 1979[24] 1989[25] 2002[26] 2010[19]
16 897 ~46 000 ~66 200 ~95 200 93 461 132 744 159 135 185 938 232 079 241 788

Милли состав (2002): руслар — 86,0%, әрмәннәр — 4,3%, украиннар — 3,6%, татарлар — 1,3%.[27]

Административ бүленеш үзгәртү

Новороссийск 5 районга бүленә:

  • Үзәк районы
  • Көнчыгыш районы
  • Көньяк районы
  • Новороссийск районы
  • Диңгез буе районы

Галерея үзгәртү

Панорама үзгәртү

Адмирал Серебряков яр буе урамы панорамасы

Кардәш шәһәрләр үзгәртү

Кызыклы фактлар үзгәртү

1797—1802 елларда Новороссийск исемен Украинадагы Днепр шәһәре йөрткән.[28]

Искәрмәләр үзгәртү

  1. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/valparaiso-chili/
  2. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/konstantsa-rumyniya/
  3. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/geynzvill-ssha/
  4. http://www.visitoruk.com/Plymouth/20th-century-T1342.html
  5. https://www.plymouthherald.co.uk/whats-on/whats-on-news/plymouths-twin-cities-charming-things-3667510
  6. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/plimut-velikobritaniya/
  7. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/livorno-italiya/
  8. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khikhon-ispaniya/
  9. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/pula-khorvatiya/
  10. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/brest-belarus/
  11. https://city-brest.gov.by/ru/pobratim-ru/
  12. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/varna-bolgariya/
  13. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/samsun-turtsiya/
  14. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/tir-sur-livan/
  15. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/novyy-rayon-zapadnogo-poberezhya-goroda-tsindao-provintsii-shandun-kitayskaya-narodnaya-respublika/
  16. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/s-kazashko-varnenskogo-rayona-bolgarii/
  17. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/gavar-armeniya/
  18. https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khanty-mansiysk-khanty-mansiyskiy-avtonomnyy-okrug/
  19. 19,0 19,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-12-04 
  20. Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
  21. 21,0 21,1 21,2 http://www.mojgorod.ru/saratov_obl/hvalynsk/
  22. 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  23. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  24. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  25. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  26. 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  27. 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-12-04 
  28. http://enc.mail.ru/article/1900407474(үле сылтама)