Балтач вулысы

Балтач вулысы (рус. Балтасинская волость) — 1796 елдан 1930 елга кадәр гамәлдә булган Казан губернасының һәм ТАССРның юк ителгән административ-территориаль берәмлеге. Казаннан Көнчыгышка 90 чакрым ераклыкта, Татарстанның Төньяк өлешендә урнашкан. Административ үзәк — Балтач авылы, башка мәгълүматлар буенча – Кече Лоҗы авылы.

Балтач вулысы

Ил	Русия империясе Русия империясе РСФСР РСФСР ССРБ ССРБ
Статус	Вулыс
Төбәк	Казан губернасы, ТАССР
Административ үзәк	Балтач
Нигезләү датасы	1796 ел
Юкка чыгару датасы	1930 елның 23 июле
Рәсми телләр	татар, рус
Халык саны  (1926)	19 585 кеше
Милли состав	татарлар, удмуртлар

Тарих

Балтач вулысы (1914 ел)

Статистика, 1908 ел.

Статистика, 1908 ел.

Балтач вулысы территориясе 1552 елга кадәр Казан ханлыгында, 1552 елдан 1708 елга кадәр Россия патшалыгы Казан патшалыгында урнашкан, 1708 елдан 1781 елга кадәр Казан губернасының Казан өязендә, 1781 елдан 1796 елга кадәр Казан наместниклыгының Арча өязендә урнашкан.

1796 елда Казан өязе составында барлыкка килә.

1796 елдан 1920 елга кадәр Казан губернасының Казан өязе составына керә, 1920 елның 25 июненнән декабрьгә кадәр Татарстан АССР Казан кантонының административ-территориаль берәмлеге, 1920 елның декабреннән 1930 елның 23 июленә кадәр Татарстан АССР Арча кантонының административ-территориаль берәмлеге булып тора.

Балтач вулысы көнбатышта Мәмсә һәм Яңа Кишет вулыслары белән, көньякта — Кармыш вулысы белән, көнбатышта — Мамадыш өязенең Яңа Чүриле һәм Ядыгәр вулыслары белән, төньякта — Нократ губернасының Өрҗем һәм Малмыж өязләре белән чиктәш булган.

1924 елда күрше вулыслар исәбенә зурайтыла.

1930 елның 10 августында Балтач вулысы юкка чыгарыла, аның территориясе Арча районына тапшырыла.

Административ бүленеш

1883 елда Балтач вулысында 28 община, 28 торак пункты (Балтач, Кече Лоҗы, Норма һ.б.) һәм 1669 йорт хуҗалыгы булган. Крестъян җиренең мәйданы 198,14 км², сөрү җирләре 246,3 км² тәшкил иткән.

1890 елда вулыста 29 торак пункты һәм 2638 йорт хуҗалыгы булган. Җирнең мәйданы 304,45 км² тәшкил иткән.

1897 елда вулыста 28 авыл җирлеге булган.

1926 елның 1 гыйнварында вулыста 15 авыл җирлеге, 17 торак пункты һәм 3639 йорт хуҗалыгы булган. Вулысның мәйданы 223 км² тәшкил иткән.

Халык

1883	1885	1890	1897	1926
12716	12924	13679	14513	19585

1883 елда халык саны 12716 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 6465 җан, хатын-кызлар — 6251.

1885 елда халык саны 12924 кеше тәшкил иткән, шул исәптән татарлар – 86,7%, удмуртлар- 8%, руслар – 4,2%.

1890 елда халык саны 13679 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 6853 җан, хатын-кызлар – 6826.

1897 елда халык саны 14513 кеше тәшкил иткән.

1926 елда вулыста 19 585 кеше яшәгән%., шул исәптән татарлар — 88%, удмуртлар- 8,15%, руслар – 3,8%. Төп милләтләр: татарлар, удмуртлар.

Инфраструктура

XX гасыр башында вулыс территориясендә 23 мәчет, 2 чиркәү, 17 мәктәп, 3 зимства мәктәбе, 3 Гурий исеме мәктәбе, 1 хатын-кыз белем бирү мәктәбе булган.

1914 елда 2916 йортта 2194 ат, 7279 сарык, 167 кәҗә, 111 дуңгыз һәм 2466 баш мөгезле терлек; крестьяннар өчен 28250 дисәтинә уңайлы җир исәпләнгән.

Транспорт

Вулыс аша Казан-Пермь почта тракты узган; Кородуван авылында әлеге трактның почта станциясе һәм почта-телеграф бүлеге урнашкан.

Шәхесләр

• Камил Гозәерев — Совет сәнәгать хезмәткәре, Социалистик Хезмәт Герое. 1927 елның 27 июнендә Балтач авылында дөньяга килә.
• Григорий Медведев — Совет удмурт язучысы, тәрҗемәче, педагог. "Лоҗы басуы" роман-трилогиясе авторы. 1904 елда Кече Лоҗы авылында туа.
• Иван Яковлев — удмурт шагыйре, тел белгече, педагог, публицист. 1881 елның 17 июлендә Кече Лоҗы авылында туа.
• Сәрвәр Нәфыйкыва — Совет авыл хуҗалыгы хезмәткәре, механизатор, Социалистик Хезмәт Герое. 1925 елда Норма авылында дөньяга килә.

Шулай ук карагыз

• Казан өязе
• Арча кантоны
• Воскресенски вулысы
• Ильинка вулысы
• Иске Чепья вулысы (ТАССР)

Сылтамалар

• Список селений Казанской губернии 1908.pdf / Облако Mail.ru
• ГПИБ | Вып. 4. : Губернии Нижне-Волжской области. [Казанская, Симбирская, Саратовская, Самарская, Астраханская]. — 1883.
• ГПИБ | Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — (Статистика Российской империи; 15).
• БАЛТАЧ ВУЛЫСЫ (Балтасинская волость) Милләттәшләр
• Территориальное и административное деление Союза ССР на 1-е января 1926 г.

Чыганаклар

1. Татар энциклопедия сүзлеге (Татарский энциклопедический словарь, на татарском языке) / Гл. ред. М.Х. Хасанов; Отв. ред. Г.С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. — 830 с.: ил. ISBN 5-902375-01-0
2. Татар энциклопедиясе : 6 томда / баш мөхәррир М. Х. Хәсәнов. — Казан : Татар энциклопедиясе институты, 2008-. — 27 см.; ISBN 978-5-902375-04-5
3. Волости и гмины 1890 года. — СПб. : Центральный статистический комитет Министерства внутренних дел, 1892. — (Статистика Российской империи). Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — 380 с. разд. паг. — (Статистика Российской империи; 15).
4. Волости и важнейшие селения Европейской России : По данным обследования, произведенного стат. учреждениями М-ва вн. дел : Вып. 1 — 8. — СПб. : Центр. статист. комитет, 1880 — 1886. — 8 т. Вып. 4. : Губернии Нижне-Волжской области. [Казанская, Симбирская, Саратовская, Самарская, Астраханская]. — 1883. — VI, 247 с.
5. Берстель, К.П. Список селений Казанской губернии : изд. Казан. Губерн. Зем. Управы / К.П. Берстель. — Казань : Типо-лит.И.В.Ермолаевой, 1908 .- 264с.
6. Территориальное и административное деление Союза ССР на 1-е января 1926 г. / РСФСР. Нар. комиссариат внутренних дел. Стат. отд. — М. : Изд-во Гл. упр. коммун. хоз-ва НКВД, 1926. -284 с. : ил., табл.. — .