Wikipedia

Гамбия

(Gambiä битеннән юнәлтелде)

Га́мбия (ингл. The Gambia, [ˈɡæmbiə]), Гамбия Җөмһүрияте (ингл. Republic of The Gambia) — Көнбатыш Африкада урнашкан дәүләт. Африканың кыйтга өлешендә иң кечкенә ил. Төньяк, көнчыгыш һәм көньякта Сенегал белән чиктәш, көнбатышта Атлантик океан белән юыла. 1965 елның 18 февралендә Бөекбританиядән бәйсезлек алып, Милләтләр Дуслыгына керә. Дәүләт башкаласы — Банжул.

Гамбия
ингл. Republic of The Gambia
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1965
Сурәт
Рәсми исем Republic of The Gambia[1], République de Gambie[2] һәм Islamic Republic of The Gambia[3][4]
Кыскача исем 🇬🇲
ХФӘ билгесе ðə ˈɡæm.bi.ə
Гомер озынлыгы 61,193 ел[5]
... хөрмәтенә аталган Гамбия[d]
Демоним Gambian, gambiai, gambier, Gambiano, Gambiyänan, gambiano, gambiana, غامبي, غامبية, غامبيون, גמביאני, גמביאנית, Gambijczyk, gambieni, gambian, gambiană, গাম্বীয়, gambiano, gambiana, gambiani, gambiane, gambian, gambianu, gambiana, Gambiano, Gambien[2], Gambienne[2], ganbiana, ganbiane, ganbiani, ganbian, gambià, gambiana, gambians, gambianes, ڭامبي, ڭامبية, ڭامبيين, ڭامبيات һәм Gaimbiach[6]
Рәсми тел инглиз теле[7]
Гимн Гамбия гимны[d]
Мәдәният Гамбия мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Progress, Peace, Prosperity, Прогрес, мир, просперитет, The smiling coast of Africa һәм Cynnydd, Heddwch, Ffyniant
Дөнья кисәге Африка[8]
Дәүләт  Гамбия
Башкала Банжул[d]
Сәгать поясы UTC±00:00[d] һәм Africa/Banjul[d][9]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Атлантик океан
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Көнбатыш Африка
Иң көнчыгыш ноктасы 13°25′27″ т. к. 13°47′29″ кб. о.
Иң төньяк ноктасы 13°50′ т. к. 15°05′ кб. о.
Иң көньяк ноктасы 13°03′49″ т. к. 16°44′50″ кб. о.
Иң көнбатыш ноктасы 13°23′00″ т. к. 16°49′26″ кб. о.
Геомәгълүматлар Data:The Gambia.map
Иң түбән ноктасы Атлантик океан
Идарә итү формасы җөмһүрият
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Гамбия президенты[d]
Ил башлыгы Адама Бэрроу[d][10]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Гамбия президенты[d]
Хөкүмәт башлыгы Адама Бэрроу[d][10]
Канунбирү органы Гамбия парламенты[d]
Үзәк банкы Гамбия үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Америка Кушма Штатлары, Иран, Кытай Җөмһүрияте, Филипин, Россия, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[11], Бангладеш, Гөрҗистан, Маҗарстан, Кытай һәм Төньяк Кипрның Төрек Җөмһүрияте
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Милләтләр Дуслыгы[12], Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[13], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[14][15], ХКТО[d][16][17], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[18], Бөтендөнья почта берлеге[19][20], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][21], Бөтендөнья метеорология оешмасы[22], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[23], Көнбатыш Африка илләре икътисади җәмгыяте[d], Африка җир чикләвеге шурасы[d], Милләтләр Дуслыгы һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][24]
Халык саны 2 639 916 (2021)[25]
Ир-ат халкы 1 247 342[26], 1 280 033[26], 1 313 119[26] һәм 1 346 335[26]
Хатын-кыз халкы 1 261 541[26], 1 293 962[26], 1 326 796[26] һәм 1 359 657[26]
Административ бүленеше Аскы елга төбәге[d], Үзәк елга төбәге[d], Төньяк яр буе төбәге[d], Өске елга төбәге[d], Көнбатыш яр буе төбәге[d] һәм Зур Банжул төбәге[d]
Акча берәмлеге даласи[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 2 038 414 974 $[27] һәм 2 273 060 863 $[27]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,5[28]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,348[29]
Штаб-фатирының урнашуы Банжул[d], Гамбия
Нәрсә белән чиктәш Сенегал
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[30]
Электр аергычы төре BS 1363[d][30]
Алыштырган Гамбия[d]
Кулланылган тел инглиз теле[31], мандинка теле, Pukur[d][32], пулаар теле[d], Jola-Fonyi[d], Mandjak[d], серер теле[d], Western Maninkakan[d] һәм Gambian Wolof[d]
Кайда өйрәнелә Gambian studies[d]
Мәйдан 11 300 ± 1 км²
Һәштәге TheGambia
Югары дәрәҗәле Интернет домены .gm
Харита сурәте
Тематик география Гамбия географиясе[d]
Феноменның икътисады Гамбия икътисады[d]
Феноменның демографиясе Гамбия халкы[d]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 15 процент
Тулаем туулар коэффициенты 5,717[33]
Шәһәр халкы 1 553 776[26], 1 610 858[26], 1 669 008[26] һәм 1 727 830[26]
Авыл халкы 955 107[26], 963 137[26], 970 908[26] һәм 978 162[26]
Демократия индексы 4,49[34]
BTI Governance Index 5,98[35] һәм 5,73[36]
BTI Status Index 5,84[35] һәм 5,92[36]
Туым күрсәткече 34,281[26], 33,719[26], 33,257[26] һәм 32,696[26]
Үлем күрсәткече 6,999[26], 7,373[26], 7,543[26] һәм 7,137[26]
Илнең мобиль коды 607
Илнең телефон коды +220
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 116[d][37], 118[d][37] һәм 112[d][37]
Номер тамгасы коды WAG
Диңгездәге идентификацияләү номеры 629
Шәрәфле ватандашлар төркеме Төркем:Гамбия урыннарының шәрәфле ватандашлары[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Гамбиядә төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Гамбия Викиҗыентыкта

Демография

үзгәртү

Халык саны 1 700 000 кеше тәшкил итә. Шуның 99 % — африканнар.

2020 елга ― 2, 2 млн кеше.

Дин

үзгәртү
Төп мәкалә: Гамбиядә ислам
 
Фаҗи Кунда мәчете

Гамбия Конституциясенең 25нче маддәсе гражданнарның теләсә нинди динне үз теләге белән тоту хокукларын яклый [38]. Ил халкының (2,2 млн кеше, 2020 елга) 96 % ы[39] Мәлики мәзһәбендәге сөнни мөселманнар [40]. Шигый мөселманнарның күпчелеге ― Ливаннан һәм башка гарәп илләреннән күчеп килгән мөһаҗирләр [41]. Гамбиянең ислам тарафдарлары арасында шулай ук әхмәдиячеләр бар, суфичылык йогынтысы сизелә. Ураза бәйрәме һәм Корбан бәйрәме кебек төп мөселман бәйрәмнәре вакытында Гамбиядәге бөтен сәүдә эшчәнлеге туктала диярлек. Җирле серер дине(ингл.)татар. Гамбия мөселман җәмгыятендә шактый эз калдырган: «Тобаски», «Гамо», «Корите» һәм «Вери Кор» кебек җирле мөселман фестивальләренең атамалары Серер диненнән алынган.

Христиан җәмгыяте ил халкының 3 % ын тәшкил итә. Христианнарның күпчелеге Рим Католик Чиркәвенә карый. Ил халкының 1 % ы традицион Африка диннәренә ышана. Көньяк Азиядән күчеп килгән мөһаҗирләр арасында индуистлар һәм Бәһаи дине тарафдарлары бар [42].

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ http://www.bbc.co.uk/news/magazine-18233844
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  3. ↑ La Gambie s’autoproclame "Etat islamique" — Europe 1, 2015.
  4. ↑ Gambia no longer an Islamic republic, says new president at first press conference — 2017.
  5. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  6. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  7. ↑ https://www.ethnologue.com/language/eng
  8. ↑ https://www.workwithdata.com/place/the-gambia
  9. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa
  10. ↑ 10,0 10,1 http://www.bbc.com/news/world-africa-38702787
  11. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  12. ↑ http://www.tagesschau.de/ausland/gambia-commonwealth100.html
  13. ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
  14. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  15. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/GAMBIA
  16. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  17. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/gambia
  18. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  19. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  20. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=123
  21. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  22. ↑ https://public.wmo.int/en/members/gambia
  23. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  24. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  25. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=GM
  26. ↑ 26,00 26,01 26,02 26,03 26,04 26,05 26,06 26,07 26,08 26,09 26,10 26,11 26,12 26,13 26,14 26,15 26,16 26,17 26,18 26,19 26,20 26,21 26,22 26,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  27. ↑ 27,0 27,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  28. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  29. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  30. ↑ 30,0 30,1 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  31. ↑ Crystal D. English as a Global Language — 2 — Cambridge University Press, 2012. — 224 p. — ISBN 978-1-107-61180-1, 978-0-511-07862-0, 978-0-521-82347-0, 978-0-521-53032-3
  32. ↑ https://www.ethnologue.com/language/wof
  33. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  34. ↑ 2020 Democracy Index
  35. ↑ 35,0 35,1 https://www.bti-project.org
  36. ↑ 36,0 36,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/GMB
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  38. ↑ CHAPTER IV – PROTECTION OF FUNDAMENTAL RIGHTS AND FREEDOMS. Constitution of the Republic of the Gambia (1997). “25. Freedom of speech, conscience, assembly, association and movement
    (1) Every person shall have the right to - [...] (c) freedom to practice any religion and to manifest such practice;”
  39. ↑ Africa :: GAMBIA, THE. CIA The World Factbook.
  40. ↑ Gambia, The. International Religious Freedom Report 2007. Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (14 September 2007).
  41. ↑ Shia Presence in Gambia. Wow.gm. әлеге чыганактан 2013-09-14 архивланды. 2021-11-20 тикшерелгән.
  42. ↑ Breach of Faith. Human Rights Watch. June 2005. p. 8. https://books.google.com/books?id=yi8ONIe1fv4C&pg=PA8. Retrieved 20 June 2015. 

Сылтамалар

үзгәртү

Моны да карагыз

үзгәртү
Башка телле бүлектә тулырак мәкалә бар: The Gambia (ингл.)
Сез тәрҗемә ярдәме белән бу мәкаләне язып бетереп проектка ярдәм итә аласыз.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Гамбия&oldid=4248501