Маризь Кемаль
Маризь Кемаль (чын исеме Раиса Степановна Кемайкина) — эрзя шагыйрәсе, язучы. 1996 елдан Россия язучылар берлеге әгъзасы.
| Маризь Кемаль | |
|---|---|
 | |
| Туган | 13 август 1950 (73 яшь) Малое Маресево[d], Чамзинка районы, Мордва Автономияле Совет Социалистик Республикасы, РСФСР, СССР |
| Ватандашлыгы |  СССР Россия |
| Әлма-матер | Мордовия дәүләт университеты |
| Һөнәре | журналист, шагыйрь, язучы |
Биография үзгәртү
Кемайкина Раиса Степановна 1950 елның 13 августында Мордва Республикасының Кече Маресево эрзя авылында крестьян гаиләсендә туа.
1965 елда сигезенче сыйныфны тәмамлаганнан соң, ике ел Олы Маресево урта мәктәбендә укый. Огарев исемендәге Мордовия дәүләт университетының филология факультетын тәмамлый, рус теле һәм әдәбият укытучысы квалификациясен ала.
1972 елдан 1975 елга кадәр туган авыл мәктәбендә укытучы булып эшли. Яшь укытучыга өстәмә рәвештә алман һәм эрзя телләрен өйрәтергә тәкъдим итәләр. Башта ул туган телне өйрәтүдән баш тарта, чөнки аның махсуслашуы булмый, тик беркүпме вакыттан соң русификацияләнгән кыз эрзя теле һәм фольклоры белән кызыксына башлый.
1975 елның җәендә Саранск өязенә күчеп китә һәм ике ел дәвамында «Эрзянь правда» газетасында корреспондент булып эшли. Корректор вазифасыннан башлый. Раиса Кемайкин бу вазифада эрзя грамотасын тулысынча үзләштерә һәм аны Г. П. Ласкин җитәкчелегендә мәдәният бүлегенә күчерәләр. Тагын бер елдан тормыш партия бүлегенә күчә.
Беренче мәкаләсен ул 1980 елда яза. Аннан соң ул җиде ел ярым А.С. Пушкин исемендәге Мордовия китапханәсендә эшли.
1985 елдан 1988 елга кадәр — "Сятко" журналында шигърият бүлеге мөдире, 1989 елдан бирле Эрзя "Чилисема" балалар журналының җаваплы секретаре булып тора.
Әсәрләр үзгәртү
1980 елның август аенда "Сятко" журналында "Эйкакшчинь лавсь" ("Балачак бишеге") шигыре бастырыла. Шунан соң Раиса Степановна яшь әдәбиятчыларның еллык семинарларында катнаша башлый. "Сятко" журналы аның шигырьләрен бастыруын дәвам иттә.
1987 елда "Маней васолкст" дүрт авторның гомуми җыентыгы дөнья күрә, Раисаның күп шигырьләре ана шунда басылды. 1988 елда Мордва китап нәшрияты аның беренче "Лавсь" ("Бишек") җыентыгын чыгара.
Икенче җыентык, "Штатол" ("Шәм", 1994) шагыйрәнең тормышы, мәхәббәте, борынгы эрзя халкы язмышы һәм аның тормыш юлы турында фәлсәфи уйланулардан гыйбарәт. Бирегә лирик һәм публицистик характердагы шигырьләр, шулай ук "Мон-эрзан" поэмасы милли тирә-юньгә мөнәсәбәт белән формалашкан шәхес буларак тәкъдим ителә.
Күп еллар дәвамында эрзя фольклорын, тарихын һәм мәдәниятын өйрәнү нәтиҗәсе белән "Евксонь кужо" ("Әкияти алан") әкиятләр китабы һәм "Сынь ульянест эрзят" ("Алар тамашачы иде") очерклар җыентыгы эрзя халкының күренекле кешеләре турында булдырылды.
1998 елда аның "Нил ават — ниле морот" ("дүрт хатын — дүрт кыз җыр", Таллинн) шигырьләр җыентыгы чыга.
Иҗтимагый эшчәнлек үзгәртү
1989 елда "Масторава" мәдәни-агарту җәмгыятен оештыру инициаторларының берсе һәм аның беренче секретаре булып танала. 1993-1997 елларда — "Эрзява" хатын-кызлар хәрәкәтен, "Ламзурь" үзешчән фольклор-этнография ансамблен оештыручысы һәм җитәкчесе була.
Эрзя халкының мәдәнияте, дине, гореф-гадәтләре турында четерекле мәкаләләр яза. Аларның күбесе "Сятко", "Чилисема" журналларында, "Эрзянь Мастор" газетасында басыла.
Эрзә тел хәрәкәтендә актив катнашучы буларак, беренче, 1999 ел «Раськень Озкс» келәвен җитәкли. Раиса Степановна христиан динен эрзя халкына көчләп тагылган дип саный:
Без иман белән уйнарга тиеш түгел. Без Аллага дога кылырга тиеш. Шул чакта гына без халкыбызны коткарачакбыз. Безнең аң чыннан да табигый дингә әйләнеп кайтачак. Без яңадан табигатьнең һәм космосның бер өлеше булачакбыз, безгә бәйләнгән христианлыкны җиңәчәкбез.
— Эрзянь мастор. 1995. № 4. С. 4.
Сылтамалар үзгәртү
- Маризь Кемаль // ЭРЗИАНА: эрзя әдәби сайты
- Маризь Кемаль 2019 елның 14 февраль көнендә архивланган. // Мордовия әдәбияты китапханәсе