Wikipedia

Козьмодемьянск

(Чикмә битеннән юнәлтелде)

[1]

Козьмодемьянск
таулы чирм. Цикмӓ
БайракИлтамга
Нигезләнү датасы 1583
Сурәт
Рәсми исем Цикмӓ
Рәсми тел чирмеш теле һәм рус теле
Дәүләт  Россия[1]
Нәрсәнең башкаласы Таулы Мари районы, «Козьмодемьянск каласы» шәһәр округы[d][2] һәм Козьмодемьянск өязе
Административ-территориаль берәмлек «Козьмодемьянск каласы» шәһәр округы[d][2], Мари Иле һәм Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы
Сәгать поясы UTC+03:00
Халык саны 4898 (1859)[3],
5300 (1897)[4],
7300 (1913)[4],
7700 (1926)[4],
8300 (1931)[4],
10 700 (1939)[4],
12 625 (1959)[5],
15 302 (1970)[6],
18 792 (1979)[7],
24 746 (1989)[8],
25 300 (1992)[4],
25 100 (1996)[4],
24 700 (1998)[4],
24 700 (2000)[4],
24 600 (2001)[4],
22 771 (2002)[9],
22 800 (2003)[4],
22 700 (2005)[4],
22 700 (2006)[4],
22 600 (2007)[4],
22 700 (2008)[10],
22 730 (2009)[11],
21 257 (2010)[12],
21 300 (2011)[4],
21 190 (2012)[13],
21 038 (2013)[14],
20 810 (2014)[15],
20 682 (2015)[16],
20 505 (2016)[17],
20 327 (2017)[18],
20 216 (2018)[19],
20 134 (2019)[20],
20 062 (2020)[21],
19 731 (2021)[22],
19 355 (2023)[23]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 120 метр
Мәйдан 13,41 км²[24]
Почта индексы 425350
Рәсми веб-сайт mari-el.gov.ru/gorkozmodemjansk/Pages/adm/common-information.aspx​(рус.)
Җирле телефон коды 83632
Карта
 Козьмодемьянск Викиҗыентыкта

Козьмодемьянск (Күзмәдимән[25], Көҗмәдимьян[26], рус. Козьмодемьянск, тау мари телендә Цикмӓ, болын мари телендә Чыкма, чуаш. Чикмĕ) — Мари Илнең көньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр, Таулы Мари районының районының административ үзәге.

Халык саны — 21 262 кеше (2010)[27].

География

үзгәртү

Шәһәр Иделнең (Чабаксар сусаклагычы) биек уң ярында, Йошкар-Оладан 104 километрга көньяк-көнбатышка таба урнаша. Республикасының сул як ярдагы өлеше белән Козьмодемьянскны борамлы кичү тоташтыра.

Климат

үзгәртү
Козьмодемьянск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача максимум, °C −8 −7 −1 9 18 22 24 21 15 7 −1 −6 8
Уртача температура, °C −10,4 −9,1 −3,6 5,5 13,4 18,0 20,0 17,6 11,4 4,5 −3,7 −7,9 4,8
Уртача минимум, °C −14 −14 −7 2 8 13 15 13 8 2 −6 −12 1

Тарих

үзгәртү

Козьмодемьянск крепость буларак 1583 елда нигезләнгән.

1708 елда, Россияне сигез губернага бүленү вакытында, Козьмодемьянск Казан губернасына беркетелгән. 1727 елдан — өяз шәһәре.

1791 елда монда мари краенда беренче халык училищесы ачыла. XIX гасырның ахырында Козьмодемьянскта биш уку йорты булган: өчкласслы училищесы, хатын-кызлар училищесы (1862 елда ачылган), мари хатын-кызлар мәктәбе, ике чиркәү-мәхәллә мәктәбе.

1861 елда шәһәрдә стационар шифаханәсе ачыла.

1917 елда шәһәрдә совет хакимияте урнаштырыла.

1920 елда Козьмодемьянск һәм өязе Түбән Новгород губернасына кертелә. 1921 елда Мари Автономияле өлкәсенә кертелә; 1936 елдан — Мари АССР составында.

Халык

үзгәртү
1840[28] 1897[29] 1959[30] 1970[31] 1979[32] 1989[33] 2002[34] 2010[27]
4 254 5 284 12 625 15 302 18 792 24 746 22 771 21 262

Милли состав: руслар — 65,7%, чирмешләр — 28,8%, татарлар — 1,0%, чуашлар — 0,8%.[35]

Транспорт

үзгәртү

Тимер юл элемтәсе юк, иң якындагы станцияләр Чабаксар (ераклык — 86 км) һәм Йошкар-Ола (120 км).

Автобус элемтәсе: Мәскәүгә, Түбән Новгородга, Йошкар-Олага автобуслар баралар.

Истәлекле урыннары

үзгәртү
  • Александр Григорьев исемле сәнгать-тарихи музее
  • Этнографик музее
  • Остап Бендер музее

һ.б.

Шәһәрдә туганнар

үзгәртү
  • Андрей Эшпай — композитор.

Фотогалерея

үзгәртү

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ 1,0 1,1 GEOnet Names Server — 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 ОКТМО
  3. ↑ Списки населённых мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. XIV. Казанская губерния — СПб: 1866.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 Народная энциклопедия городов и регионов России. Козьмодемьянск
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу — Демоскоп Weekly.
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. — Демоскоп Weekly.
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. — Демоскоп Weekly.
  8. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  9. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
  10. ↑ Города Республики Марий Эл (число жителей - оценка на 1 января 2008 года, тысяч человек)
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года
  12. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения городов, районов, городских и сельских населённых пунктов
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 бит
  15. ↑ Оценка численности постоянного населения по муниципальным образованиям Республики Марий Эл на 1 января 2014 года
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года — 2018.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года — Москва: Росстат, 2017.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Москва: Росстат, 2018.
  20. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года
  21. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года
  22. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
  23. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) — Росстат, 2023.
  24. ↑ https://web.archive.org/web/20141208051312/http://maristat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/maristat/resources/6c4399804bb63a8fb954ff0201bee476/territoria+MO_2013.htm
  25. ↑ http://escriptorium.univer.kharkov.ua/bitstream/1237075002/1838/4/Tataro-Bashkirskaya___3.pdf
  26. ↑ https://vk.com/doc30068424_448317684
  27. ↑ 27,0 27,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-03-04 
  28. ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
  29. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=458
  30. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  31. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  32. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  33. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  34. ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  35. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2012-12-01 
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Козьмодемьянск&oldid=3520194