Муса Гали
Муса Гали (псевдоним, чын исеме Габдрахман Гали улы Галиев, баш. Муса Ғәли, Ғабдрахман Ғәли улы Ғәлиев) – язучы, шагыйрь, тәрҗемәче. Салават Юлаев премиясе лауреаты (1979). Бөек Ватан сугышында катнашкан.
| Муса Гали Муса Ғәли | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | Габдрахман Гали улы Галиев |
| Туган | 15 октябрь 1923 Иске Муса, Абрай вулысы, Уфа кантоны, БАССР, РСФСР |
| Үлгән | 15 гыйнвар 2004 (80 яшь) Уфа |
| Милләт | татар |
| Ватандашлыгы | РСФСР→ССРБ |
| Әлма-матер | Башкорт дәүләт университеты |
| Һөнәре | язучы |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Җефет | Рәйлә |
| Ата-ана |
|
| Бүләк һәм премияләре |  (1985) (1973) (1993) (1979) |
Тәрҗемәи хәле үзгәртү
1923 елның 15 октябренда БАССР Уфа кантоны Абрай вулысы (хәзерге Чишмә районы) Иске Муса авылында туган. 1937 елда туган авылында җидееллык мәктәпне тәмамлый.
1938 елда Уфада медицина мәктәбендә, 1939 елдан Дәүләкән педагогика укуханәсендә укый.
Бөек Ватан сугышында үзгәртү
1942 елның мартыннан хәрби хезмәткә алына. 1943 елның көзендә Беларус фронтында алгы сызыкта. Днепрны кичүдә катнаша. Авыр яралана. II дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнә.
Армиядән кайткач, Чишмә районы Чуалкип мәктәбендә укыта.
1948-1952 елларда Уфа педагогия институтында укый.
1952-1957 елларда «Пионер» журналында бүлек мөдире.
1963-1965 елларда Мәскәүдә әдәбият институтында укый.
Иҗаты үзгәртү
Әдәбият белән кызыксынып китүе Дәүләкәндә укыган елларга туры килә. Аның беренче шигырьләре Дәүләкән районы газетасында һәм «Яшь төзүче» газетасында басыла.
Беренче шигырьләр китабы «Якты көн» 1953 елда нәшер ителә. Шуннан соң 40 тан артык китабы дөнья күрә. Ундүрте Мәскәүдә русча басыла.[1]
Сәяхәтләр тәэсирендә язылган «Кырым дәфтәреннән», «Кояш һәм күз яше», «Көнчыгыш хакында ике җыр», «Франция дәфтәре», «Монголия дәфтәреннән» шәлкемнәре әдәбиятта яңалык булып кабул ителде.[2]
Сибай театрында күппәрдәле пьесалары куелды.
Тәрҗемә өлкәсендә эшли: А.С. Пушкинның «Царское Село истәлекләре»н, У. Шекспирның «Макбет»ын, Әскад Мөхтәрның «Каракалпак кыйссасы»н һ.б. тәрҗемә итте.[3]
Матбугатта әдәби тәнкыйть, публицистик мәкаләләр белән чыгыш ясый.[4]
Балалар өчен поэма һәм шигырьләр яза.
Китаплары үзгәртү
«Якты көн» (1953), «Юл башы» (1954), «Туган якларым» (1957), «Кырым дәфтәреннән» (1957), «Чуклы йөгән» (1959), «Диңгезләр аша сөйләшү» (1960), «Көнчыгыш хакында ике җыр» (1962), «Торналар киткәндә» (1963, балалар өчен), «Июнь кичләре» (1964), «Ай елмая» (1967, балалар өчен), «Таулар чакыра» (1968), «Җир йокламый» (1969), «Кояш җиле» (1970), «Ак яңгыр» (1972), «Франция дәфтәреннән» (1972), «Сайланма әсәрләр. 2 томда» (I томда шигырьләр, 1973; II томда поэмалар, 1973), «Тамчы шатлыгы» (1975), «Монголия дәфтәреннән» (1977), «Кызыл үләннәр» (1979), «Гөлләр һәм йолдызлар» (1981), «Яшенле офыклар» (1983), «Кояшлы чишмә» (1987)[5]
Бүләкләре, мактаулы исемнәре үзгәртү
- Салават Юлаев исемендәге премия (1979)
- РСФСР атказанган мәдәният хезмәткәре (1982)
- БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1982)
- Хезмәт Кызыл Байрагы ордены (1973)
- Халыклар дуслыгы ордены (1993)
- ССРБ язучылар берлеге әгъзасы (1956).
Әдәбият үзгәртү
1. Кирәй Мәргән. Тамчылар шатлыгы. Ағиҙел, 1976, № 10.
2. И. Вәлитов. Уйланулар китабы. Ағиҙел, 1982, № 4.
Чыганаклар үзгәртү
Совет Башкортстаны язучылары (биобиблиографик белешмәлек). Уфа, 1988.(башк.)
Сылтамалар үзгәртү
- Әдәбият картасы сайты(рус.)
- БР мәдәният дөньясы сайты 2014 елның 24 март көнендә архивланган.(рус.)
- Башкортстан (белешмәлек)(рус.)
- БСЭ(рус.)
- Әдипләр сайты(үле сылтама)(тат.)
- Чишмә районы хакимияте сайты(үле сылтама)(рус.)
Моны да карагыз үзгәртү
Рәшит Сабитов. Муса Гали турында истәлек. Кызыл таң, 2011, 24 август.(үле сылтама)
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Әдәби карта сайтында
- ↑ Совет Башкортстаны язучылары.Уфа, 1988, 132 биттә.
- ↑ БР мәдәният дөньясы сайтында, archived from the original on 2014-03-24, retrieved 2014-11-08
- ↑ БСЭ
- ↑ Башкортстан (белешмәлек)