Козьмодемьянск
Козьмодемьянск | |
таулы чирм. Цикмӓ | |
Байрак | Илтамга |
Нигезләнү датасы | 1583 |
---|---|
Рәсми исем | Цикмӓ |
Рәсми тел | чирмеш теле һәм рус теле |
Дәүләт | Россия[1] |
Нәрсәнең башкаласы | Таулы Мари районы, «Козьмодемьянск каласы» шәһәр округы[d][2] һәм Козьмодемьянск өязе |
Административ-территориаль берәмлек | «Козьмодемьянск каласы» шәһәр округы[d][2], Мари Иле һәм Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы |
Сәгать поясы | UTC+03:00 |
Халык саны |
4898 (1859)[3], 5300 (1897)[4], 7300 (1913)[4], 7700 (1926)[4], 8300 (1931)[4], 10 700 (1939)[4], 12 625 (1959)[5], 15 302 (1970)[6], 18 792 (1979)[7], 24 746 (1989)[8], 25 300 (1992)[4], 25 100 (1996)[4], 24 700 (1998)[4], 24 700 (2000)[4], 24 600 (2001)[4], 22 771 (2002)[9], 22 800 (2003)[4], 22 700 (2005)[4], 22 700 (2006)[4], 22 600 (2007)[4], 22 700 (2008)[10], 22 730 (2009)[11], 21 257 (2010)[12], 21 300 (2011)[4], 21 190 (2012)[13], 21 038 (2013)[14], 20 810 (2014)[15], 20 682 (2015)[16], 20 505 (2016)[17], 20 327 (2017)[18], 20 216 (2018)[19], 20 134 (2019)[20], 20 062 (2020)[21], 19 731 (2021)[22], 19 355 (2023)[23] |
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 120 метр |
Мәйдан | 13,41 км²[24] |
Почта индексы | 425350 |
Рәсми веб-сайт | mari-el.gov.ru/gorkozmodemjansk/Pages/adm/common-information.aspx(рус.) |
Җирле телефон коды | 83632 |
Козьмодемьянск Викиҗыентыкта |
Козьмодемьянск (Күзмәдимән[25], Көҗмәдимьян[26], рус. Козьмодемьянск, тау мари телендә Цикмӓ, болын мари телендә Чыкма, чуаш. Чикмĕ) — Мари Илнең көньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр, Таулы Мари районының районының административ үзәге.
Халык саны — 21 262 кеше (2010)[27].
География
үзгәртүШәһәр Иделнең (Чабаксар сусаклагычы) биек уң ярында, Йошкар-Оладан 104 километрга көньяк-көнбатышка таба урнаша. Республикасының сул як ярдагы өлеше белән Козьмодемьянскны борамлы кичү тоташтыра.
Климат
үзгәртүКозьмодемьянск климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
Уртача максимум, °C | −8 | −7 | −1 | 9 | 18 | 22 | 24 | 21 | 15 | 7 | −1 | −6 | 8 |
Уртача температура, °C | −10,4 | −9,1 | −3,6 | 5,5 | 13,4 | 18,0 | 20,0 | 17,6 | 11,4 | 4,5 | −3,7 | −7,9 | 4,8 |
Уртача минимум, °C | −14 | −14 | −7 | 2 | 8 | 13 | 15 | 13 | 8 | 2 | −6 | −12 | 1 |
Тарих
үзгәртүКозьмодемьянск крепость буларак 1583 елда нигезләнгән.
1708 елда, Россияне сигез губернага бүленү вакытында, Козьмодемьянск Казан губернасына беркетелгән. 1727 елдан — өяз шәһәре.
1791 елда монда мари краенда беренче халык училищесы ачыла. XIX гасырның ахырында Козьмодемьянскта биш уку йорты булган: өчкласслы училищесы, хатын-кызлар училищесы (1862 елда ачылган), мари хатын-кызлар мәктәбе, ике чиркәү-мәхәллә мәктәбе.
1861 елда шәһәрдә стационар шифаханәсе ачыла.
1917 елда шәһәрдә совет хакимияте урнаштырыла.
1920 елда Козьмодемьянск һәм өязе Түбән Новгород губернасына кертелә. 1921 елда Мари Автономияле өлкәсенә кертелә; 1936 елдан — Мари АССР составында.
Халык
үзгәртү1840[28] | 1897[29] | 1959[30] | 1970[31] | 1979[32] | 1989[33] | 2002[34] | 2010[27] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
4 254 | 5 284 | 12 625 | 15 302 | 18 792 | 24 746 | 22 771 | 21 262 |
Милли состав: руслар — 65,7%, чирмешләр — 28,8%, татарлар — 1,0%, чуашлар — 0,8%.[35]
Транспорт
үзгәртүТимер юл элемтәсе юк, иң якындагы станцияләр Чабаксар (ераклык — 86 км) һәм Йошкар-Ола (120 км).
Автобус элемтәсе: Мәскәүгә, Түбән Новгородга, Йошкар-Олага автобуслар баралар.
Истәлекле урыннары
үзгәртү- Александр Григорьев исемле сәнгать-тарихи музее
- Этнографик музее
- Остап Бендер музее
һ.б.
Шәһәрдә туганнар
үзгәртү- Андрей Эшпай — композитор.
Фотогалерея
үзгәртү-
Этнографик музеенда җил тегермәне
-
Козьмодемьянск гербы (1970—2005)
-
Козьмодемьянск — Коротни борам белән чыга торган кичүдә борам
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ 2,0 2,1 ОКТМО
- ↑ Списки населённых мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. XIV. Казанская губерния — СПб: 1866.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 Народная энциклопедия городов и регионов России. Козьмодемьянск
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
- ↑ Города Республики Марий Эл (число жителей - оценка на 1 января 2008 года, тысяч человек)
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения городов, районов, городских и сельских населённых пунктов
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 бит
- ↑ Оценка численности постоянного населения по муниципальным образованиям Республики Марий Эл на 1 января 2014 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года — 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года — Москва: Росстат, 2017.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Москва: Росстат, 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) — 2023.
- ↑ https://web.archive.org/web/20141208051312/http://maristat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/maristat/resources/6c4399804bb63a8fb954ff0201bee476/territoria+MO_2013.htm
- ↑ http://escriptorium.univer.kharkov.ua/bitstream/1237075002/1838/4/Tataro-Bashkirskaya___3.pdf
- ↑ https://vk.com/doc30068424_448317684
- ↑ 27,0 27,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-03-04
- ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=458
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2012-12-01