Кавал вулысы
Кавал вулысы (рус. Ковалинская волость) — 1860-еллардан 1924 елга кадәр гамәлдә булган Казан губернасының һәм ТАССРның юк ителгән административ-территориаль берәмлеге. Казаннан Төньякка 25 чакрым ераклыкта, Татарстанның Төньяк-Көнбатыш өлешендә урнашкан. Административ үзәк — Рус Мари Кавалы авылы.
|
| ||
| Ил | ||
|---|---|---|
| Статус | ||
| Төбәк | ||
| Административ үзәк | ||
| Нигезләү датасы | ||
| Юкка чыгару датасы | ||
| Рәсми телләр | ||
| Халык саны (1897) |
10 361 кеше[1] | |
| Милли состав | ||
|
| ||
Тарих үзгәртү
Кавал вулысы территориясе 1552 елга кадәр Казан ханлыгында, 1552 елдан 1708 елга кадәр Россия патшалыгы Казан патшалыгында урнашкан, 1708 елдан 1781 елга кадәр Казан губернасының Казан өязендә, 1781 елдан 1796 елга кадәр Казан наместниклыгының Казан өязендә, 1796 елдан 1860-елларга кадәр Казан губернасының Казан өязендә урнашкан.
1860-елларның икенчке яртысында Казан өязенең дүртенче стан составында барлыкка килә.[2]
1860-еллардан 1920 елга кадәр Казан губернасының Казан өязе составына керә, 1920 елның 25 июненнән декабрьгә кадәр Татарстан АССР Казан кантонының административ-территориаль берәмлеге, 1920 елның декабреннән 1924 елга кадәр Татарстан АССРАрча кантонының административ-территориаль берәмлеге булып тора.
Кукмара, Суыксу, Сабакай, Каймар һәм Ильинка вулыслары белән чиктәш булган.[3]
1924 елда Кавал вулысы юкка чыгарыла, аның күпчелек территориясе Мәмдәл һәм Ильинка вулысларына кушыла.[4][5]
Административ бүленеш үзгәртү
1883 елда Кавал вулысында 16 община, 19 торак пункты (Синтәк, Олы Кавал, Рус Мари Кавалы һ.б.) һәм 1307 йорт хуҗалыгы булган. Крестъян җиренең мәйданы 55,3 км², сөрү җирләре 180,88 км² тәшкил иткән.[6]
1890 елда вулыста 18 торак пункты һәм 1881 йорт хуҗалыгы булган. Җирнең мәйданы 204,85 км² тәшкил иткән.[7]
Халык үзгәртү
| 1883 | 1885 | 1890 | 1897 |
|---|---|---|---|
| 9584 | 10087 | 11474 | 10361 |
1883 елда халык саны 9584 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 4960 җан, хатын-кызлар — 4624.[6]
1885 елда халык саны 10087 кеше тәшкил иткән.[8]
1890 елда халык саны 11474 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 5669 җан, хатын-кызлар — 5605.[7]
1897 елда халык саны 10361 кеше тәшкил иткән.[1] Төп милләтләр: татарлар, руслар.
Инфраструктура үзгәртү
XX гасыр башына вулыста Вознесение чиркәве, берничә зимства мәктәбе, биш тегермән, ике сыра, казна шәраб кибете, дүрт вак кибет булган.[9][10]
1914 елда Кавал вулысында 1915 ат, 6109 сарык, 224 кәҗә, 313 дуңгыз һәм 2643 баш мөгезле терлек исәпләнгән.[9]
Шәхесләр үзгәртү
- Михаил Колчанов — Советлар Берлеге каһарманы (1945). 1923 елның 16 ноябрендә Күрәнле Кавал авылында туа.
- Галләм Саттаров — артист. 1894 елның 27 июлендә Юртыш авылында дөньга килә.
- Фатыйх Сәгыев — Совет-фин һәм Бөек Ватан сугышы катнашучысы, Өченче рейх (1942-45), аннары ССРБ (1945-47) концлагерьларын үткән шәхес, авыл бригадиры. 1918 елда Юртыш авылнда туа.
Шулай ук карагыз үзгәртү
Сылтамалар үзгәртү
- Список селений Казанской губернии 1908.pdf / Облако Mail.ru
- ГПИБ | Вып. 4. : Губернии Нижне-Волжской области. [Казанская, Симбирская, Саратовская, Самарская, Астраханская]. — 1883.
- ГПИБ | Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — (Статистика Российской империи; 15).
- КАВАЛ ВУЛЫСЫ (Ковалинская волость) — Милләттәшләр
Чыганаклар үзгәртү
- Татар энциклопедия сүзлеге (Татарский энциклопедический словарь, на татарском языке) / Гл. ред. М.Х. Хасанов; Отв. ред. Г.С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. — 830 с.: ил. ISBN 5-902375-01-0
- Татар энциклопедиясе : 6 томда / баш мөхәррир М. Х. Хәсәнов. — Казан : Татар энциклопедиясе институты, 2008-. — 27 см.; ISBN 978-5-902375-04-5
- Волости и гмины 1890 года. — СПб. : Центральный статистический комитет Министерства внутренних дел, 1892. — (Статистика Российской империи). Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — 380 с. разд. паг. — (Статистика Российской империи; 15).
- Волости и важнейшие селения Европейской России : По данным обследования, произведенного стат. учреждениями М-ва вн. дел : Вып. 1 — 8. — СПб. : Центр. статист. комитет, 1880 — 1886. — 8 т. Вып. 4. : Губернии Нижне-Волжской области. [Казанская, Симбирская, Саратовская, Самарская, Астраханская]. — 1883. — VI, 247 с.
- Берстель, К.П. Список селений Казанской губернии : изд. Казан. Губерн. Зем. Управы / К.П. Берстель. — Казань : Типо-лит.И.В.Ермолаевой, 1908 .- 264с.
- Адрес-календарь и Справочная книжка Казанской губернии на 1915 год. — Казань : Казан. губ. стат. ком., 1914. -XLIII, 819 с.. -
- Справочная книга Казанской епархии / Изд. Казанской духовной консистории. Казань, 1904. 795, XXIX с.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Список селений Казанской губернии 1908.
- ↑ Казанский уезд :: Татарская энциклопедия TATARICA
- ↑ Карта Казанского уезда Казанской губернии 1910 года.
- ↑ Этнографическая карта Татарской С.С.Республики 1925 года
- ↑ [ http://www.millattashlar.ru/index.php/КАВАЛ_ВУЛЫСЫ_(Ковалинская_волость) КАВАЛ ВУЛЫСЫ (Ковалинская волость) — Милләттәшләр]
- ↑ 6,0 6,1 Волости и важнейшие селения Европейской России : По данным обследования, произведенного стат. учреждениями М-ва вн. дел : Вып. 1 — 8. — СПб. : Центр. статист. комитет, 1880 — 1886. — 8 т.
- ↑ 7,0 7,1 Волости и гмины 1890 года. — СПб. : Центральный статистический комитет Министерства внутренних дел, 1892. — (Статистика Российской империи). Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — 380 с. разд. паг. — (Статистика Российской империи; 15).
- ↑ Занятия крестьянского населения Казанского уезда во второй половине XIX века (по материалам периодической печати)(үле сылтама)
- ↑ 9,0 9,1 Отчет Казанской Уездной Земской Управы о ее действиях с 1-го января 1914 года по 1-е января 1915 года 51 очередному Казанскому Уездному Земскому Собранию..
- ↑ Справочная книга Казанской епархии. — 1904.