Википедия:Qızıqlı faktlar

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.

Bu baş bittäge "Beläseñme?" bülege arxivı. Yaña çığarılış äzerläw.

Tatar Wikipediäse saylanğan eçtälege cıyıntığına räxim itegez! Mäqälälär  • "Beläseñme?" bülege  • Räsemnär  • Multimedia  • Portallar häm isemleklär

Yaña başlıq östäw

Baş bittägese

• Äzerbaycan kinorejissörınıñ qızı — Äzerbaycan xalıq artistı.
• Mongoliädä berençe kinoseans Mongoliä premyer-ministrınıñ Räsäygä vizitı näticäsendä uzğan.
• Kvebek bäysezlege öçen xäräkät äğzası (räsemdä) psixiatriä xastaxanäsendä yatqan.
• Mongoliä soldatı berüze unnan artıq Yaponiä kavaleristın ütergän.
• Yaponiä biznesmenı — Neagari häm Şelexov arasında tuğanlıq bäyläneşenä^[en] nigez saluçı.
• Rayan Gosliñ belän film Hotline Miami uyının buldıruçılar öçen zur ilham çığanağı bulıp xezmät itkän.
• Teläwçelär qunaqlar öçen balkonnan Estoniä parlamentı utırışların küzätä ala.
• Dönyada veps telendä berdänber gäzit Petrozavodskida näşer itelä.

Oktäber-noyäber 2004

Lamantin üz bozawı belän

... Lamantinnarnıñ diñgez síırı dip tä ataluı turında?
... Tatar tele kamillege, wä anıñ ímlası bik mantíqlı buluı turında?
... İdel-Uralnıñ berençe ilbaşı Tatar buluı turında?
... Maxsus çağıştırmalılıq theorise buyınça c ul yaqtı tizlegeneñ daimi zurlıq buluı turında?
... Ğäräp älifbasında suzıqlar öçen ayırım xäreflär bulmawı turında?
... Klaipėda şähärenä Almanlılar nigez saluı turında?
... Amerikan biüçe xatın Isadora Duncan'nıñ wafatı säbäbe ozın şarf buluı turında?

Dekäber 2004

... Elä wilâyätendä Uyğır telendä berençe gäzetneñ möxärrire Tatar keşese buluı turında?
... Räsäy İmperisendä Ortodoks Xristianlıq räsmi din buluı turında?
... 1 dekäberdä AİDS köne buluı turında?
... Fin-Uğır häm Törki tellärendä sínharmonizm qanunı eş itüe turında?
... Yähüd yazuçısı Şolom Aleyxem üz äsärlärendä Qaragruhçılar kürsätüe turında?

Mart 2008

... Qazan xanlığında İslamnıñ resmî bolıp iğlan etilgenin?

Avgust 2010

Rayan törkeme

Baltıyq diñgeze

Okean buranı (tropik tsiklon)

• Boz küle barlıqqa kilgän waqıtta, Baltıyq diñgeze (räsemdä) tozlığa äylänä.
• Ğinness reqordlar qitabı 1955 yıldan bırle çıga.
• Muzıqağa mäxäbbät häm sälat Motsartqa 3 yaştä barlıqqa kilgän.
• Prittsker premiäse Nobel' premiäseneñ analogı bularak kabul itelä.
• Ädäbiät buença Nobel' bülägeneñ berençe laureatı — Fransua Arman Syulli-Pryudom.
• Millätlär Ligasına iñ kübe 58 däwlät kergän.
• «Rayan» isemle İslam tematiqasına cırlauçı törkem (räsemdä) Ramazan ayenda oyeşa.
• Oqean burannarı (räsemdä) öç yelğa qädär yäşı ala.
• Ike yel sayenuniversiada uzdırıla.
• 2010 yılnıñ 30 iyünennän bashlap Yandeks tatar telendä eşli başladı.
• Lissabon şäһäre Pireney yarımutrawınıñ kön'yak-könbatış yarında urnaşa.

Avgust 2010-2

Altın Minbär Xalıqara Möselman kinosı festivaleneñ räsmi bulägeneñ fotosüräte.

• Altın Minbär kinofestivale Qazanda ütrkärelä torğan kinofestival (räsemdä).
• Ütämeşgäräy xan (1546-1566), Qazan xanı (1549-1551), Safagäräy belän Söyembikäneñ ulı.
• İttifaQ ul Tatar telendä hip-hop häm r'n'b başqaruçı törkem.
• Şäriğät (Ğäräpçä: شريعة ) İslam qanunnarınıñ tuplanması bula. Töp mäğnädä bu süz "turı yul" yäki "(çişmägä alıp barğan) döres yul"nı añlata ul.
• Ürmäle göl ligası (Үрмәле гөл лигасы). AQŞnıñ tönyaq könçığışında urnaşqan sigez xosusi universitetnı berläştergän sport-ictimaği oyışması.

Aprel 2014

• Nikola Tesla - böyek uylap tabuçı, radio, elektrostantsiä, skin-effekt, rezonans küreneşlären tikşerenüläre ğilemgä zur öleş kertkän. Çıbıqsız radioelemtä häm energiä tapşıru ısulları belän şöğellängän.
• Enriko Fermi - böyek İtaliä-AQŞ fiziğı, Nobel premiäseneñ iäse, Manhetten proyektında qatnaşuçı, atom bombasınıñ töp avtorı, 1939 yılğa qädär İtaliädä faşist firqäsendä torğan.
• Qırımda urnaşqan borınğı şähär Ur Qapqa 1920 yılda bulğan Qızıl Ğäskär häm Aq Ğäskär arasında suğış näticäsendä tulısınça cimerelgän häm yuqqa çıqqan.
• Klassik elektrodinamikağa nigez saluçı Ceyms Klerk Makswell dönya tarixında berençe tapqır tösle fotosurät yasağan.
• Neçkä qızıl sızıq - ingliz telendä häm xalıqara xärbi, fälsäfä töşençäse Qırım suğışınnan soñ kilep çıqqan.
• Qırım suğışında 1853-1856 yıllarda öç imperiä häm ber patşalıq Rusiägä qarşı suğışqan.
• Keriç şähärendä böyek Pont patşası, Rim İmperiäsenä qarşı köräşçe Mitridat (Mitridat VI Eupator) isemendäge taw bar.
• Alan Tyuring, berençe Britan sanağın uylap tabuçı, faşist Enigma-şifratorın watıp açuğa ısulların eşkärtä.
• Qırımda urnaşqan Kizläw şähäre rus telendä böyek Pont patşası Mitridat VI Eupator istälegenä Yevpatoriä dip atalğan.

Sentäber 2015

Hindenburg dirijable xäläqäte, 1937

Zamança pilotlı planör

Xäräzem Xalıq Sovetlar Cömhüriäte bayrağı

• 1937 yılda "Hindenburg" dirijabl-laynerı yanıp betkännän soñ, yulçılarnı taşuçı hawa transportı bularaq dirijabl qullanışı tulısınça tuqtala diärlek.
• Berençe planörlar BEQ 2500-1500 yıllarda Borınğı Misırda barlıqqa kilğännäre uylanıla.
• Oçqıç massası 25-34% oçu apparatı planerı masssasınnan tora.
• Xäzär qahanlığınıñ VIII ğasır başqalası bügenge Dağstan Respublıkası cirlärendä urnaşa.
• XIX ğasır azağında / Rusiä İmperiäsenä kergän Färğänä üzäne, / SSRB zamanında Qırğız, Tacik häm Üzbäk SSRları arasında bülengän.
• BEQ I ğasırda lezginnar tarafınnan barlıqqa kitergän borınğı Файл:Coatof Mihranids.png Qawqaz Albaniäse däwläte, xäzärlär häm ğäräplär yawları astında bireşmıçäBöyek Sälcük Däwläte barlıqqa kilüenä qädär yäşi birä.
• Xäräzem ileneñ soñğı xanlığı, 1920 yılda Xäräzem Xalıq Sovetlar Cömhüriäte iseme astinda RSFSR sostavına kerä.
• Qazaqstan başqalası Astanada 2010 yılda Qazaq xanlığınıñ berençe xanına häykäl açıldı.