Enriko Fermi

Enriko Fermi (italiança Enrico Fermi; 1901, Rim - 1954, Çikago) - kürenekle İtaliä-AQŞ fizik-teoretigı, täcribäçe. Zamança teoretik häm täcribä fizikasına zur öleş kertkän, kvant teoriäsenä nigez saluçılarnıñ berse.

Enriko Fermi italiança Enrico Fermi
Enriko Fermi
Tulı iseme	Enrico Fermi
Hönäre	fizik-teoretik, täcribäçe
Tuu datası	29 sentäber 1901(1901-09-29)
Tuu cire	Rim
Watandaşlığı	İtaliä, AQŞ
Ülem datası	28 noyäber 1954(1954-11-28) (53 yäş)
Ülem cire	Çikago
Büläk häm premiäläre	Nobel premiäse laureatı (1938)

Fermi-Dirak büleneşe, F(E) energiägä bäyle funktsiäse törle temperaturada: 50-375 K (−223.2 - 101.9 °C).

Nobel premiäse laureatı (1938).

1939 yılda AQŞqa küçep kitkän. SSRB Fännär Akademiäseneñ çit il äğza-korrespondentı (1929).

Beta-tarqalış, neytronnarnı äkrenäytü teoriälären buldırğan.

1939 yılda çılbırlı reaktsiä töşençäsen kertkän, Manhetten proyektında qatnaşqan.

Fermi xörmätenä Fermi-Dirak büleneşe, Tomas-Fermi modele, ximik element Fermiy dip yörtelä.

Tärcemäi xäle

1901 yılda Fermi italian-yähüd ğailäsendä tuğan.

1918 yılda Piza normal' mäktäbenä kerä, Piza Universitetında röntgen nurları belän täcribälär öçen ğilmi däräcäne ala.

1924 yılda Leiden Universitetına kerä.

1925 yılda Pol Diraktan bäysez xäldä böten yarım spinlı kisäkçeklär öçen statistikanı aça.

Fermi "Lemmi" mason lojasınıñ äğzası bulğan.

1928 yılda Tomas belän küp elektronlı atomnarnıñ xaläten bilgeläw isulın täqdim itä.

1934 yılda beta-tarqalış teoriäsen tiränten tikşerä: beta-tarqalış waqıtında elektronnan başqa neytrino taratıla.

1934-1936 yılda neytronnar belän nurlandıru täcribälären ütkärä, 60 radioaktiv element, neytronnarnı äkrenäytüne aça.

Fermi şul zamanda küp İtaliä ğalimnäre kebek faşist firqäsendä bulğan, läkin yähüd qızğa öylänä alğan.

Atom-töş reaktsiälären açu öçen 1938 yılda Nobel premiäsenä layıq bula.

1939 yılda Nobel premiäsen alır öçen Stokholmga barğaç faşist İtaliäsenä qaytmıy, AQŞqa küçä.

1939-1942 yılda Nyu-York Kolumbiä Universitetında eşli.

1942 yılda yasalma çılbırlı reaktsiäsen yasıy.

1944 yılda Nyu-Meksikoda Los-Alamos laboratoriäsendä eşli, Manhetten proyektında qatnaşa.

1954 yılda aşqazannıñ yaman şeşe awırtuınnan ülgän.

Fänni qazanışları

• Fermi-Dirak büleneşe

Urta kisäkçälär sanı $\varepsilon _{i}$ energiäse belän :

$n_{i}={\frac {g_{i}}{\exp \left({\dfrac {\varepsilon _{i}-\mu }{kT}}\right)+1}},$

İdeal' fermi-gazda tübän temperaturasında

$F(E)={\frac {1}{\exp \left({\dfrac {\varepsilon _{i}-E_{F}}{kT}}\right)+1}}.$

• Beta-tarqalış

Beta-tarqalış

• Manhetten proyektınıñ cimeşe:

Berençe atom bombası "Triniti" sınap qarawı, 1945 yıl, 16 iyül

"Corc" şartlawı, AQŞ, 1951 yıl

Äsärläre

Kitaplar

• Э. Ферми. Молекулы и кристаллы. — М.: ИЛ, 1946.
• Э. Ферми. Элементарные частицы. — М.: ИЛ, 1953.
• Э. Ферми. Лекции о пи-мезонах и нуклонах. — М.: ИЛ, 1956.
• Э. Ферми. Квантовая механика. — М.: Мир, 1968 (2-е изд.).
• Э. Ферми. Научные труды. — В 2-х т. — М.: Наука, 1971-72.
• Э. Ферми. Термодинамика. — Харьков: Изд-во Харьк. ун-та, 1973 (2-е изд.).
• Э. Ферми. Лекции по квантовой механике. — М., 2000.
• Э. Ферми. Лекции по атомной физике. — М., 2001.

Mäqälälär

• Э. Ферми О возможном нахождении элемента с атомным номером выше 92 = Possible Production of Elements of Atomic Number Higher than 92 // УФН. — 1934. — Т. 14. — № 7. — С. 829—832.
• Э. Ферми, Э. Амальди, О. д’Агостино, Ф. Разетти, Э. Сегрэ. Искусственная радиоктивность, создаваемая нейтронной бомбардировкой. // УФН. — 1934. — В. 8.
• Э. Амальди, О. д’Агостино, Э. Ферми, Б. Понтекорво, Ф. Разетти, Э. Сегрэ. Искусственная радиоактивность, создаваемая нейтронной бомбардировкой — II. // УФН. — 1935. — В. 7.
• Э. Ферми Элементарная теория котлов с цепными ядерными реакциями = Elementary Theory of the Chain-reacting Pile // УФН. — 1947. — Т. 32. — № 1. — С. 54—65.
• Э. Ферми. Ядерные процессы при больших энергиях. // УФН. — 1952. — Т. 46. — № 1.

Ädäbiät

• Laura Fermi. Atoms in the Family, University of Chicago Press, Chicago, 1954, pg. 123.
• Л. Ферми. Атомы у нас дома. — М.: ИЛ, 1959 (2-е изд.).
• Б. Понтекорво. Энрико Ферми (1901—1954) (К годовщине смерти). // УФН. — 1955. — Т. 57. — № 11.
• П. Лятиль. Энрико Ферми. — М.: Атомиздат, 1965.
• Б. Понтекорво. Энрико Ферми. — М.: Знание, 1971.
• Б. Понтекорво, В. Н. Покровский. Энрико Ферми в воспоминаниях учеников и друзей. — М.: Наука, 1972.
• Э. Сегре. Энрико Ферми — физик. — М.: Мир, 1973.
• И.И. Гуревич, Я.А. Смородинский. Научные труды Энрико Ферми. // УФН. — 1974. — Т. 114. — № 10.
• Ю. А. Храмов. Физики: Биографический справочник. — М.: Наука, 1983. — С. 275—276.