Sadri Maqsudi
Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.
| Sadri Maqsudi | |
|---|---|
 Sadri Maqsudi | |
| Tulı iseme | Sadretdin Nizametdin ulı Maqsudov |
| Hönäre | säyäsätçe, xoquqçı, cämäğät eşleklese |
| Tuu datası | 23 iyül 1878 |
| Tuu cire | Rİ, Qazan gubernası, Qazan öyäze, Taşsu |
| Milläte | tatar |
| Ülem datası | 20 fevral 1957 (78 yäş) |
| Ülem cire | Törkiä, İstanbul |
| Ätise | Nizametdin Maqsudov |
| Xatını | Kamilä Rämiyeva |
| Balaları | Ädilä Ayda, Törkiäneñ berençe xatın-qız diplomatı onığı Gönül Pultar |
Sadretdin Nizametdin ulı Maqsudov yäisä Sadri Maqsudi Arsal (tör. Sadri Maksudi Arsal) — Rusiä häm soñınnan Törkiä säyäsätçese, xoquqçısı, däwlät häm cämäğät eşleklese. İdel-Ural ştatın qoru eşendä qatnaşqan keşe.
Biografiä үзгәртү
23 iyül 1878 Qazan gubernasınıñ Qazan öyäze (xäzerge Tatarstannıñ Biyektaw rayonı) Taşsu awılında mulla ğailäsendä tua. 1888 yıldan başlap, Qazanda urnaşqan Apanayıv mädräsäsendä uqıy. 14 yaşendä Daniel Defonıñ Robinzon Kruzo äsären tatar telenä tärcemä itä[1]. 1893 yılda İsmail Ğaspıralı belän tanışa, Baqçasarayda Zıncırlı mädräsäsendä uqıy (Anda anıñ abıysı Äxmäthadi Maqsudi uqıta). Ätiläre 1894 yılda wafat bulğannan soñ, Qazanğa qaytalar. Ğayaz İsxaqıy wä Xösäyen Yamaş belän bergä Qazan Tatar Uqıtuçı mäktäbendä (QTUM) uqığan. Anda duslar berençe säyäsi cämğiät oyıştıralar. İsmail Ğaspıralı kiñäşe buyınça Parijğa uqırğa kitä, 1901—1906 yıllarda Parij universitetınıñ yuridik fakultetında uqıy, xoquq fännäre kandidatı isemen ala. Uqu waqıtında Parij ğäcitendä korrespondent bulıp eşli, Rusiä möselmannarı turında leksiälär uqıy.
1906 yılda Rusiägä qaytqaç, säyäsi eşçänlekkä quşıla. Tatar liberalizmı citäkçeläreneñ berse. Rusiä parlamentında Möselman fraksiäse citäkçese.
Sadri Maqsudi xäläl cefete, Kamilä Rämiyeva, altın sänäğätçe Şakir Rämiyevnıñ qızı. Şağıyr Zakir Rämiyev Kamiläneñ abıysı. Sadri Maqsudi häm Kamilä Rämiyevanıñ ike balası tuğan - Ädilä häm Nailä. Sadri Maqsudi İstanbul şähärendä 1957 yılda ülgän. Qäbere - İstanbul şähäreneñ Zincirlikuyu ziratında.
Säyäsi eş yılları үзгәртү
1918. yılnıñ 5. Ğínwarda Milli İdärä räise bulıp saylana. 1918. yılnıñ 25. Äprildä Milli İdärä märkäzen taratuğa qarşı üz xalqına öndäwne tarata. Ber yıldan soñ säyäsi yärdäm tabu öçen Sadri Awrupağa kitä. Sorbonnnıñ ber kafedrada citäkçe bulıp eşli. Berazdan soñ anı Atatürk üz xökümätendä eşlärgä çaqıra, wä ul Törkiägä kitä. Başqa Tatar säyäsätçeläre belän bergä bertuğan Törek xalqına xezmät itep, Tatar däwlätçelege turında kitaplarnı yaza. Törkiädä Mustafa Kemal Atatürkneñ yärdämçese bulıp eşli.
Zincirlikuyu ziratı, İstanbul.
Xezmätlär үзгәртү
- Maksudi, S. (1898). Maişet, Kazan. İkinci baskı: 1914.
- Maksudi, S. (1912). İngiltereye Seyahat, Kazan.
- Maksudi, S. (1927). Hukuk Tarihi Dersleri, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları. Лекции по истории права
- Maksudi, S. (1928). Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları.
- Maksudi, S. (1930). Türk Dili İçin, Ankara: Türk Ocakları Yayınları.
- Maksudi, S. (1933). İskitler-Sakalar, Ankara: Türk Tarihinin Anahatları Serisi, No. 5.
- Maksudi, S. (1934). Orta Asya Türk Devletler, Ankara: Türk Tarihinin Anahatları Serisi, II, No. 19.
- Maksudi, S. (1937). Hukukun Umumi Esasları, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları. общие принципы права
- Maksudi, S. (1941). Umumi Hukuk Tarihi, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları. İkinci baskı: 1944. Üçüncü baskı: 1948.
- Maksudi, S. (1946). Hukuk Felsefesi, İstanbul: İstanbul Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyet Yayınları.
- Maksudi, S. (1947). Türk Tarihi Ve Hukuk, İstanbul: İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
- Maksudi, S. (1955). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları, İstanbul. İkinci baskı: 1975. Üçüncü baskı: 1979.
- Maksudi, S. (1940). Teokratik Devlet ve Laik Devlet, İstanbul — İstanbul Üniversitesi Yayınları.
- Maksudi, S. (1940). İngliz Amme Hukukunun İnkişafı Safhaları, İstanbul — İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
- Maksudi, S. (1945). Farabi’nin Hukuk Felsefesi, İstanbul — İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
- Maksudi, S. (1947). Kutadgu-Bilig, İstanbul — İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
Kitaptan özek үзгәртү
Sadri Maqsudineñ qızı Adilä Aydanıñ "Sadri Maqsudi Arsal" kitabınnan:
"...Urıs xökümäte, şaytani säyäsät alıp barıp, Törkistanda häm başqa urınnarda, türk şähärläre häm awıllarında araqı satu urınnarın açtıra. Maqsat - möselmannarnı, isertkeç eçemleklärgä iyäläşterep, toqımsızlandıru bula.
Sadri Maqsudi moña rizasızlıq belderä. Rizasızlıq belderüe tä'sirle bula. Bilgele ber waqıttan soñ telgä alınğan araqı satu urınnarı yabıla."
Monı da qara үзгәртү
- Hadi Maqsudi – Sadrinıñ bertuğan abıyı
- Lev Tolstoy – Sadri turında "Aqıllı tatar malayı" dip ätkäne belenä