Якутск

Якутск
	Якутск
	сах. Дьокуускай; рус. Якутск
	Байрак[d]
Нигезләнү датасы	1632
Рәсми исем	Дьокуускай
Рәсми тел	рус теле
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Якутия, Городской округ «Город Якутск»[d], Якут Автономияле Совет Социалистик Республикасы, Якутск бүлгесе[d] һәм Якутск өлкәсе
Административ-территориаль берәмлек	Городской округ «Город Якутск»[d]
Сәгать поясы	UTC+09:00
Хөкүмәт башлыгы	Сардана Владимировна Авксентьева[d]
Халык саны	311 760 (1 гыйнвар 2018)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	95 метр
Кардәш шәһәр	Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада)
Мәйдан	122 км²
Почта индексы	677000–677999
Рәсми веб-сайт	якутск.рф(рус.)(ингл.)
Җирле телефон коды	4112
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
	Якутск Викиҗыентыкта

Яку́тск (сах. Дьокуускай) — Россиядәге шәһәр, Саха республикасының башкаласы, Лена елгасы порты. Эре мәдәни, фәнни үзәк.

2022 елның 15 ноябреннән — «Хезмәт даны шәһәре»^[4].

Географик урнашуы үзгәртү

Шәһәр Туймаада үзәнлегендә Лена елгасының сул ярында урнашкан.

Мәйданы — 122 км².

Мәңгелек туңлыкта урнашкан иң зур шәһәр.

Климат үзгәртү

Уртача еллык температура — -8,8 °C
Уртача еллык җил тизлеге — 1,7 м/с
Уртача еллык һава дымлылыгы — 69%

Якутск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	−5,8	−2,2	8,3	21,1	31,1	35,1	38,4	35,4	27,0	18,6	3,7	−3,9	38,4
Уртача максимум, °C	−35,1	−28,6	−12,3	1,7	13,2	22,4	25,5	21,5	11,5	−3,6	−23,1	−34,3	−3,4
Уртача температура, °C	−38,6	−33,8	−20,1	−4,8	7,5	16,4	19,5	15,2	6,1	−7,8	−27	−37,6	−8,8
Уртача минимум, °C	−41,5	−38,2	−27,4	−11,8	1,0	9,3	12,7	8,9	1,2	−12,2	−31	−40,4	−14,1
Абсолют минимум, °C	−63	−64,4	−54,9	−41	−18,1	−5,4	−1,5	−7,8	−14,2	−40,9	−54,5	−59,8	−64,4
Явым-төшем нормасы, мм	9	8	7	8	20	35	38	37	31	18	16	10	237
Чыганак: Погода и климат

Якутск 1632 елда Пётр Бекетов җитәкчелегендәге Енисей казаклары отряды тарафыннан Ленаның уң ярында нигезләнгән. 1634 елда острог Лена агымы буенча югарырак урынына күчерелә. 1642—1643 елларда хәзерге урынына күчерерлгән.

1805—1920 елларда — Россия империясенең Якутск өлкәсе үзәге. 1920—1991 елларда — Саха Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы. 1991 елдан Саха Республикасының башкаласы булып тора.

Халык үзгәртү

1856^[5]	1897^[6]	1913^[5]	1926^[5]	1939^[5]	1959^[7]	1970^[8]	1979^[9]	1989^[10]	2002^[11]	2010^[12]
~2 800	6 535	~10 300	~10 600	~52 900	74 330	107 617	152 368	186 626	210 642	269 601

Милли состав (2002): руслар — 44,5%, сахалар — 43,9%, украиннар — 2,2%, бүрәтләр — 1,0%, татарлар — 1,0%.^[13]

Шәхесләр үзгәртү

Габит Бәширов (1902—1962), ВКП(б) Якут өлкә комитетының 2нче сәркатибе (1935), Якутск шәһәр халык депутатлары шурасының башкарма комитеты рәисе (1935―1937).
Зәүр Бәширов (1945-2006), радиоэлектроника гыйлеме белгече,
Наталья Харлампьева (1952, Маган), Якутия Язучылар берлеге рәисе (1998 елдан), Якутиянең халык шагыйре (2002).
Нургали Фәткулов (1900―билгесез), Якут АССР ХКШ (1938―1940), Якутск шәһәр башкарма комитеты (1944―1946) рәисе.

Дин үзгәртү

Аар Айыы
Христианлык

Православие
- Спас-Преображение кафедраль соборы
Иске йолалык
- Югары апостоллар Петр һәм Павел хөрмәтенә чиркәү
Католиклык
- Католик чиркәве
Әрмән апостол чиркәве
- «Сурб Карапет» әрмән чиркәве

Ислам

Якутск җәмигъ мәчете

Буддачылык

Дацан

һ.б.

Һәйкәлләр үзгәртү

Муса Җәлил һәйкәле (2023)

Галерея үзгәртү

Төньяк-көнчыгыш федераль университетының бинасы
XIX гасырның икенче яртысында
Муса Җәлил һәйкәле

Сылтамалар үзгәртү

[_4972b3c7ab796b66-1] GEOnet Names Server — 2018.
https://wikidata.org/wiki/Track:P2326https://wikidata.org/wiki/Track:Q1194038

[_fc8e4999602f78eb-2] 2,0 ^2,1 ОКТМО
https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203

[_bcb8f10107270967-3] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680

[4] Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»

[mojgorod-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 http://www.mojgorod.ru/r_saha/jakutsk/ Чыганакка җибәрү хатасы: Ярамаган <ref> исемле тамга: «mojgorod» исеме берничә тапкыр төрле эчтәлек өчен билгеләнгән

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=80

[7] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[8] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[9] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[10] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[11] 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[12] ВПН-2010. Якутия. Таб. 5. Численность населения по районам, городским и сельским населенным пунктам, archived from the original on 2016-04-05, retrieved 2013-07-12

[13] архив күчермәсе, archived from the original on 2017-11-11, retrieved 2013-07-12

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]