Шаһгали Чанборисов
Шаһгали Чанборисов ( 1 сентябрь,1910 ел, Шланлыкүл, Богадин волосте , Бәләбәй өязе, Уфа губернасы, Россия Империясе - 1975, Казан, Татар АССР, РСФСР, СССР ) - Совет дәүләт эшлеклесе, полковник, Татар АССР эчке эшләр министры (1948- 1950).
| Шаһгали Чанборисов | |
|---|---|
| Туган телдә исем | Шаһгали Зиннәт улы Чанбарисов |
| Туган | 1 сентябрь 1910 Шланлыкүл, Бәләбәй өязе, Уфа губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 31 декабрь 1975 (65 яшь) Казан, РСФСР, СССР |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Катнашкан сугышлар/алышлар | Алман-совет сугышы |
Биография
үзгәртүШаһгали Зиннәт улы Чанборисов 1910 елның 1 сентябрендә хәзерге Башкортстан территориясендәге Шланлыкүл авылында туган [1]. Милләте буенча - татар .
1930 елда КПСС ка керә [1] . 1932 елда аны Уфа шәһәр хәрби комиссариаты хезмәткә чакыра, соңрак ул ОГПУ - НКВД органнарында хезмәт итә.
1936 елда дәүләт куркынычсызлыгының кече лейтенанты дәрәҗәсенә ия була . Ул НКВДның Архангель район бүлеге мөдире булып эшли.
1937 елда Башкорт АССР НКВД Дәүләт куркынычсызлык идарәсе 4 бүлегенең 3 бүлек начальнигы ярдәмчесе итеп билгеләнә .
1938 елда БАССР НКВД 4 нче УГБ бүлегенең 2 нче бүлеге начальнигы вазыйфасына күчерелә, аннары дәүләт куркынычсызлыгы лейтенанты дәрәҗәсенә күтәрелә .
1941 елдан Татар Автономияле Совет Социалистик Республикасының Эчке эшләр буенча Комиссары урынбасары булып эшли[1], дәүләт куркынычсызлыгы подполковнигы дәрәҗәсенә ия була .
Шаһгали Зиннәт улы Чанборисов репрессияләрдә актив катнаша.
Бөек Ватан сугышы башлангач, Чанборисов армиягә китә.[2]
1945 елга кадәр 48 нче Армиядә СССРның НКВД оператив төркеме башлыгы булып эшли, кулга алынган немец әсирләреннән сорау ала [3].
1946-1947 елларда Эчке эшләр министрлыгының җитәкче кадрларын яңадан әзерләү курслары тыңлаучысы була, аннары кабат министр урынбасары итеп билгеләнә[1] .
1948 елның 16 февралендә П. Н. Горбулин урынына ТАССР эчке эшләр министры итеп билгеләнә [4] [5]. Ул шулай ук ТАССР II чакырылышының Югары Советы депутаты була .
1950 елда Чанборисов Луглаг идарәсенең коммуналь-эксплуатация бүлеге начальнигы була, ә 1951 елдан эзлекле рәвештә махсус бүлек начальнигы, контрагент эшләре бүлеге начальнигы, Карагандадагы ком лагере идарәсенең 2 нче бүлеге начальнигы вазыйфасын башкара. [1]
1954 елда СССР Эчке эшләр министры С. Н.Круглов төзәтү-хезмәт лагерьлары һәм колонияләре җитәкчеләре киңәшмәсендә «кадрлар сайлау һәм урнаштыру практикасында җитди җитешсезлекләр һәм хаталар булган», дип хәбәр итә. Әйтик, лагерьлар системасына "яраксыз эшчеләрнең күп өлеше" җибәрелгән. Шул ук елның 18 сентябрендә Чанборисов отставкага җибәрелә.
1954-1955 елларда "Стройматериалы" Караганда тресты идарәсе урынбасары, 1955-1957 елларда - Караганда өлкәсе сәнәгать бүлеге начальнигы, 1957-1964 елларда - Казандагы "Татнефтепроводстрой" тресты идарәсе урынбасары була. Татарстанда нефть сәнәгатен үстерүдә, аерым алганда, Баулы һәм Ромашкино өлкәләрендә нефть үткәргечләре төзелешендә катнаша. 1964 елда лаеклы ялга чыга. Казанда Жуковский урамында яши. 1975 елда вафат була.
Бүләкләре
үзгәртү- Кызыл Байрак ордены (21 апрель, 1945) - "Хөкүмәтнең махсус бурычларын уңышлы башкарган өчен" .
- Кызыл Йолдыз ордены (20 сентябрь, 1943) - "Ватан сугышы вакытында Хөкүмәтнең бурычларын үрнәк итеп башкару өчен" .
- "Сугышчан хезмәтләре өчен" медале (1945 елның 15 гыйнвары) - "гаскәрләрдә, НКВДда һәм полициядә хезмәт иткән өчен" .
- "1941-1945 елгы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен" медале.
- "Кенигсбергны яулап алу өчен" медале .
Искәрмәләр
үзгәртүӘдәбият
үзгәртү- Список абонентов Казанской городской телефонной сети. — Казань: Министерство связи СССР, 1969. — 532 с.
- ГУЛАГ (Главное управление лагерей): 1917—1960 / сост. А. И. Кокурин, Н. В. Петров. — Москва: Международный фонд «Демократия», 2000. — 888 с. — (Россия. XX век. Документы). — ISBN 5856460464.(рус.)
- Нефтегазостроители Западной Сибири: в 2 кн. / гл. ред. Ю. П. Баталин. — Москва: Российский союз нефтегазостроителей, 2004. — Т. 2 (В едином строю; Главный ресурс; Плечом к плечу; Отрасли — жить!). — 349 с. — (Строители России. ХХ век). — ISBN 5900230295.(рус.)
- ЦК ВКП(б) и региональные партийные комитеты: 1945—1953 / сост. В. В. Денисов, А. В. Квашонкин, Л. Н. Малашенко, А. И. Минюк, М. Ю. Прозуменщиков, О. В. Хлевнюк. — Москва: РОССПЭН, 2004. — 496 с. — ISBN 5824305706.(рус.)
- Уголовные дела репрессированных советской властью / cост. В. Н. Буробин, В. Ю. Плетнев. — Москва: Издательство «Белый город», 2017. — 313 с. — (Русские судебные процессы). — ISBN 9785906726797.(рус.)
- отв. ред. серии Е. П. Малышева, Е. М. Цунаева. Новгородская область: сборник документов. — Москва: Фонд «Связь Эпох», издательство «Кучково поле Музеон», 2020. — 496 с. — (Без срока давности: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории РСФСР в годы Великой Отечественной войны). — ISBN 9785907174412.(рус.)
- Введенский А. И. Всё / сост. А. Г. Герасимова. — Москва: ОГИ, 2011. — 736 с. — ISBN 9785942825966.(рус.)
- Багаутдинов Ф. Н.[tt]. Справедливость есть! (Из истории органов прокуратуры Республики Татарстан). — Казань: Издательство Академии наук РТ[tt], 2017. — 216 с. — ISBN 9785969003910.(рус.)
- Ибрагимов Р. Р. Власть и религия в Татарстане в 1940—1980-е гг.. — Казань: Казанский государственный университет им. В. И. Ульянова-Ленина, 2005. — 182 с. — ISBN 5981802251.(рус.)
- Маргулёв И. Я. Минувшее – живи! (Из истории Казанского авиазавода). — Москва: Издательство «Возвращение», 2007. — 180 с. — ISBN 5715701570.(рус.)
- Набиев Р. Ф. Победа во Второй мировой войне: идеологема и арена политического противостояния (факты против фальсификаций). — Вестник Казанского юридического института МВД России. — Казань : Казанский юридический институт МВД России, 2020. — Т. 11, № 1 (39). — С. 19–24. — 142 с. — ISSN 2542-1247. — DOI:10.24420/KUI.2020.39.1.002.(рус.)
- Петров Н. В. Кто руководил НКВД, 1941—1954: справочник. — Москва: Издательство «Звенья», 2010. — 1008 с. — ISBN 5787001099.(рус.)
- Петров-Текин Н. И. Кряш-Серда (история деревни, жизнь народа, архивные документы): 1490—1900 гг. = Керәшен Сәрдәсе (авыл тарихы, халык язмышы, архив документлары): 1490—1900 еллар. — Казань: Институт истории им Ш. Марджани Академии наук Республики Татарстан, 2018. — 363 с. — ISBN 9785949812730.(рус.)(тат.)
- Шайдуллин Р. В. и др. Центральные органы государственной власти и управления Татарстана (1920—2020 гг.). — Казань: Институт татарской энциклопедии и регионоведения[tt] Академии наук Республики Татарстан, 2017. — 400 с. — ISBN 9785902375210.(рус.)