Чукотка автономияле округы
Чуко́тка автоно́мияле о́кругы (рус. Чукотский автономный округ, чук. Чукоткакэн автономныкэн округ) — Россия Федерациясенең Ерак Көнчыгышында урнашкан субъекты. Ерак Көнчыгыш федераль округынә керә.
| Русия Федерациясе субъекты | |||||
| Чукотка автономияле округы Чукотский автономный округ Чукоткакэн автономныкэн округ | |||||
| |||||
|
| |||||
|
Административ үзәк |
Анадыр | ||||
| 7-нче | |||||
|
- Барлыгы |
721 481 км² | ||||
|
- Барлыгы |
↘50 540[1] (2015) 0.07 кеше/км² | ||||
|
- Барлыгы, агымдагы бәяләрдә |
42,0 млрд. сум (2010) 831,1 мең сум | ||||
|
Бүҗет керемнәре |
|||||
|
- Барлыгы |
14,85[2] млрд руб. (2011) | ||||
| Ерак Көнчыгыш федераль округы | |||||
| Ерак Көнчыгыш икътисади район | |||||
| рус теле | |||||
|
Губернатор |
Владислав Кузнецов (в.в.б.)[3] | ||||
| Ил көе | гимн Чукотского автономного округа[d] | ||||
| РФ субъекты коды | 87 | ||||
| ISO 3166-2 коды | RU-CHU | ||||
| 77 | |||||
.svg)
Административ үзәге — Анадыр шәһәре.
ЧиктәшлекҮзгәртү
| Як | Россия субъекты |
|---|---|
| Көнбатыш | Якутия республикасы |
| Көнчыгыш | АКШ (диңгез буенча) |
| Көньяк-көнбатыш | Магадан өлкәсе |
| Көньяк | Камчатка крае |
ГеографияҮзгәртү
Чукотка автономияле округы Россияның төньяк-көнбатышында урнаша. Бөтен Чукотка ярымутравын били, кыйтга өлешеннән тыш берничә утравында да урнаша.
Көнчыгыш Себер, Чукотка һәм Беринг дингезләре белән юыла.
- Төп елгалар — Анадыр, Омолон, Великая, Амгуэма, Зур һәм Кече Анюйлар.
- Иң зур күлләр — Краснено, Эльгыгытгын, Пекульнейское.
Чукотка автономияле округы - чик буе зонасы. Чукоткага барыр өчен чит илле кешеләргә ФСБның рөхсәте кирәк.
КлиматҮзгәртү
Округ күбесенчә Төньяк поляр түгәрәге артында урнашкан. Шуңа күрә анда каты субарктик климат, кыш 10 ай уза. Гыйнварның урта температурасы -15...-39 °C, июльнең +5...+10 °C. Явымнар 200-500 мм ел эчендә.
Файдалы казылмаларҮзгәртү
Табигый газ, нефть, алтын, күмер, аккургаш, вольфрам, терекөмеш.
ТарихҮзгәртү
Чукотка милли округы 1930 елның 13 декабрендә Ерак Көнчыгыш крае составында барлыкка килгән. 1938-1951 елларда Хабарау краеның Камчатка өлкәсе составында булган.
1951 елда округ Хабарау краеның туры буйсынуына күчкән.
1953 елның 3 декабрьдә Магадан өлкәсенең составына керә; 1977 елда исемен Чукотка автономияле округына алыштыра.
1992 елда ЧАО Магадан өлкәсенең составыннан чыга.
ХалыкҮзгәртү
| Халык | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 (* 2012 елның 26 гыйнвар көнендә архивланган.) | 2010[4] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Руслар | 5,2 (24,1 %) | 28,3 (60,7 %) | 70,5 (69,7 %) | 96,4 (68,9 %) | 108,3 (66,1 %) | 27,9 (51,9 %) | 25,1 (52,5 %) |
| Чукчалар | 12,1 (56,3 %) | 10,0 (21,4 %) | 11,0 (10,9 %) | 11,3 (8,1 %) | 11,9 (7,3 %) | 12,6 (23,4 %) | 12,8 (26,7 %) |
| Украиннар | 0,6 (2,7 %) | 3,5 (7,6 %) | 10,4 (10,3 %) | 20,1 (14,4 %) | 27,6 (16,8 %) | 5,0 (9,2 %) | 2,9 (6,0 %) |
| Юпик эскимослар | … | 1,1 (2,3 %) | 1,1 (1,1 %) | 1,3 (0,9 %) | 1,5 (0,9 %) | 1,5 (2,85 %) | 1,5 (3,2 %) |
| Эвеннар | 0,8 (3,8 %) | 0,8 (1,8 %) | 1,1 (1,0 %) | 1,0 (0,7 %) | 1,3 (0,8 %) | 1,4 (2,6 %) | 1,4 (2,9 %) |
| Чуваннар | … | … | … | … | 0,9 (0,6 %) | 1,0 (1,8 %) | 0,9 (1,9 %) |
| Белоруслар | … | 0,6 (1,2 %) | 1,7 (1,6 %) | 2,4 (1,7 %) | 3,0 (1,9 %) | 0,5 (1,0 %) | - |
| Татарлар | … | 0,5 (1,1 %) | 1,6 (1,6 %) | 2,0 (1,4 %) | 2,3 (1,4 %) | 0,5 (1,0 %) | - |
ШәһәрләрҮзгәртү
| Халык саны, кеше | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Шәһәр | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010[4] | |
| Анадыр | 5859 | 7703 | 12 241 | 17 094 | 11 038 | 13 525 | |
| Билибино | 635 | 10 693 | 12 711 | 15 558 | 6181 | 5504 | |
| Певек | 5752 | 10 528 | 11 060 | 12 915 | 5206 | 4161 | |
Административ-территориаль бүленешҮзгәртү
- Анадыр
- Анадыр районы (үзәге - Угольные Копи)
- Билибино районы (Билибино)
- Иульт районы (Эгвекинот)
- Провидения районы (Провидения)
- Чаун районы (Певек)
- Чукотка районы (Лаврентия)
Торак пунктларҮзгәртү
Чукотка автономияле округының эре торак пунктлары
| № | Шәһәр | Халык саны | № | Торак пункт | Халык саны | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Анадыр | 13 045 | 11 | Усть-Белая | 873 | |||||
| 2 | Билибино | 5 556 | 12 | Марково | 809 | |||||
| 3 | Певек | 4 162 | 13 | Рыркайпий | 766 | |||||
| 4 | Угольные Копи | 3 368 | 14 | Уэлен | 720 | |||||
| 5 | Эгвекинот | 2 790 | 15 | Нешкан | 704 | |||||
| 6 | Провидения | 1 970 | 16 | Канчалан | 629 | |||||
| 7 | Лаврентия | 1 459 | 17 | Амгуэма | 521 | |||||
| 8 | Беринговский | 1 401 | 18 | Рыткучи | 517 | |||||
| 9 | Лорино | 1 267 | 19 | Ваеги | 497 | |||||
| 10 | Омолон | 873 | 20 | Мыс Шмидта | 492 | |||||
| 2010 елның җанисәбе буенча[5] | ||||||||||
ИкътисадҮзгәртү
Чукотка автономияле округы ТРП кеше башына буенча дүртенче урын ала (2008); икътисадның нигезе - алтын приисклары һәм рудниклар.
СәнәгатьҮзгәртү
Билибино шәһәрендә АЭС эшли; Күмер чыгарыла, балык эшкәртү предприятеләре эшли.
ТранспортҮзгәртү
Күбесенчә авиа- һәм диңгез буе транспорты.
ИскәрмәләрҮзгәртү
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2015 года и в среднем за 2014 год (опубликовано 17 марта 2015 год). әлеге чыганактан 2015-03-18 архивланды. 2015-03-18 тикшерелгән.
- ↑ Закон о бюджете
- ↑ Галина Бахшиева. И.о. главы Чукотки стал экс-депутат парламента Башкирии Владимир Кузнецов. ИА «Башинформ», 16.03.2023
- ↑ 4,0 4,1 Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года, archived from the original on 2020-05-01, retrieved 2012-01-04
- ↑ ЧИСЛЕННОСТЬ И РАЗМЕЩЕНИЕ НАСЕЛЕНИЯ ЧУКОТСКОГО АО., archived from the original on 2015-04-02, retrieved 2013-07-10
СылтамаларҮзгәртү
| Бу тема башка проектларда: | |
|
Викиҗыентыктагы медиафайллар? |
- Чукотка автономияле округының рәсми сайты 2015 елның 21 март көнендә архивланган. (рус.)