Новокузнецк
Новокузнецк (рус. Новокузнецк, 1622-1931 елларда Кузнецк—Сибирский, 1932—1961 елларда Сталинск; шор., хак., алт.: Аба-тура; сибирско-тат.: Аба-тора) — Русиянең Кемерово өлкәсендә шәһәр, Кемерово өлкәсенең Новокузнецк районы үзәге. Кемерово өлкәсенең иң зур һәм иң иске шәһәре.
| Новокузнецк | |
| рус. Новокузнецк | |
| Байрак[d] | |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 1618 |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Новокузнецк |
| ... хөрмәтенә аталган | тимерче[d] |
| Дәүләт |
 Россия[1] |
| Нәрсәнең башкаласы | Навакузнис районы[d][1] һәм Новокузнецкий городской округ[d][1] |
| Административ-территориаль берәмлек | Новокузнецкий городской округ[d][1] |
| Сәгать поясы | UTC+07:00 |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Том |
| Башкарма хакимият башлыгы | Сергей Николаевич Кузнецов[d] |
| Халык саны | 528 747 (1 гыйнвар 2025)[2] |
| Административ бүленеше | Заводский район[d], Кузнецкий район (Новокузнецк)[d], Куйбышевский район[d], Новоильинский район[d], Орджоникидзевский район[d] һәм Центральный район[d] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 190 метр |
| Кардәш шәһәр | Питтсбург, Хайфа[d] һәм Түбән Тагил[3] |
| Бүләкләр |
 |
| Мәйдан | 424,27 км² |
| Почта индексы | 654000–654103 |
| Рәсми веб-сайт | новокузнецк.рф |
| |
| Феноменның икътисады | экономика Новокузнецка[d] |
| Беренче язма телгә алу | 1607 |
| Җирле телефон коды | 3843 |
| Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
| Объектның күренешләре өчен төркем | [d] |
 | |
 Новокузнецк Викиҗыентыкта | |
2020 елның 2 июленнән — «Хезмәт даны шәһәре»[4].
2010 елның җанисәбе буенча шәһәрдә 547 904 кеше яши.[5]
География
үзгәртүКөнбатыш Себернең көньягында, Том елгасы ярларының икесендә дә, Кузнецк күмер бассейнының көньягында урнашкан.
Себернең эре икътисади, транспорт һәм мәдәни үзәге.
Русиянең металлургия һәм күмер чыгару мәрказләреннән бересе.
1617 елда кальга буларак барлыкка килгән. 1917 елга кадәр кече сәүдә һәм кәсепчелек мәркәзе булган. Сәнәгате 1929 елда Кузнецк металлургия комбиантының төзелешеннән үсеш алды. Төп ширкәтләр: Кузнецк, Көнбатыш Себер металлургия комбинатлары. Ферроэретмәләр, әлүмин, һ.б заводлары эшлиләр. Машиналар төзү һәм металлургия үсеш алганнар. Химия-фармацевтика эшләп чыгару берләшмәсе, җиңел, азык-төлек сәнәгатьләре бар. Ташкүмер чыгарыла. 2 югары уку йорты, 2 театр, 4 музей (шул исәптән, өлкәне өйрәнү, тасвирый сәнгать музейлары) бар.
Халык саны
үзгәртү| 1897[6] | 1926[6] | 1939[6] | 1959[7] | 1970[8] | 1979[9] | 1989[10] | 2002[11] | 2010[12] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3 141 | 3 894 | ~166 000 | 377 000 | 499 183 | 541 356 | 599 947 | 576 000 | 547 904 |
Милләтләр (2010): урыслар — 94,4%.
Эчке бүленеш
үзгәртүШәһәр 6 районга бүленә:
- Завод районы
- Кузнецк районы
- Куйбышев районы
- Орҗоникидзе районы
- Үзәк районы
- Яңа Ильинка районы
Мәгариф
үзгәртүШәхесләр
үзгәртү- Константин Толкачёв (1953), 1999 елдан Башкортстан Республикасы Дәүләт Җыелышы — Корылтай рәисе.
- Габделкәрим Кәримов (1986), Казакъстан җырчысы.
- Гата Камский (1974), гроссмейстер (1990).
Дин
үзгәртү.jpg)
- Православие
- Ислам
- «Чулпан» мәчете
- «Абду Рахмон» гыйбадәт йорты
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 ОКТМО. 179/2016. Сибирский ФО — 2016.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2025 года — Москва: Росстат, 2025.
- ↑ https://ntagil.org/gorod/vsvyaz/pobratim.php?SECTION_ID=345&ELEMENT_ID=9635
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
- ↑ 2010 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 6,0 6,1 6,2 http://www.gogolevka.ru/chitatelyam/o-novokuznetske/naselenie
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2013-06-11, retrieved 2014-10-13