Мачали (Каменка районы)
Мачали (рус. Мочалейка) — Пенза өлкәсенең Каменка районындагы, Алтавылга керүче татар авылы.
| Мачали | |
| Рәсми исем | Мочалейка |
|---|---|
| Дәүләт |
 Россия |
| Административ-территориаль берәмлек | Кикин авыл шурасы[d][1], Каменка районы һәм Чамбар өязе |
| Сәгать поясы | MSD |
| Халык саны | 809 (2011) |
| Почта индексы | 442205 |
 | |
Авылда 2004 елда 402 йортта 912 кеше яшәгән. 2011 елда 358 хуҗалыкта 809 кеше.
Тарихи белешмә
үзгәртүАвылны рәшәтенлеләр нигезләгән. 1812 ел сугышында мачалилар батырлыклар күрсәткән. Аеруча Алтынбай Акҗигитов, Баюш Дәүләткилдиев. 1824 елда Александр I Пенза губернасына сәяхәт иткәндә, махсус Мачалида туктала. Аңа татар милли бәйгеләре күрсәтелә. Наполеонга каршы сугыш ветераннары Патша исеменә үтенечләрен җиткерәләр. Таләпләре шундый була: татар авыллары өчен аерым вулыс ясарга; Мачалида базар һәм башлангыч мәктәп ачарга. Чыннан да, 1826 елда Мачалида вулыс идарәсе ачыла. Аңа якын тирәдәге барлык татар авыллары, «Алтавыл» кертелә.[2]
Мачали мәктәбе
үзгәртүИнкыйлабка кадәр биредә вулыс үзәге, казна мәктәбе урнашкан була. 1912 елда ачылган мәктәптә 40 укучы белем алган. Рус телен укыткан өчен бер елдан соң мәктәпкә ут төртәләр. Октябрь революциясеннән соң 1918 елда Мачалида 5 мәктәп ачыла, урам саен бер, ул мәктәпләр чын мәгънәсендә мәктәпләр булмый, чөнки балаларны чиратлашып җыеп авыл йортларында укытканнар. Мачали вулысы беткәч, вулыс бинасын мәктәпкә тапшыралар. Күп еллар шул мәктәпкә якын тирәдәге татар авылларыннан урта белемне алу өчен укырга йөриләр. Классларда 30 дан артык бала укый. Кызганычка бүгенге көннәрдә мәктәптә балалар бик азайды, чынында сүз тора ничек мәктәпне һәм авылны саклап калу турында.[3]
Мачали халкык, алтавылдагы башка авыллар белән бергәләп, болгар токымлы булып санала. Бу авыллар: Качкару, Рәшәтен, Мачали, Кикино, Кабылкин, Тәләтен, Ятмис.
Танылган шәхесләр
үзгәртү- Азиз Акҗигитов, Советлар берлеге каһарманы.
- Закир Тинчурин, ТАССР дәүләт һәм хуҗалык эшлеклесе.
- Нәзиф Гилдиев, Пенза татарлары «Якташлар» җәмгыяте элекке рәисе. Пенза татарлары тарихчысы.
- Хәсән Шабанов, шагыйрь, Мачалида беренче совет мәктәбен оештыра.
Заманында Мачали мәдрәсәсендә беренче татар романчысы Муса Акъегет укыган.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ ОКТМО
- ↑ "История татар Каменского района" И.Гуркин
- ↑ Каменка районындагы Мачали урта мәктәбенә 100 ел!, archived from the original on 2016-03-04, retrieved 2012-04-29
