Мүлмә вулысы
Мүлмә вулысы (рус. Мульминская волость), 1924 елдан соң Тукай вулысы (рус. Тукаевская волость) — 1860-еллардан 1930 елга кадәр гамәлдә булган Казан губернасының һәм ТАССРның юк ителгән административ-территориаль берәмлеге. Казаннан Төньяк-Көнчыгышка 40 чакрым ераклыкта, Татарстанның Төньяк өлешендә урнашкан. Административ үзәк — Мүлмә авылы.
|
| ||
| Ил | ||
|---|---|---|
| Статус | ||
| Төбәк | ||
| Административ үзәк | ||
| Нигезләү датасы | ||
| Юкка чыгару датасы | ||
| Рәсми телләр | ||
| Халык саны (1926) |
19 654 кеше[1] | |
| Милли состав | ||
|
| ||
Тарих
үзгәртү
Мүлмә вулысы территориясе 1552 елга кадәр Казан ханлыгында, 1552 елдан 1708 елга кадәр Россия патшалыгы Казан патшалыгында урнашкан, 1708 елдан 1781 елга кадәр Казан губернасының Казан өязендә, 1781 елдан 1796 елга кадәр Казан наместниклыгының Арча өязендә, 1796 елдан 1860-елларга кадәр Казан губернасының Казан өязендә урнашкан.
1860 елларның икенчке яртысында Казан өязенең икенче стан составында барлыкка килә.[2]
1860-еллардан 1920 елга кадәр Казан губернасының Казан өязе составына керә, 1920 елның 25 июненнән декабрьгә кадәр Татарстан АССР Казан кантонының административ-территориаль берәмлеге, 1920 елның декабреннән 1930 елның 23 июленә кадәр Татарстан АССРАрча кантонының административ-территориаль берәмлеге булып тора.
Мүлмә вулысы Алат, Олы Әтнә, Яңа Кишет, Арча, Чыпчык, Суыксу вулыслары белән чиктәш булган.[3]
1924 елда, төзелгән ТАССРның вулысларын зурайту проекты нигезендә, Чыпчык вулысы исәбенә зурайтыла һәм исеме Тукай вулысы дип үзгәртелә.
1930 елда Тукай вулысы юкка чыгарыла, аның күпчелек территориясе Арча районына кушыла.
Административ бүленеш
үзгәртү1883 елда Мүлмә вулысында 27 община, 25 торак пункты (Мүлмә, Коркачык, Туктамыш һ.б.) һәм 1845 йорт хуҗалыгы булган. Крестъян җиренең мәйданы 38,3 км², сөрү җирләре 194,75 км² тәшкил иткән.[4]
1890 елда вулыста 30 торак пункты һәм 2306 йорт хуҗалыгы булган. Җирнең мәйданы 210 км² тәшкил иткән.[5]
1897 елда вулыста 24 торак пункты,[6] 1914 елда 40 торак пункты, 2863 йорт хуҗалыгы булган.[7]
1926 елның 1 гыйнварында вулыста 31 авыл җирлеге, 35 торак пункты һәм 4109 йорт хуҗалыгы булган. Вулысның мәйданы 365 км² тәшкил иткән.[1]
Халык
үзгәртү| 1883 | 1885 | 1890 | 1897 | 1914 | 1926 |
| 11141 | 12151 | 12393 | 13061 | 16021 | 19654 |
1883 елда халык саны 11141 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 5599 җан, хатын-кызлар — 5542.[4]
1885 елда халык саны 12151 кеше тәшкил иткән.[8]
1890 елда халык саны 12393 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 6309 җан, хатын-кызлар — 6084.[5]
1897 елда халык саны 13061 кеше тәшкил иткән.[6] Төп милләтләр: руслар, татарлар. 1914 елда халык саны 16021 кеше тәшкил иткән, шул исәптән ир-атлар — 8159 җан, хатын-кызлар — 7862.[7] 1926 елда вулыста 16214 кеше яшәгән.[1]
Авыл хуҗалыгы
үзгәртү1914 елда 2863 йортта 2768 ат, 7040 сарык, 505 кәҗә 120 дуңгыз һәм 3488 баш мөгезле терлек; крестьяннар өчен 19030 дисәтинә уңайлы җир исәпләнгән.[7]
Шулай ук карагыз
үзгәртүСылтамалар
үзгәртү- Список селений Казанской губернии 1908.pdf / Облако Mail.ru
- ГПИБ | Вып. 4. : Губернии Нижне-Волжской области. [Казанская, Симбирская, Саратовская, Самарская, Астраханская]. — 1883.
- ГПИБ | Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — (Статистика Российской империи; 15).
- Казанский уезд :: Татарская энциклопедия TATARICA
- Территориальное и административное деление Союза ССР на 1-е января 1926 г.
Чыганаклар
үзгәртү- Татар энциклопедия сүзлеге (Татарский энциклопедический словарь, на татарском языке) / Гл. ред. М.Х. Хасанов; Отв. ред. Г.С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. — 830 с.: ил. ISBN 5-902375-01-0
- Татар энциклопедиясе : 6 томда / баш мөхәррир М. Х. Хәсәнов. — Казан : Татар энциклопедиясе институты, 2008-. — 27 см.; ISBN 978-5-902375-04-5
- Волости и гмины 1890 года. — СПб. : Центральный статистический комитет Министерства внутренних дел, 1892. — (Статистика Российской империи). Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — 380 с. разд. паг. — (Статистика Российской империи; 15).
- Волости и важнейшие селения Европейской России : По данным обследования, произведенного стат. учреждениями М-ва вн. дел : Вып. 1 — 8. — СПб. : Центр. статист. комитет, 1880 — 1886. — 8 т. Вып. 4. : Губернии Нижне-Волжской области. [Казанская, Симбирская, Саратовская, Самарская, Астраханская]. — 1883. — VI, 247 с.
- Берстель, К.П. Список селений Казанской губернии : изд. Казан. Губерн. Зем. Управы / К.П. Берстель. — Казань : Типо-лит.И.В.Ермолаевой, 1908 .- 264с.
- Адрес-календарь и Справочная книжка Казанской губернии на 1915 год. — Казань : Казан. губ. стат. ком., 1914. -XLIII, 819 с.. –
- Территориальное и административное деление Союза ССР на 1-е января 1926 г. / РСФСР. Нар. комиссариат внутренних дел. Стат. отд. — М. : Изд-во Гл. упр. коммун. хоз-ва НКВД, 1926. -284 с. : ил., табл.. — .
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 [1]
- ↑ Казанский уезд :: Татарская энциклопедия TATARICA
- ↑ Карта Казанского уезда Казанской губернии 1910 года.
- ↑ 4,0 4,1 Волости и важнейшие селения Европейской России : По данным обследования, произведенного стат. учреждениями М-ва вн. дел : Вып. 1 — 8. — СПб. : Центр. статист. комитет, 1880 — 1886. — 8 т.
- ↑ 5,0 5,1 Волости и гмины 1890 года. — СПб. : Центральный статистический комитет Министерства внутренних дел, 1892. — (Статистика Российской империи). Губернии : I Архангельская — XXV Нижегородская. — 1892. — 380 с. разд. паг. — (Статистика Российской империи; 15).
- ↑ 6,0 6,1 Список селений Казанской губернии 1908.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Отчет Казанской Уездной Земской Управы о ее действиях с 1-го января 1914 года по 1-е января 1915 года 51 очередному Казанскому Уездному Земскому Собранию..
- ↑ Занятия крестьянского населения Казанского уезда во второй половине XIX века (по материалам периодической печати)(үле сылтама)