Мариуполь
Мариу́поль (укр. Маріу́поль, рус. Мариуполь, грек. Μαριούπολη) — Украинаның Донецк өлкәсендәге шәһәр, халык саны буенча өлкәдә икенче урында. Мариуполь районының администраив үзәге (район составына керми). Халык саны буенча Украинада беренче дистәдә.
| Мариуполь | |
| укр. Маріуполь | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
 | |
| Нигезләнү датасы | X гасыр |
|---|---|
| Кушылдыгы | Кальмиус[d] |
| Рәсми исем | Маріуполь, Жданов, Мариуполь, Жданов, Маріуполь, Мариуполь һәм Павловск |
| ... хөрмәтенә аталган | Андрей Жданов |
| Дәүләт |
 Украина[1] |
| Нәрсәнең башкаласы | Мариупольский уезд[d], Мариупольский округ[d], Мариупольский район[d] һәм Азовская земля[d] |
| Административ-территориаль берәмлек | Донецк өлкәсе |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Кальмиус[d] һәм Азак диңгезе |
| Хөкүмәт башлыгы | Бойченко, Вадим Сергеевич[d] |
| Канунбирү органы | Мариупольский городской совет[d] |
| Халык саны | 449 498 (2017)[2] |
| Административ бүленеше | Центральный район[d], Кальмиусский район[d], Левобережный район[d] һәм Приморский район[d] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 67 метр |
| Сәгать поясы | UTC+02:00 һәм UTC+03:00 |
| Кардәш шәһәр | Таганрог һәм Цицикар[d][3] |
| Бүләкләр |
 |
| Мәйдан | 244 000 000 квадрат метр |
| Почта индексы | 87500–87590 |
| Рәсми веб-сайт | mariupolrada.gov.ua |
 | |
 Мариуполь Викиҗыентыкта | |
ГеографияҮзгәртү
Мариуполь Азак диңгезенең ярында, Кальмиус елгасының тамагында урнашкан.
КлиматҮзгәртү
| Мариуполь (1993-2013 еллар) климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| Уртача максимум, °C | −0,5 | 0,1 | 5,2 | 13,4 | 20,1 | 25,1 | 28,1 | 27,6 | 21,3 | 13,9 | 5,9 | 0,9 | 13,4 |
| Уртача температура, °C | −2,4 | −2,2 | 2,5 | 10,0 | 16,3 | 20,8 | 23,7 | 23,1 | 17,3 | 10,8 | 3,7 | −1 | 10,2 |
| Уртача минимум, °C | −4,2 | −4,6 | −0,1 | 6,7 | 12,4 | 16,5 | 19,3 | 18,6 | 13,3 | 7,6 | 1,4 | −2,8 | 7,0 |
| Явым-төшем нормасы, мм | 45 | 36 | 35 | 28 | 31 | 46 | 31 | 28 | 32 | 31 | 39 | 42 | 424 |
| Чыганак: weatheronline.co.uk. | |||||||||||||
ТарихҮзгәртү
Элек Мариуполь урынында Домаха исемле казаклар ныгытмасы урнашкан була. 1778 елда биредә шәһәр нигезләнә (Павловск исеме астында).
1780 елда шәһәргә Кырымнан сөрелгән юнаннар килеп урнаша һәм аңа Мариуполь исеме кушыла. XIX гасыр азагында шәһәрдә тимер юл, яңа эре порт һәм металлургия заводлары барлыкка килә. Индустриализация елларында биредә «Азовсталь» заводы һәм башка төрле ширкәтләр төзелә. Шәһәр алман оккупацияне һәм 1990-еллардагы икътисади төшүне кичергән. Әлеге вакытта Мариуполь — Донецк өлкәсенең әһәмиятле икътсади үзәге, шуның белән бергә, ул ял урыны да булып тора. Шәһәр — Украиндагы юнан мәдәниятенең танылган үзәге.
2014 елның июль[4] — октябрендә[5] Донецк өлкәсенең вакытлы башкаласы булып торган.
ХалыкҮзгәртү
| 1897[6] | 1926[6] | 1939[6] | 1959[7] | 1970[8] | 1979[9] | 1989[10] | 2001[11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 31 116 | 40 825 | 221 529 | 283 570 | 416 927 | 502 581 | 518 933 | 492 176 |
Милли состав (2001): украиннар — 47,6 %, руслар — 43,4 %, юнаннар — 6,5%
Туган тел буенча состав (2001): рус теле — 89,5 %, украин теле — 9,9 %.[12]
Администраттив бүленешҮзгәртү
- Диңгез буе районы
- Кальмиус районы
- Үзәк районы
- Сул як яр районы
Кардәш шәһәрләрҮзгәртү
Танылган шәхесләрҮзгәртү
- Андрей Жданов — совет дәүләт эшлеклесе.
ӘдәбиятҮзгәртү
- Мотиенко Я. В., Александрович Э. П., Славянск, фотоальбом, стр. 82, тираж 30000 экз. Издательство: «Мистецтво», Киев, 1976
ИскәрмәләрҮзгәртү
- ↑ archINFORM — 1994.
- ↑ http://www.ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2017/zb/06/zb_chnn_0117pdf.zip
- ↑ http://english.qqhr.gov.cn/youhaochengshi.php
- ↑ http://www.president.gov.ua/news/30513.html
- ↑ Донецкую обладминистрацию разместят в Краматорске, а силовые структуры - в Мариуполе, - Кихтенко, Цензор.нет (13.10.14).
- ↑ 6,0 6,1 6,2 http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
- ↑ http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/total_population/structure_population/sel_1/?box=1.1W&k_t=14&rn=&id=&botton=cens_db
- ↑ http://database.ukrcensus.gov.ua/MULT/Database/Census/databasetree_uk.asp
- ↑ План совместных мероприятий городов-побратимов: город Железногорск Курской области (Россия) и город Мариуполь Донецкой области (Украина) на 2011 год.
- ↑ Цицикар /КНР/ и Мариуполь /Украина/ — города-побратимы
СылтамаларҮзгәртү
|
«Мариуполь» порталы |
|---|
- Городской совет 2018 елның 25 май көнендә архивланган.
- Веб-камера ОАО «Укртелеком», перекресток пр. Ленина и ул. Казанцева
- Web-Камеры Мариуполя
- История и культура Мариуполя 2017 елның 14 октябрь көнендә архивланган.
- Фото Мариуполя. Панорамные фотографии его улиц, домов, парков, памятников, пляжей, достопримечательностей…и т.д 3D вращающиеся фотографии, обзор 360 градусов. 2014 елның 19 май көнендә архивланган.
- Старый Мариуполь. История города Мариуполя
- Центральная городская библиотека им. В. Г. Короленко