Гданьск
Гданьск (пол. Gdańsk [ˈgdaɲsk], кашуб. Gduńsk, лат. Gedanum, Dantiscum, 1308—1466 һәм 1793—1945 елларда Да́нциг, алман. Danzig) — Польша шәһәре, Поморье воеводалыгының административ үзәге.
Халык саны — 460 517 кеше (2011), Польшаның халык саны буенча алтынчы шәһәре, Сопот һәм Гдыня шәһәрләре белән Труймясто (ягъни Өч шәһәр) агломерациясене тәшкил итә.
География
үзгәртүГданьск Балтыйк диңгезе (Гданьск култыгы) буенда урнашкан.
Гданьск климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
Абсолют максимум, °C | 11,2 | 12,8 | 19,7 | 25,8 | 29,3 | 32,1 | 34,9 | 34,2 | 30,2 | 24,3 | 16,6 | 14,0 | 34,9 |
Уртача максимум, °C | 1,5 | 1,9 | 6,8 | 12,5 | 17,9 | 18,8 | 20,4 | 20,1 | 16,4 | 11,8 | 6,0 | 2,9 | 11,4 |
Уртача минимум, °C | −3,5 | −2,5 | −0,1 | 4,1 | 8,1 | 12,0 | 13,6 | 12,7 | 11,0 | 6,6 | 2,4 | −0,9 | 5,3 |
Абсолют минимум, °C | −23,8 | −23 | −17,5 | −6,9 | −2 | 0,9 | 4,1 | 2,0 | −2,9 | −5,8 | −12,4 | −16,6 | −23,8 |
Чыганак: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xchg/gus |
Тарих
үзгәртүШәһәр 997 елда беренче тапкыр телгә алынган. 10—13 гасырларда Көнчыгыш Помор кензәлегенең үзәге. 1793—1918 елларда Пруссия кулы астында, соңрак Алмания составында булган. 1919 елда Версаль килешүе буенча "Азат шәһәр" дип игълан ителде.
1939 елда Алмания Польшадан Гданьскны кире кайтарырга һәм Көнчыгыш Пруссия белән элемтә өчен юлларны бирергә таләп итте. Польшаның баш тартуы Икенче бөтендөнья сугышының башлануына сәбәп булган. 1939-1945 елларда алман оккупациясе астында.
Икенче бөтендөнья сугышы вакытында җитди зыян күргән. Сугыштан соң шәһәрдә яңа торак урыннар һәм җәмәгать биналары пәйда булганнар.
Икътисад
үзгәртүГданьск портының еллык йөк әйләнеше якынча 20 млн. т. тәшкил итә. Гданьск аша күмер, урман һ.б. нәрсәләр читкә чыгарыла; читтән руда, фосфатлар һ.б. китерелә. Сәнәгатьтә машиналар төзү, аеруча көмәләр төзү, электротехника алдынгы урыннарда. Химия (лак, буяулар), азык-төлек, нефть эшкәртү, тегүчелек сәнәгатьләре дә үсеш алганнар.
Мәдәният
үзгәртүГданьск — мөһим мәдәният үзәге. Униерситет, политехника, педагогия, табибият, диңгезчелек институтлари, һ.б. уку йортлары, опера һәм драма театрлары бар.
архитектура һәйкәлләре: Рәтүш (14—15 гасырлар), Изге Мәрьям костёлы (14—16 гасырлар), Олы арсенал (17 гасыр башы) һ.б.
Татар уланы һәйкәле
үзгәртү2010 елда Гданьск шәһәрендә «Речь Посполитая (Польша) татарына һәйкәл» ачылды.[14]
Галерея
үзгәртүТанылган шәхесләр
үзгәртү- Сәлим Хазбиевич — мөселман җәмгыяте имамы, профессор, фән докторы.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #4011039-4 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ https://sjp.pwn.pl/so/gdanszczanin;4436509.html
- ↑ https://sjp.pwn.pl/so/gdanszczanka;4436510.html
- ↑ archINFORM — 1994.
- ↑ https://web.archive.org/web/20240602161709/https://ubc.net/cities/
- ↑ https://perma.cc/63BJ-D92M
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/042214361011-0933016?var-id=1639616&format=jsonapi
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/042214361011-0933016?var-id=1639617&format=jsonapi
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/042214361011-0933016?var-id=1639618&format=jsonapi
- ↑ https://it-ch.topographic-map.com/map-hmdcmt/Danzica/?zoom=19¢er=54.34773%2C18.65102&popup=54.34788%2C18.65101
- ↑ http://www.gdansk.pl/urzad/wspolpraca,1620.html
- ↑ https://www.gdansk.pl/urzad-miejski/biuro-prezydenta/wilno-litwa,a,1667
- ↑ http://www.ivilnius.lt/pazink/apie-vilniu/miestai-partneriai
- ↑ Һәйкәл ачылу, archived from the original on 2014-07-08, retrieved 2014-10-25