Wikipedia

Кызыл Кама районы

Кызыл Кама муниципаль районы Башкортстанның төньяк-көнбатыш өлешендә, Кама белән Агыйдел елгалары кушылган җирдә урнашкан. Кама буенча Кызыл Кама районы Удмуртия белән, Агыйдел аша – Татарстанның Актаныш районы белән чиктәш. Коры җир буенча Яңавыл, Калтасы һәм Илеш районнарына орынып тора.

Кызыл Кама районы
Герб
 Байрак
Ил

Россия

Статус

Район

Республика

Башкортстан

Административ үзәк

Николо-Берёзовка

Нигезләү датасы

1937

Район башлыгы

Гыйльмуллин Рәзиф Мөхәммәтнур улы[1]

Халык саны  (2010)

27 601 кеше

Мәйдан

1594,92 км²[2]

Карта

Автомобиль номерлар коды

02, 102

http://krasnokama.ru/
 Кызыл Кама районы Викиҗыентыкта

Район үзәге – Николо-Берёзовка, Кама буенда урнашканга, элекке заманнарда сәүдәгәрләр бистәсе булган. Аңа терәлеп диярлек торган Нефтекама шәһәре иң якын тимер юл станциясе булып тора. Нефтекама һәм 2001 елда шәһәр статус алган Агыйдел бистәсе – Кызыл Кама районы җирендә пәйда булган яшь шәһәрләр. Районда 27 мең кеше яшәгән булса, ике шәһәрдә – 160 мең.

Демографик хәл

үзгәртү
Милләт Җанисәп 1970 Җанисәп 1979 Җанисәп 1989 Җанисәп 2002
татарлар 7721 (17%) 7306 (23%) 16660 (39%) 6 176 (22,4%)
марилар 11609 (26%) 8068 (25%) 7823 (18%) 7 319 (26,4%)
башкортлар 13415 (31%) 10234 (32%) 10273 (24%) 9 668 (35,1%)
руслар 9615 (22%) 5642 (17%) 6887 (16%) 3 954 (14,4%)
 
Кызыл Кама районында Нефтекама шәһәр округы һәм Агыйдел шәһәре урнашканнар

1989 ел белән 2002 еллар арасында районда яшәгән халыкның кимүе 1991 елда Агыйдел бистәсенең «аерылып чыгуы» белән аңлатыла. Ә менә татар милләтенең кимүенә сәясәт сәбәпче. Кайбер чыганакларда 2002 елгы җанисәп вакытында нәкъ Кызыл Кама районында хилафлыклар күп булуы турында сөйләнә.[3]

Рәсми рәвештә районда 5 рус авылы бар, 13 татар авылы, 22 башкорт, 22 – мари авылы. Ләкин башкорт авыллары дигәннәрендә дә татар теле өстенлек итә. Мәсәлән Иске Мошты белән Савызбашта башкорт телендә 1% һәм 2% кеше гаиләсендә аралаша. (социологик сораштыру нәтиҗәләре[4])

Демография

үзгәртү
Халык саны
193019701979198919951999[5]2000[5]2001[5]2002[6]2003[5]
53 800↗57 700↘50 400↘45 700↗46 200↘27 029↗27 629↗27 645↘27 552↘27 500
2004[5]2005[5]2006[5]2007[5]2008[7]2009[8]2010[9]2012[10]2013[11]2014[12]
↘27 260↗27 591↗27 606↗27 618↗27 753↘27 654↗27 986↘27 830↗27 871↘27 743
2015[13]2016[14]
↗27 821↘27 641

Икътисад

үзгәртү

1955 елда Ашыт авылы янында беренче нефть фонтаны бәреп чыга. Бүген райондагы кара алтынны «Башнефть Добычасы»на карый торган НГДУ «Әрләннефть»нең 4 оешмасы файдалана.

Авыл хуҗалыгы

үзгәртү

Районда авыл хуҗалыгы белән 14 ширкәт (СПК), 3 ҖЧҖ һәм 41 фермерлык хуҗалыгы шөгыльләнә. Эшкәртү тармагында алдынгылыкны «Кама элеваторы» алып тора.

Танылган кешеләр

үзгәртү

Матбугат

үзгәртү

Район газетасы 1935 елда «Кызыл Кама» исеме белән татар телендә чыга башлый. 1962 елда районны башта Яңавыл районына, аннан соң Калтасы районына кушу сәбәпле чыгудан туктап тора. Яңадан 1972 елда «Алга» («Вперед») исеме белән чыга башлый. Татарча чыгарылышның мөхәррире Нәҗибә Сафина аны мөстәкыйль «Кама таңнары» итү өчен зур көч куя.

1990 елның 1 гыйнварыннан «Кама таңнары» Кызыл Кама районы һәм Нефтекама шәһәренең берләштерелгән газетасы буларак чыга башлый. 1996 елга кадәр районда татарча газета гына чыга.

1996 елдан район гәҗитенең русчасы да барлыкка килә, ә Кама таңнары» берләштерелгән газета булудан туктый.

Бүген «Кама таңнары» – районның русча гәҗите «Краснокамские зори»дан татарчага тәрҗемә ителә.[15] Мөстәкыйль татар газетасын туздыру чама белән 2012 елга туры килә. Моңарчы киресенчә - «Зори» татар теленнән русчага дубляж итеп чыгарылган.

Айга 1 тапкыр башк. «Ҡурай» кушымта-гәҗите чыгарыла.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ http://krasnokama.ru/apparatadm.html
  2. ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst80/DBInet.cgi?pl=8006001
  3. ↑ https://archive.is/20120714152848/tatar-bashkort.narod.ru/tb-15.htm
  4. ↑ Языковая ситуация в Краснокамском районе РБ. 2001
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Краснокамский район
  6. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
  7. ↑ 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
  8. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. әлеге чыганактан 2014-01-02 архивланды. 2014-01-02 тикшерелгән.
  9. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. әлеге чыганактан 2014-08-20 архивланды. 2014-08-20 тикшерелгән.
  10. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. әлеге чыганактан 2014-05-31 архивланды. 2014-05-31 тикшерелгән.
  11. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). әлеге чыганактан 2013-11-16 архивланды. 2013-11-16 тикшерелгән.
  12. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. әлеге чыганактан 2014-08-02 архивланды. 2014-08-02 тикшерелгән.
  13. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. әлеге чыганактан 2015-08-06 архивланды. 2015-08-06 тикшерелгән.
  14. ↑ Калып:Население/2016AA
  15. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2012-05-18, retrieved 2011-11-24 

Чыганаклар

үзгәртү


Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Кызыл_Кама_районы&oldid=4208215