Яшел Үзән

(Зеленодол битеннән юнәлтелде)
Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.

Яшел Үзән (рус. Зеленодольск) — Россия Федерациясенең шәһәре (1932), 1958 елдан алып, Татарстан Республикасы Яшел Үзән районы административ үзәге, (1990 елга кадәр Татар АССР). "Яшел Үзән муниципаль районы" муниципаль берәмлегенең үзәге.

Яшел Үзән
Карта
Ил Россия
Республика Татарстан
Муниципаль район Яшел Үзән районы
Координатлар 55°51'тн, 48°31'кнч
Мэр Михаил Афанасьев[1]
Нигезләнгән 1865
Элеккеге исемнәр Кабачище
Халык саны 97 651 кеше
Сәгать кушагы UTC+3
Телефон коды +7 84371
почта индекслары 422540-422551
Рәсми сайт zelendol.ru/
Кардәш шәһәрләр Кронштадт, Дзержинск[2] һәм Северодвинск[3]
Кардәш шәһәрләр Кронштадт, Дзержинск[2] һәм Северодвинск[3]

2014 елның 29 июленнән РФ Хөкүмәте «Об утверждении перечня моногородов» №1398-р карары (13.05.2016 төз.) буенча Россия Федерациясе аеруча катлаулы социаль-икътисади хәлдәге моношәһәрләр исемлегенә кертелгән.[4] 

География үзгәртү

Климат үзгәртү

  • Уртача еллык температура — +3,4 °C
  • Уртача еллык җил тизлеге — 3,2 м/с
  • Уртача еллык һава дымлылыгы — 69,9%
Яшел Үзән климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача температура, °C −10,5 −10,6 −5,5 4,9 13,5 18,5 20,4 17,9 12,2 4,5 −4,4 −9,7 4,4

Тарих үзгәртү

XIX гасырда ул Кабачище авылы дип беленгән, аннары аның исеме Паратск затоны булып торган
1928 елдан бирле – Яшел Үзән елга порты
1932 елда шәһәр статусы бирелде
1938 елдан башлап Яшел Үзән районы үзәге

Шәһәрдә туган танылган шәхесләр үзгәртү

Халык үзгәртү

1897[5] 1939[6] 1959[7] 1970[8] 1979[9] 1989[10] 2002[11] 2010[12]
1 090 ~30 200 60 472 76 961 84 504 94 079 100 139 97 651

Милли состав үзгәртү

Милләт 1939[13] 1970[14] 1979[14] 1989[14] 2002[15] 2010[16]
руслар 74,9% 69,7% 69,2% 67,0% 64,5% 61,6%
татарлар 21,5% 26,5% 27,1% 29,1% 32,6% 35,4%
чуашлар 0,9% ?% ?% 1,3% 0,9% 0,9%

Сәнәгать үзгәртү

  • А.М. Горький исемендәге кораб төзү заводы
  • Серго исемендәге завод («ПОЗиС» ААҖ)
  • Фанер-җиһаз комбинаты
  • Фанир заводы
  • Шпаллар сеңдерү заводы
  • Җиһаз фабрикасы
  • Трикотаж фабрикасы
  • Тегү фабрикаласы
  • Сөт комбинаты
  • Икмәк комбинаты
 
Тарихи-мәдәни мирас музее
 
Сәнгать галереясы

Мәгариф үзгәртү

Мәдәният үзгәртү

Искәрмәләр үзгәртү

  1. Азатлык радиосы
  2. 2,0 2,1 http://admdzr.ru/ru/informaciya/gorod/o-gorode/goroda-pobratimyi.html
  3. 3,0 3,1 https://www.severodvinsk.info/?idmenu=237
  4. Распоряжение Правительства РФ от 29.07.2014 N 1398-р «Об утверждении перечня моногородов»
  5. Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
  6. http://www.mojgorod.ru/r_tatarstan/mendeleevsk/index.html
  7. 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  8. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  9. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  10. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  11. 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  12. архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-05-26 
  13. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=2381
  14. 14,0 14,1 14,2 Мустафин М.Р, Хузеев Р.Г. Всё о Татарстане (Экономико-географический справочник). — Казань, 1994
  15. 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2014-01-06 
  16. 2010 ел сан алу базасы, archived from the original on 2017-11-11, retrieved 2014-01-06 

Сылтамалар үзгәртү